Pożegnanie jesieni. Stanisław Ignacy Witkiewicz
grafika Die Rivalen (Rywale) należy do cyklu Życie, wystawianego w Warszawie w 1901. [przypis edytorski]
40
antydot (z łac.) – antidotum, odtrutka. [przypis edytorski]
41
dancingbubek (neol.) – mężczyzna z dancingu mający wygórowane mniemanie o sobie. [przypis edytorski]
42
tit-for-tat (ang.) – wet za wet; tu zapewne raczej: przepychając stopniowo. [przypis edytorski]
43
everything-tight (ang. neol.) – taki, w którym wszystko jest ściśnięte, silnie przylegające do siebie. [przypis edytorski]
44
kompartyment (daw.) – wydzielona, zamknięta część czegoś, np. przedział w wagonie. [przypis edytorski]
45
Opupieł, czto li? (ros.) – Osłupiał, czy co? [przypis edytorski]
46
dekampować (neol., z ang.) – zwijać obóz, czmychać. [przypis edytorski]
47
różniczkowanie – dziś poza znaczeniem matematycznym: różnicowanie. [przypis edytorski]
48
hetycka uroda – taka jak u kobiet z ludu Hetytów. Hetyci to staroż. lud indoeuropejski, który przywędrował do Anatolii (dziś Turcja) i założył tam państwo, które w XIV–XIII w. p.n.e. osiągnęło szczyt potęgi i rywalizowało z Egiptem o dominację w Syrii. Ok. 1190 p.n.e. najazdy tzw. Ludów Morza spowodowały nagły upadek imperium hetyckiego. Do poł. XIX w. Hetyci byli znani tylko z nielicznych wzmianek w Biblii, jako lud żyjący w pobliżu Kanaanu. Odkrycie ruin ich stolicy, archiwów państwowych oraz odszyfrowanie języka i pisma hetyckiego (1915) przyczyniły się do spopularyzowania informacji o Hetytach oraz pojawienia się hetytologii jako osobnej dziedziny historycznej. Żadna z zachowanych płaskorzeźb hetyckich nie wsławiła się ukazaniem szczególnej urody postaci kobiecych, autor wydaje się jej domniemywać na podstawie biblijnej historii o Batszebie, żonie „Uriasza Hetyty”, uwiedzionej pod nieobecność męża przez króla Dawida, który potem wysłał Uriasza na pewną śmierć (2Sm 11,2–27). [przypis edytorski]
49
aryjski – tu daw.: związany z Aryjczykami (Indoeuropejczykami), w XX-wiecznej teorii rasowej najwyższą, najszlachetniejszą z ras, przeciwstawianą rasie semickiej (Żydom). [przypis edytorski]
50
Verhängnisvoll (niem.) – fatalny, zgubny. [przypis edytorski]
51
Nietzsche, Friedrich (1844–1900) – filozof niemiecki, reprezentant irracjonalizmu i immoralizmu; sformułował koncepcje „woli mocy” i „nadczłowieka”. [przypis edytorski]
52
Jenseits von Gut und Böse (niem.) – Poza dobrem i złem, książka F. Nietzschego, w której kwestionuje dotychczasowe, altruistyczne ideały moralne i hierarchię wartości, w której wysoko ceni się dobro moralne. [przypis edytorski]
53
Schicksal (niem.) – przeznaczenie. [przypis edytorski]
54
Schneider, Sascha, właśc. Rudolph Karl Alexander Schneider (1870–1927) – niemiecki malarz i rzeźbiarz, autor niepokojących, mrocznych prac, nierzadko z demonicznymi postaciami. [przypis edytorski]
55
Loeb, Jacques (1859–1924) – amerykański biolog pochodzenia niemieckiego; twórca teorii tropizmów u zwierząt, autor prac dotyczących regeneracji oraz fizjologii zapłodnienia; wielokrotnie nominowany do nagrody Nobla, nigdy jej nie otrzymał. [przypis edytorski]
56
goj (hebr. dosł.: naród) – termin pojawiający się wielokrotnie w Torze na określenie rozmaitych nieżydowskich narodów; nie-Żyd. [przypis edytorski]
57
ghetto (wł.) – dziś popr.: getto, dzielnica żydowska. [przypis edytorski]
58
Asztaroth (hebr. lm), właśc. Asztarte (mit.) – zachodniosemicka (fenicka, kananejska i syryjska) bogini płodności, miłości, seksu i wojny, odpowiednik mezopotamskiej Isztar. Wg Herodota (Dzieje I, 199) w Babilonie istniał zwyczaj, że każda kobieta raz w życiu musiała siąść przez świątynią bogini i oddać się za symboliczną, dowolną kwotę pierwszemu obcemu mężczyźnie, który jej to zaproponuje. Świadectwo Herodota bywa kwestionowane, ponadto taki zwyczaj nie musiał występować w Syrii. [przypis edytorski]
59
chasyd – pobożny Żyd, członek ruchu mistyczno-religijnego utworzonego w połowie XVIII wieku przez Izraela Baal Szemtowa. [przypis edytorski]
60
nimfomanka – kobieta cierpiąca na nimfomanię, czyli na nadmierne pobudzenie seksualne u kobiet, mająca chorobliwą, ciągłą i uporczywą potrzebę uprawiania stosunków płciowych, przesłaniającą inne potrzeby. [przypis edytorski]
61
felieton powieści (z fr. feuilleton) – dziś popr.: odcinek powieści. [przypis edytorski]
62
Aryjczycy – nazwa ludów mówiących jęz. aryjskimi, czyli indoirańskimi; w teoriach rasistowskich termin odnoszący się do rasy: przez Aryjczyków, „rasę aryjską” rozumiano indoeuropejską „rasę panów”, twórców cywilizacji, zwykle przeciwstawianą narodowi żydowskiemu. [przypis edytorski]
63
Ariowie (z sanskr. arya: szlachetny) – odłam ludów indoeuropejskich, który w III i II tysiącleciu p.n.e. przemieścił się do Iranu i płn. części Płw. Indyjskiego. W XIX w. uważano, że Ariami nazywali sami siebie przodkowie wszystkich Indoeuropejczyków i często utożsamiano te dwa terminy; tu: Aryjczycy w znaczeniu rasowym. [przypis edytorski]
64
transponować – przenosić z jednej dziedziny do innej, dostosowując do niej. [przypis edytorski]
65
buduar (z fr.) – pokój kobiety, służący głównie do odpoczynku. [przypis edytorski]
66
tytaniczny – olbrzymi, potężny, nadludzki; przym. od Tytanów, pierwszego pokolenia bogów, starszych od bogów olimpijskich. [przypis edytorski]
67
Ney, Michel (1769–1815) – francuski żołnierz i dowódca, zrobił błyskotliwą karierę wojskową, walcząc w obronie rewolucji francuskiej oraz w wojnach napoleońskich; marszałek Francji, diuk d'Elchingen, książę Moskwy; wspierał cesarza Napoleona w czasie studniowej kampanii w 1815 r., walczył