Lalka. Болеслав Прус
(niem.) – O, ty łobuzie!… [przypis redakcyjny]
95
buchalteria – księgowość, rachunkowość. [przypis edytorski]
96
jeografia – geografia. [przypis edytorski]
97
fotelu – tej formy Prus używa konsekwentnie w całym utworze; dziś: fotela. [przypis edytorski]
98
petent – tu: proszący. [przypis redakcyjny]
99
fort! fort!… (niem.) – precz! precz!… [przypis redakcyjny]
100
ucieczka Ludwika Napoleona z więzienia – 25 maja 1846 r. Ludwikowi Napoleonowi udało się uciec z francuskiej twierdzy Ham do Anglii. [przypis redakcyjny]
101
ogólne niepokoje… – od roku 1840 wzmogła się we wszystkich zaborach działalność spiskowa. Tajne organizacje demokratyczne przygotowywały ogólnopolskie powstanie, wyznaczając termin na 22 lutego 1846 roku. W Warszawie spisek rozgałęziony był głównie wśród inteligencji i drobnomieszczaństwa, docierał również do proletariatu. Policja pruska i rosyjska wpadły jednak na trop organizacji i przeprowadziły liczne aresztowania, co udaremniło wybuch powstania (poza Krakowskiem). W Królestwie jedyną próbą walki był nieudany napad Pantaleona Potockiego na Siedlce. W następstwie tego władze carskie ogłosiły stan oblężenia; czterech uczestników napadu skazano na śmierć, wiele osób na zesłanie i ciężkie roboty. W początkach 1847 roku działalność konspiracyjna została w Królestwie wznowiona. Na wiosnę 1848 roku policja aresztowała niektórych uczestników spisku, a w ciągu dwu następnych lat rozgromiła go zupełnie. [przypis redakcyjny]
102
Andrassy zażądał sześćdziesięciu milionów guldenów – po zawarciu pokoju w San Stefano, w marcu 1878 r., zebrały się w Wiedniu delegacje sejmu austriackiego i parlamentu węgierskiego, od których ówczesny minister spraw zagranicznych, hr. Juliusz Andrassy (1823–1890), zażądał nadzwyczajnych kredytów w wysokości 60 milionów guldenów [przypis redakcyjny]
103
zabrać Bośnię i Hercegowinę – Bośnia; kraina w północno–zachodniej części Jugosławii na południe od rzeki Sawy (główne miasto Sarajewo). Hercegowina znajduje się między Bośnią a Czarnogórzem. Po zawarciu pokoju w San Stefano Austria zażądała okupacji Bośni i Hercegowiny, które należały wówczas do Turcji. [przypis redakcyjny]
104
Czy chciałeś, ażebym został tureckim Wallenrodem? – aluzja do bohatera poematu Mickiewicza Konrad Wallenrod (1823). Wokulski zostałby „tureckim Wallenrodem”, gdyby wykorzystując swoje stanowisko dostawcy armii rosyjskiej działał na jej szkodę w interesach Turcji. Tym ironicznym pytaniem Wokulski podkreśla, że jego działalność nie miała żadnego związku z polityką. [przypis redakcyjny]
105
kundman (z niem.) – stały odbiorca. [przypis redakcyjny]
106
„Kurier” – „Kurier Warszawski”, popularna gazeta konserwatywnych sfer mieszczańskich i arystokratycznych w Warszawie (wychodziła od r. 1821). [przypis redakcyjny]
107
żywe obrazy – rozrywka towarzyska polegająca na tym, że grupa osób, przebranych w odpowiednie kostiumy, przedstawiała jakąś scenę historyczną albo alegoryczną. [przypis redakcyjny]
108
Przechodniu nasz, ach! co się z tobą stało? – cytat z wiersza Mickiewicza Do H *** (Wezwanie do Neapolu). Prus przytacza jak zwykle z pamięci; u Mickiewicza: „Pielgrzymie nasz…” [przypis redakcyjny]
109
Przed piętnastoma – w domyśle: laty, a więc w r. 1863; pojawia się tu kolejna aluzja do udziału Wokulskiego w powstaniu styczniowym. [przypis redakcyjny]
110
Aleja Ujazdowska – najpiękniejsza, niegdyś głównie spacerowa aleja w Warszawie. Wznoszą się wzdłuż niej zabytkowe pałace, rozciągają stare parki. Poważnie zniszczona w czasie powstania warszawskiego, została całkowicie odbudowana (obecnie przecina ją Trasa Łazienkowska). [przypis redakcyjny]
111
krocie – tysiące (liczba bardzo duża, ściślej nie określona). [przypis redakcyjny]
112
zdarzenia polityczne – zapewne powstanie styczniowe, a następnie represje rządu rosyjskiego oraz reforma uwłaszczeniowa. [przypis redakcyjny]
113
Wiktor Emanuel II (1820–1878) – król Sardynii w latach 1849–1861, po zjednoczeniu Włoch w r. 1861 król włoski. [przypis redakcyjny]
114
epuzer – kandydat do małżeństwa. [przypis redakcyjny]
115
Resursa – dosłownie: źródło pomocy, dochodu. Nazwa związków towarzyskich oraz należących do nich lokali. – W Warszawie istniały dwie resursy: wielka, czyli Kupiecka, i Obywatelska, przy czym właśnie Resursa Obywatelska miała bardziej mieszczański charakter. [przypis redakcyjny]
116
wist – czteroosobowa gra w karty. [przypis redakcyjny]
117
modelowy – tu w znaczeniu wzorowej piękności. [przypis redakcyjny]
118
heban – drzewo rosnące w ciepłych krajach o naturalnym czarnym kolorze, bardzo twarde i ciężkie, używane w meblarstwie. [przypis redakcyjny]
119
palisander – drewno z drzew południowo-amerykańskich (jacarandy), używane na forniry. [przypis redakcyjny]
120
Jezioro Genewskie – największe i bardzo malownicze jezioro szwajcarskie na granicy Szwajcarii i Francji. [przypis redakcyjny]
121
wodospad Renu – w górnym biegu Ren tworzy wiele wodospadów, np. pod Szafuzą w Szwajcarii. [przypis redakcyjny]
122
kinderbal (z niem.) – zabawa dla dzieci. [przypis redakcyjny]
123
Olimp – najwyższe pasmo górskie w Grecji; w greckiej mitologii siedziba bogów. [przypis redakcyjny]
124
sztambuch – album, pamiętnik. [przypis