Oko proroka. Władysław Łoziński
id="n2">
2
kopieniak (daw., z węg. köpenyeg) – peleryna, płaszcz bez rękawów. [przypis edytorski]
3
ocap – nadproże, belka nad drzwiami lub oknem. [przypis edytorski]
4
foremnymi litery – dziś popr. forma N. lm: foremnymi literami. [przypis edytorski]
5
po leciech – dziś popr. forma Msc. lm: po latach. [przypis edytorski]
6
odewrzeć (daw.) – otworzyć. [przypis edytorski]
7
królewszczyzna – własność ziemska należąca w średniowieczu do króla, a od XVI w. do skarbu państwowego. [przypis edytorski]
8
sołtystwo a. sołectwo (z niem. Schuldheiss: wiejski sędzia) – w daw. Polsce urząd sołtysa, zwierzchnika osadników nowo zakładanej wsi. Sołtys zarządzał pracą gromady, a w razie konfliktów przewodniczył sądom. Sołtystwo było dziedziczne. [przypis edytorski]
9
wolnictwo – nadanie ziemskie, wiążące się z wolnością od obowiązków poddaństwa. [przypis edytorski]
10
kwotnik – pisarz, prowadzący rejestry sprzedaży soli. [przypis edytorski]
11
Jerzy Mniszech (ok. 1548–1613) – wojewoda sandomierski. Wspierał zbrojnie i finansowo Dymitra Samozwańca w jego staraniach o tron moskiewski. [przypis edytorski]
12
rumacja (z łac.) – przymusowe usunięcie z posiadłości, eksmisja. [przypis edytorski]
13
Zygmunt III Waza (1566–1632) – król Polski w latach 1587–1632. [przypis edytorski]
14
foryś (z niem. Vorreiter) – pachołek jadący konno przed karetą albo na jednym z koni zaprzęgowych. [przypis edytorski]
15
powietrze – tu daw.: morowe powietrze, zaraza, epidemia. [przypis edytorski]
16
konfirmacja (z łac.) – zatwierdzenie. [przypis edytorski]
17
podpisek – sekretarz, niższy urzędnik kancelarii. [przypis edytorski]
18
drabant (z niem. trabant) – żołnierz ze straży przybocznej wyższego oficera, gwardzista uzbrojony w halabardę. [przypis edytorski]
19
pajuk (daw.) – członek służby lub straży przybocznej; lokaj, często ubrany z turecka. [przypis edytorski]
20
Władysław IV (1595–1648) – najstarszy syn Zygmunta III, brał udział w wojnach moskiewskich i w wyprawie chocimskiej. [przypis edytorski]
21
z armaty – tu daw. forma N. lm, dziś popr.: z armatami. [przypis edytorski]
22
kantor (z łac.) – śpiewak kościelny. [przypis edytorski]
23
fracht (z niem.) – partia towaru, ładunek. [przypis edytorski]
24
otrok (daw.) – chłopiec, chłopak. [przypis edytorski]
25
koń brożkowy – koń zaprzęgowy. [przypis edytorski]
26
podżary – niejednolitej maści, podpalany. [przypis edytorski]
27
pałuba (daw.) – tu: kryty wóz towarowy. [przypis edytorski]
28
poklat – okrycie wozu rozpięte na wysokich pałąkach. [przypis edytorski]
29
cwelich (z niem. Zwilich) – prosta, solidna, tania tkanina. [przypis edytorski]
30
ruski (tu daw.) – ukraiński. [przypis edytorski]
31
naczynie – tu daw.: narzędzia, zestaw naprawczy. [przypis edytorski]
32
ufnal a. hufnal – duży gwóźdź do przybijania podków. [przypis edytorski]
33
chocimska potrzeba – bitwa pod Chocimiem, rozegrana we wrześniu i październiku 1621 r. między wojskami sułtana tureckiego Osmana II a armią polsko-kozacką pod dowództwem J.K. Chodkiewicza. Wynikiem bitwy było taktyczne zwycięstwo strony polskiej. [przypis edytorski]
34
Wołosi – tą nazwą określano w przeszłości różne ludy z południowego wschodu Europy, z Półwyspu Bałkańskiego oraz z terenów dzisiejszej Rumunii i Mołdawii. [przypis edytorski]
35
kotiuha (ukr. dial.) – pies. [przypis edytorski]
36
barwa – tu daw.: strój, mundur. [przypis edytorski]
37
biesaga – torba, sakwa. [przypis edytorski]
38
mołojec (daw. ukr.) – dzielny młody mężczyzna; bohater; wojownik. [przypis edytorski]
39
Kozacy „nieposłuszni” – wolni, nie znajdujący się na niczyjej służbie. Wolni Kozacy mieszkali w XVII w. na Zaporożu w dolnym biegu Dniepru (dziś płd.-wsch. Ukraina). [przypis edytorski]
40
Terpy, Kozacze, budesz otomanom (ukr.) – wytrzymaj, Kozacze, a zostaniesz atamanem (dowódcą). [przypis edytorski]
41
po rusku (tu daw.) – po ukraińsku. [przypis edytorski]
42
Czerkasy – miasto nad Dnieprem, ok.