Wat Meisies moet weet. Jan van Elfen
is eintlik te verstane dat jy buierig kan voel as jy begin menstrueer. Dit is ’n gebeurtenis wat jou tot verantwoording roep. Vir die eerste keer moet jy jou geslag (vroulikheid) as ’n voldonge feit aanvaar. Jy is gewis nie meer ’n bakvissie of ’n rabbedoe nie, maar in murg en been ’n meisiemens. Dit is iets om te vier! Nogtans neem dit ’n tydjie van aanpassing om aan jou nuwe identiteit gewoond te raak en om dit te aanvaar.
Indien jy ooit getwyfel het aan jou vroulikheid, behoort die aanbreek van jou menstruasie jou van jou geslagtelike toekoms te oortuig.
Die wete dat jy ’n volwaardige vrou is, en nie ’n man nie, word deur baie gebeure by jou ingeskerp. Dit begin met jou ouers se vreugde omdat jy ’n meisie gebore is. Dit groei deur die jare as jy as ’n meisie aanvaar en soos een behandel word – behandeling wat getuig van erkenning vir jou geslag – en omdat ’n gunstige beeld van vroulikheid deur ander vroue aan jou voorgehou word.
Tog is daar meisies wat hulle oor hul geslag verknies en heimlik wens dat hulle ’n seun kon gewees het. Hulle behoort ’n bietjie na te dink oor die uniekheid en voordele van vrouwees. Die tyd is lankal verby dat vroue vir mans agteruit hoef te staan. ’n Meisiebaba kry vinniger ’n houvas op die lewe, is meer bestand teen siektes, stap vroeër en praat gouer as die meeste seuntjies. Laasgenoemde voorsprong behou hulle lewenslank. Op skool vaar meisies in die algemeen beter met lees, spel en voordrag as seuns. Wanneer dit by groei en liggaamlike ontwikkeling in die puberteitsjare kom, neem meisies ook die voortou.
Vroue is meer bestand teen koue en is minder geneig tot hartkwale as mans. Hulle bereik ook in groter getalle as mans ’n hoë ouderdom. Alhoewel ’n man talle kinders kan verwek, moet elke kind eers in ’n vrou se liggaam vertoef voordat hy die lewe kan ingaan. Dit is net die vrou se liggaam wat vir hierdie wonderlike rol ontwerp is; net sy kan ’n kind in die wêreld bring en aan haar bors vertroetel. Haar moederlike eienskappe en beskermingsdrang speel die grootste rol om die gesin bymekaar te hou.
In vandag se lewe, selfs in sportsoorte wat vroeër net vir mans toeganklik was en ook op die gevegsfront in baie lande se weermag, is daar byna nie ’n gebied waar die vrou vir die man hoef agteruit te staan nie. In die intellektuele en sakelewe is sy die man se eweknie. Daar word ook geglo dat vroue meer emosioneel as mans is en dus liefde met meer gevoel en groter diepte as ’n man kan ervaar. Hierdie geloof word vandag soms deur sowel mans as vroue in twyfel getrek.
Sien jy nou waartoe jou vroulike bedeling jou in staat stel? Jy het alle rede om trots te wees daarop. Dit is ook baie belangrik om te weet dat ’n vroulike liggaamsbou op sigself nie van ’n meisie ’n vrou maak nie. Vroulikheid is ook iets wat in jou hart en siel weerklank vind. Jou tienerjare bied ’n uitdaging, want dit is in dié tyd dat vroulikheid dieper in jou wese ingeskerp kan word. Jy ondergaan dan as ’t ware ’n toets vir die lewensrol wat jy later gaan vertolk. Intussen moet jy ook nog met die belangrikste eerste teken van jou vroulikheid, jou menstruasie, versoen raak.
Raadpleeg gerus jou ma of moederfiguur of jul dokter oor die aspekte van menstruasie wat vir jou vreemd is, maar moenie jou ore vir allerlei ouvroustories uitleen nie. Steur jou nie aan die waarskuwing dat jy sal “koue vat” of ’n ander onhebbelikheid sal oorkom as jy tydens jou maandstonde bad, hare was of kaalvoet loop nie.
Dit is verkeerd om menstruasie as ’n siekte te beskou, want dit is ’n normale liggaamlike funksie. Om die waarheid te sê is menstruele bloeding die enigste voorbeeld van bloedvloeiing wat nie abnormaal is nie, maar ’n teken van blakende gesondheid. Die bou en werking (anatomie en fisiologie) van die organe wat by menstruasie betrokke is, word in die volgende hoofstuk behandel.
Alhoewel die sikluslengte, die gereeldheid, die duur en die hoeveelheid bloedverlies van meisie tot meisie en selfs by dieselfde meisie kan wissel, veroorsaak menstruasie selde soveel ongerief dat dit ’n mens heeltemal van stryk bring. Die bloedvloeiing, wat aanvanklik baie kortstondig en skraps kan wees, maar meestal tussen drie en ses dae duur, is gewoonlik te min om swakheid of bloedarmoede te veroorsaak. Dit word by ’n gesonde meisie binne enkele dae vervang deur verhoogde bloedproduksie in die beenmurg.
Toetse deur sportgeneeskundiges het bewys dat die prestasies van sportvroue (atlete, tennisspelers en selfs swemmers) nie deur hul maandstonde beïnvloed word nie. Baie wêreldrekords is al deur sportvroue opgestel terwyl hulle besig was om te menstrueer. Verhoogkunstenaars, rolprentsterre en fotografiese modelle kan nie bekostig dat hul maandelikse vloeiing hul werk onderbreek nie. Die bygeloof dat ’n meisie daardie tyd van die maand onrein is, word lank reeds verwerp (al is daar steeds kulture wat dit aanhang en so optree).
Die meeste meisies kom taamlik lig daarvan af, maar party ondervind op die eerste dag van hul stonde ’n redelik kwaai pyn laag af in die rug of in die onderbuik. Pynlike menstruasie staan bekend as dismenorree.
Dismenorree kan verlig word met gewone pynpille, soos dié wat vir hoofpyn gedrink word. Die hitte van ’n warmwatersak op die maag kan ook verligting bring. Dit is beter om liewer nie bed toe te gaan weens dismenorree nie, of om dit as ’n verskoning te gebruik om skoolgaan of ’n onaangename verpligting te ontduik nie. Dit kan ’n slegte gewoonte word om tydens die menstruasietyd lyf weg te steek en dit kan jou ook sielkundig benadeel as jy altyd die martelaarsrol speel.
Kwaai dismenorree hoef egter deur niemand gelate aanvaar te word nie. As jy regtig les opsê gedurende jou maandstonde, behoort jy ’n dokter te raadpleeg. Miskien is daar ’n oorsaak wat behandel kan word, of die dokter kan vir jou sterker pynpille voorskryf.
As jy miskien onder diegene tel wat lugtig is vir ’n dokter, senuweeagtig raak in die wagkamer en doodbang die spreekkamer ingaan, moet jy probeer om jou vrees af te skud. As jy gril vir ’n inspuiting of skaam is om ’n mediese ondersoek te ondergaan, kan jy jou daaraan troos dat baie meisies net soos jy voel. Skraap gerus maar jou moed bymekaar. Dokters gryp nie sonder goeie rede na die spuitnaald nie. In ons verligte tyd is daar nie plek vir oordrewe skaamheid waar ’n mens se gesondheid op die spel is nie.
’n Dokter is vertroud met ’n jong pasiënt se vrese en neem dit in ag. As jy onhanteerbare kwale of bekommernisse het waarmee jou ma nie raad weet nie, moet jy nie skroom om ’n dokter te raadpleeg nie. Jy kan natuurlik ook probeer sorg dat jou huisdokter ’n vrou is as jy dit sou verkies. Dit is ’n goeie geleentheid om in hierdie stadium van jou lewe op ’n beter voet met jul huisdokter te kom. Gaan spreek haar as jou menstruasie jou omkrap omdat dit te pynlik is of te lank duur, veral ook as jy oor ’n persoonlike kwelling loop en broei. Dokters is nie net daar om pyn te verlig en siektes te genees nie, maar ook om gesondheidsinligting te verstrek. Die dokter sal simpatiek luister en jou versigtig ondersoek, sonder om jou onnodig te ontbloot.
Om jou te ondersteun, kan jou ma of iemand anders wat jy vertrou saam met jou na die eerste konsultasie gaan. Later behoort jy op jou eie te gaan, sodat jy self jou probleem kan stel en mettertyd ’n goeie verstandhouding met die dokter van jou keuse kan opbou. Nadat die ys gebreek is, behoort jy die goeie (en lewenslange) gewoonte te kweek om gereeld dokter toe te gaan, sê een keer per jaar, of daar iets is wat pla of nie.
Jy het reeds gehoor dat jy nie vir water en seep hoef bang te wees as jy menstrueer nie. ’n Ander belangrike saak in verband met persoonlike higiëne wat jy ook in gedagte moet hou, is dat dit nie net ’n mens se geslagskliere is wat met puberteit begin funksioneer nie (bl. 37); jou ander kliere, veral jou sweetkliere, begin dan ook oortyd werk. Ou sweet onder die arms en in die lieste ruik onaangenaam en jy moet daarteen waak deur hierdie areas gereeld en goed te was. Veral na inspanning en op ’n warm dag moet jy jou armholtes en privaatdele met seepwater reinig. Dit is die eerste stap om te verseker dat jy vars ruik. Daarna kan jy ’n reukweerder gebruik wat jou fris laat ruik. Vermy liewer die soort wat as ’n sweetweerder (anti-perspirant) bekend staan, tensy jy oortollig sweet. Laasgenoemde verminder die sweetreaksie (wat noodsaaklik is vir die regulering van die liggaamstemperatuur) deurdat dit die sweetgaatjies laat toetrek. Die bestanddele van ’n anti-perspirant kan ook ’n irritasie veroorsaak by iemand met ’n sensitiewe vel.
Waar dit kom by die reiniging van jou privaatdele, is dit die beste om net van seepwater gebruik te maak. Jy hoef nie bang te wees om die labia (skaamlippe) te skei en by die ingang van die vagina met die punt van ’n skoon waslap te was nie. Hierdie reël geld veral ook tydens menstruasie.