Ettie Bierman Keur 7. Ettie Bierman
ons lesers nog nooit van Wimpy’s en take-aways gehoor nie?”
Rasmus haal sy sakrekenaar – of soos hy dit noem, sy enjin – uit. Hy en Tertia sit koppe bymekaar met die berekeninge en gaan haar metrisering na. Albei brom oor Daan Desimaal wat Piet Pond moes gebly het, maar sommer ook Gert Gram geword het.
Dit duur lank voor hulle tevrede is en Rasmus opkyk. “Een is klaar, tien om te gaan. Vólgende …!”
Dis Henk. Hy weet wat releveer en remitteer beteken. Sy hemde kan toeknoop en sy geld verloor nie meer deur die stukkende sakke nie. Hy besit drie broeke, almal gepars en in werkende toestand. Op die oomblik het hy nie probleme nie. “Alles in die haak, Rassie,” rapporteer hy.
“En die literêre opstelle?”
“Dooddollies, Ras.”
Rasmus het ook gesien sy letterkundige uitgewer se klerasie het ’n metamorfose ondergaan, te danke aan sy goeie oordeel ten opsigte van ’n nuwe, talentvolle aanstelling met potensiaal.
“Nie slegs mooi nie,” terg hy, “hardwerkend ook?”
Henk het as kind nie ’n ma geken nie. Ook nie susters, tantes of selfs ’n ouma nie. Tertia is altyd te besig en Liaan op die oorlogspad. Charmaine Knox was ’n leë blik en haar voorganger net daarop uit om man te soek – waarvoor hy nie ’n kandidaat was nie. Carina Rheede is die eerste vroumens wat vir hom omgee, wat wou help, wat nie lag as hy verstrooid is en ’n gek van homself maak nie. Sonder dat sy dit weet, het sy in Henk Rautenbach ’n kampvegter – lewenslank.
Henk antwoord stram: “Nee.”
“Hoekom?”
“Sy is nog baie jonk … en getroud. Nee, ek glo nie. Nie dié keer weer nie, Erasmus.”
Van Rassie na Ras na Erasmus … tel Rasmus die volgorde uit. Hy hou hom dom. “Wat skort? Wil jy Brink ook metriseer?”
“Nee.”
Rasmus blaai deur die literêre verhandelings van die medewerkers. Almal letterkundiges en professore aan Afrikaanse departemente by verskillende universiteite. Hy knik goedkeurend, maak hier en daar ’n aanbeveling en prys Henk vir sy goeie werk wat moontlik êrens ’n voorskryf inhou. Dan lê hy sy hand op Henk se skouer. “Ou vriend, moenie te gou oordeel en veroordeel nie. Dié keer is dit anders. Ernstig, belangriker.”
Henk kyk na Liaan, dan na Carina.
“Ernstiger as ernstig,” verseker Rasmus hom.
“Jy …” dreig Henk. “Sy verdien beter.”
“Ek weet.” Rasmus beëindig die gesprek en draai na Jan. “Hoe gaan dit?”
“Ek het ’n probleem.” Jan wys na ’n manuskrip op sy tafel. “Goed gedoen, maar dit bly verwerkte en gepleegde plagiaat. Kopie gesteel van ’n Skandinawiese skrywer, hopend dat Afrikaanssprekendes nie Noorweegs kan lees nie en dat die resensente nooit uitvind nie.”
“Van wie gesteel?”
“Njensk. Ek het toevallig ’n paar jaar gelede van sy werk gelees.” Jan is bekommerd. “Ons kan dit nie uitgee nie, Ras, tensy ons hofsake en regsgedinge en eise en skadevergoeding wil betaal. Wat doen ons in sulke gevalle?”
“Jy skryf ’n brief aan die pleger van die plagiaat.”
“Wat sê ek?”
“Maklik.” Rasmus is min gepla. “Jy laat weet die skrywer die manuskrip is beide goed en oorspronklik.”
“Ek kan nie, dan moet ons uitgee.”
“Nee. Jy voeg ’n naskrif by: Ongelukkig is die dele wat goed is, nie oorspronklik nie. En die dele wat oorspronklik is, is nie goed nie.”
Jan lag. “Uitstekend. Briljant! Meer as net goed en oorspronklik.”
“Volgende …!” sê Rasmus.
Liaan druk haar neus in haar koppie en draai haar rug op Rasmus.
“Enigiets waarmee ek kan help, Liaan?” vra hy.
“Niks nie, dankie,” antwoord sy kortaf.
“Het jy die goeie resensies gesien wat Ouboet kom huis toe gekry het?”
“Ek kan lees en ek koop koerante. Ek het ’n afskrif daarvan aan Ouboet se pa gestuur.”
“En ’n afskrif vir jou plakboek gehou?” terg Rasmus.
“Ek is nie meer tien nie. Die glans van bylines en resensies het lankal verdof.”
“Moenie,” sê Rasmus. “Jy is ’n gebore boekmens. Moenie oor ’n treffer en wat jy persoonlik bereik blasé raak nie, Liaan.”
“Ek het lankal nie meer sterre in my oë nie. Neem jy my kwalik?”
“Jou hele lewe lê nog voor. Jy is te jonk om nou al moeg te wees vir die lewe, Liaan.”
“Sterre of depressie? Het ek ’n keuse?” vra Liaan. Sy wag, haar gesig afgewend en haar oë op haar hande gerig, asof sy meer in haar vingernaels as in hom belangstel. Die sekondes word minute. Toe hy stilbly, gryp Liaan blindweg na die eerste die beste ding waarop sy haar hand kan lê: ’n stofomslag. Dit dien as ’n verskoning om die onderwerp te verander en haar trots te behou. “Daar skeel iets met die kleurskeidings. Ek moet by Hermie gaan uitvind wat aan die gang is.”
Rasmus knik. “Laat die tipograwe die letterwerk ook dokter. Vir my lyk dit oorweldigend in soveel kleure.”
“Wat wil jy hê? Swart en wit?”
“Jy is die uitgewer. Gebruik jou goeie oordeel.” Rasmus bly langs Liaan se lessenaar staan terwyl hy die boekomslag optel en beskou.
“Hét ek ’n goeie oordeel?” vra sy.
“Daaroor het daar nog nooit enige twyfel bestaan nie. Gaan gesels met Hermie, as dit jou beter sal laat voel.”
“Beter?”
“Goed dan … tevrede sal stel.”
’n Ongemaklike stilte volg na Liaan se vertrek. Tertia sit en somme maak, Jan hou hom besig en Henk is op die verdediging. Volgende aan die beurt is Carina …
“Noordvlug,” sê Rasmus. “Is Gerrie en Joe nog by die Suidpool?”
“Nee, in Harare,” antwoord Carina. Sy is nie seker of hy kritiseer omdat sy te lank daaraan gewerk het en of hy ’n grap maak nie. “Ek het dit klaar geredigeer, meneer Du Toit. Liaan het belowe dat sy my aanbevelings later sal nagaan.”
“Wanneer?”
“Volgende week … wanneer sy tyd het.” Carina het slegs feite herhaal, maar skielik klink haar antwoord vir haar net so sarkasties soos Liaan s’n. “Sy is besig en ek het te lank op die manuskrip gebroei …”
“Jy kon nie honderd en veertig bladsye in ’n naweek afhandel nie. Waar is die manuskrip?”
“Ek het dit vir haar gegee.”
Hul jeuguitgewer is ’n mens wat van orde hou. Die dag se werk is in ’n presiese stapel op haar lessenaar neergesit. Rasmus vind Noordvlug, tel dit op, lees hier en daar en kyk na die veranderings wat Carina aangebring het. Carina wag gespanne dat Rasmus sy mening lug.
Hy blaai heen en weer. Lees en lees weer, sommige dele ’n derde en vierde keer. Carina wens sy kan ook kleedkamer toe vlug, wens die telefoon lui of hy wil nog tee hê, sodat sy kan ontsnap.
Rasmus trek ’n stoel tot langs haar lessenaar. Hy bring wysigings aan en haal hier en daar iets in potlood deur. Hy verander leestekens en punktuasie, dié keer met ’n pen.
“Nie sleg nie, Rina. Baie goed vir ’n beginner,” lewer hy kommentaar. “Die snywerk is reg, subwerk swak. Goeie dialoog … maar jy het persklaarmaaktekens nog nie onder die knie nie. Jan of Liaan sal die manuskrip weer moet nagaan.”
“Ek