Kobieta bez skazy. Gabriela Zapolska
jego brzmi płaczliwie i monotonnie.
Ja patrzę na to, co się dzieje przy kasie.
– Czy pani dobrodziejka weźmie taką combinaisons?
– Wezmę! – odpowiadam z rozpaczą.
– Ile par pani dobrodziejka każe odłożyć?
Pani dobrodziejka, gdyby mogła, udusiłaby tego Rollę od combinaisonów.
– Dwie!
– Z błękitną, czy różową wstążką?
– Tak!
– ?…
– Z błękitną.
– I tę czarną koszulę?
Na co mi to wszystko, skoro on zapłacił już i pożegnał z wdziękiem kasjerkę, która aż się mieni od tej króciuchnej rozmowy. Potem – jakby sobie mnie przypomniał, zdaleka składa mi ukłon w ten swój specjalny sposób, ogarniający mnie całą. Tak, od stóp do głowy. Dreszcz mnie przeszywa. Chciałabym mu rzucić w twarz, że jest podły i że go nienawidzę.
Ale on ujął klamkę – i już go niema.
A ja pozostałam z kilkoma koszulami, nadzwyczaj drogiemi, z dwoma combinaisons o błękitnych wstążkach to jest z wydatkiem kilkudziesięciu guldenów…
To też, gdy subjekt płaczliwym głosem zapytuje mnie:
– I ta czarna, jedwabna koszula?…
Wyrywam mu ją z ręki i rzucam, aż pada poza kontuar.
– Nie potrzeba. Nie chcę.
Z rezygnacją twór Mussetowski pochyla się po ten czarny łachman, „przy którym ciało wydaje się bielsze”. Ja tymczasem idę do kasy płacić za moją przegranę. Widzę stanowczo, iż kasjerka ma jeszcze na twarzy, w uśmiechu, w oczach, odblask tego zmysłowego wdzięku, jaki cechuje Halskiego. Znajduję ją wstrętną i bezwstydną. Mówię do niej jak do psa. Ona, pogrążona w swej ekstazie, nie zwraca na to uwagi. Wychodzę ze sklepu formalnie rozwścieklona. Wskakuję do dorożki, bo czuję, że jestem brzydka i boję się, aby nie spotkać jego. Taszczę ze sobą swoje batysty, które poszarpałabym chętnie w kawałki.
I oto było moje spotkanie z tym nikczemnikiem!
Czuję, że on mnie nigdy ani odczuć, ani zrozumieć nie potrafi.
List osiemnasty
Helu!
Uspokoiłam się.
Wiesz, kto mi dał doskonałą radę? Oto Janka, owa narzeczona Ottowicza. Ciekawa rzecz, jak ta dziewczyna jest experte w tych rzeczach. Możnaby przypuszczać, Bóg wie co, gdyby się nie wiedziało, że jest absolutnie bez skazy. Zapewne, że tu gra rolę przedziwna intuicja. Otóż zjawiła się u mnie wczoraj po południu, bardzo szykowna, bardzo angielska i zawsze doskonale ubrana. Miała w ręku cudowną złotą torebkę, wartości co najmniej sześciuset koron. Prezent Ottowicza! Otóż powiedziałam jej wszystko. Byłam w takim dniu, w którym musi się mieć powiernika, bo inaczejby się człowiek udusił. Wygadałam przed nią wszystko. Umie słuchać. Ładnie słucha i mądrze. Widocznie pochlebiała jej ta rola, jako że ja, starsza od niej i ta, która „przeszła już przez życie” – zwierzam się jej i zasięgam u niej rady. Ale nie pokazała tego po sobie. Miała ciągle tę minę wyższości, to jest istoty, której takt nie zbacza ani na chwilę z drogi obranej, a to co się nazywa folle du logis, jest zamatowane i zamknięte do osobnej komórki. Patrzyła na mnie swemi dużemi, imponującemi oczyma i robiła wrażenie żony Cezara, „która nie może być posądzana”.
– Cały błąd twój – wyrzekła powoli, ważąc każde słowo – jest to, żeś się zanadto pośpieszyła.
– Jakto?
– Naturalnie. Pośpieszyłaś się wtedy, gdy Halski jest nasycony, a właściwie przepojony kobietą. Zbłądziłaś, idąc ku niemu ze zmysłową podnietą. Należało właśnie uderzyć w strunę nie sentymentu, ale rozumnego ideału. Zamiast rozwiewać przed nim koronki i batysty, trzeba było zapytać go o jego odczyt w Warszawie, o powodzenie, o to, czy czuł, iż zawiązuje się pomiędzy nim i słuchaczami kontakt, czy był odczuty, zrozumiany. Należało leciuchno podniecić w nim strunę jego wielkości, a co do zmysłów, te pozostawić na boku.
Czułam, że ma rację.
Powiedziałam jej z uwielbieniem:
– Masz słuszność. Jesteś mądra. Skąd wiesz o tem wszystkiem?
Odpowiedziała mi skromnie:
– Zgaduję.
Poczem zapytała mnie:
– Chcesz się wydać za Halskiego po otrzymaniu rozwodu?
Byłam w wenie szczerości.
– Może! – odpowiedziałam.
Myślała chwilkę.
– Nie jest to bardzo błyszcząca partja! – wyrzekła nareszcie. – Ma tam jakiś kapitalik, jest tym profesorem – ale… jeżeli masz na niego gust…
– No, znów tak bardzo…
– W każdym razie zapamiętaj sobie jedno. W drobiazgach możesz się zapomnieć, to nie ma konsekwencji. Wszystko to może być podciągnięte pod miano flirtu i to wystarczy. Lecz co do punktu głównego i zasadniczego, nie ustępuj!… Niech ci się nie zdaje, że może tem właśnie zobowiążesz mężczyznę, że jego honor etc. Nigdy! To są złudzenia. Gdy spragniony podróżny się napije, odchodzi od źródła obojętnie, a czasem pluje w jego powierzchnię. Tak samo i z nami. Naprzykład ja i Ottowicz… Czy sądzisz, że szalałby za mną, gdybym nie była dlań tą twierdzą niezdobytą, broniącą się z całą godnością i dumą. Co innego, że pozwalam, aby nieprzyjaciel… wtargnął czasem na okopy. Ale to wszystko. Sama forteca jest niezdobyta.
Uśmiechnęła się milutko.
– Gibraltar!
Patrzyłam na nią z podziwem i zazdrością.
Po prawdzie mówiąc, Janka jest brzydka i nie tak bardzo młoda. Ottowicz jest nadzwyczaj przystojny, bogaty i rozumny. Żona Ottowicza jest jedną z piękniejszych kobiet w kraju. I oto porzuca tę żonę dla Janki, szaleje za nią, obsypuje prezentami, zaniedbuje majątek ziemski, przesiaduje ciągle przy tej „narzeczonej”.
I za to wszystko maluchne koncesje.
Ale tej największej, tej istotnej – jamais!
Janka jest naprawdę bez skazy.
Za to szyję dać mogę.
Jak za siebie.
Więc Ottowicz się rujnuje dlatego, że czeka. To proste. Doskonała metoda.
Halski jednak może ma inne pojęcia, inny układ nerwowy.
Pytam więc, ale bez przekonania:
– A czy wszyscy?
– Co?
– Tak szaleją w tem wyczekiwaniu?
Janka odpowiada bez namysłu:
– Wszyscy.
– A jeżeli się znudzą i odejdą?
– To już od nas zależy, ażeby się nie nudzili.
Wyciągnęła się, ręce zarzuciła w tył głowy.
Czy wiesz? Coś po jej twarzy przemknęło. Była jakaś inna, dziwna, zajmująca. Jakby kryła w sobie przepaść tajemnic.
– A jeżeli odejdą do innych, jak Ali?
Skrzywiła się pogardliwie.
– To nam