Margie van die seminary en ander verhale. Winnie Rust
ouetehuis as ’n gevangeskap, ’n inperking wat sy mettertyd leer aanvaar. ’n Lewe wat bepaal word deur ’n klok wat etenstye lui, besoektyd van 15h00 tot 16h00, buitedeure wat om vyfuur sluit en blindings wat dan afgetrek word.
Van nou af hou ander mense toesig oor haar liggaamsfunksies. Het sy al gepiepie? vra die verpleegsters wanneer hulle haar uittrek. Hulle hou rekord van haar stoelgang en gee haar elke aand twee groen en twee klein wit pilletjies om te drink.
Ek het die vergunning van ’n eie sleutel van ’n sydeur. Ek sien my ma saans om vyfuur in haar nagklere. In haar nagrok lê haar uitgesakte borste soos tweelinglammers teen haar lyf aan.
Ons het nie oor die dinge van die lyf gepraat nie, it wasn’t done, verduidelik my ma. In die physiology class praat Miss Buchanan van blooming womanhood; you are to protect that, girls, be careful, it is a most holy thing. It can also become a wicked thing, full of snares and potholes …
Toe’s daar ’n vreeslike skande. Een van die meisies klim ná lights out deur die venster, rivier toe, en ontmoet een van die Boys’ High boys daar. Een van die prefects betrap haar mooitjies toe haar bed leeg is, en rapporteer aan Miss Cummings. Dis toe ’n verskriklike ding, ons mag nie daaroor praat nie, hulle wil nie die skool ’n slegte naam gee nie. Maar toe lek dit uit, en die hele dorp praat. Die meisie word huis toe gestuur. Party mense sê sy bring skande oor haar skool en haar familie, party sê agter hulle hande sy’s pregnant. Maar ek weet skaars hoe mens pregnant raak.
Saans wanneer ek en Eva uittrek, gooi ek vinnig my nighty oor my kop, want ek is skaam oor my swaar bust en my dik bene. Eva noem my soms “dear Pudding”, maar meesal Margie.
Juniemaand gaan ek van die Seminary af huis toe. Een oggend toe ek wakker word, is daar bloed op my nagklere en op die laken. Ek skrik groot, ek weet nie waar dit vandaan kom nie. Ek kyk oral op my lyf, op my bene en op my arms, nêrens is daar oop wonde nie. Ek maak my bene oop, voel aan die binnekant van die bobene, en daar’s bloedvlekke. Toe sien ek: dit moet van tussen die bene af kom.
Ek is bang vir bloedvlekke op Mammie se wit lakens met die embroidered finishing. Ek wil nie vir Mammie sê nie. Ek steek die lakens en die nighty onder die bed weg. Ek sê vir Topsy in die kombuis ek het op die klippe by die rivier geval, ek bloei en wil die seerplek skoonmaak. Topsy skeur lang repe wit lap van die stryklaken af, en gee my ’n halwe bottel paraffien.
Jy moet dit op die bloed sit, sê sy. Die bloed hy sal stop.
Ek doop die lappe in die paraffien en hou dit tussen my bene. Só loop ek drie dae lank, so met die lappe tussen my bene.
In standerd nege en tien doen ek die beste in Maths. Miss Cummings is dikwels uit die klas omdat sy ook die principal is. Dan sê sy net: Will you see to the class, Margery. Ek is prefect, first team hockey en first team tennis. Die tennis courts is grondbane voor Cummings Hall en Ferguson Hall, en ek is ’n goeie speler. Ons speel met swart kouse en wit tackies; ons bene is nooit kaal nie.
Ek neem piano lessons tot by grade six. Met devotions speel ek al die ou hymns: “Rock of Ages, cleft for me”, “When I survey the wondrous cross”, “Abide with me”. Ek speel marches voor die meisies uit die Assembly Hall loop, one-two, one-two …
Aan die einde van 1925 slaag ek matriek second class. Ons kry die uitslae net voor ek en Pieter Colliesfontein toe vertrek. Dis ’n groot affêre, drie van die girls het highest honours gekry, die een fourth in the province. Ons kom in die Assembly Hall bymekaar, die verhoog vol blomme en die girls met die honours op die verhoog met hulle certificates.
Die Karoo is so droog teen die Boland, dit het lanklaas gereën en die skape is maer. Daddy het die wolskape, die merino’s, minder gemaak en Persiese vleisskape met die klein swart koppies aangeskaf. Mammie sê: Ai, Chris, jy koop ook altyd die verkeerde ding op die verkeerde tyd.
John slag elke tweede week ’n skaap. Ek kyk hoe John sy mes tussen die lyf en die vel insteek en die vel afskil. Ek is aardig vir die bloed en die ruik van die mis aan die dooie skaap se wol.
Mammie wil my weer Boland toe stuur vir verder leer. Daddy sê: Ai, Winnie, waarvoor moet die meisiekind verder leer? Laat haar huis toe kom, ons kry swaar in die droogtetyd.
Maar Mammie wil nie kopgee nie. Sy wil my Stellenbosch toe stuur, al het vroue die laaste vyf en twintig jaar op Wellington gegraduate. Op Stellenbosch kan ek by familie loseer, by die Neethling aunts onder wie se vlerk Mammie grootgeword het toe haar mammie vroeg gesterf het.
Ek het nie geweet wat om te studeer nie. Eers dink ek ek moet landbou loop, dan kan ek teruggaan plaas toe en vir Daddy help wat swaarkry onder die droogtes. Toe dink ek weer: Dis nie ’n ding vir ’n vrou nie. My niggies sit om die tafel van die groot Neethlinghuis in Van Riebeeckstraat en hekel. Dan lag hulle vir my, ’n meisie wat wil landbou loop.
Maar ek begin toe met landbou. Ek woon die anatomy class van doktor Con de Villiers by. Ons is net twee meisies in die klas en dertig mans. Die mans kyk vir my wanneer ek die klas inkom.
Doktor Con ontsien niemand nie. Hy gee klas in Afrikaans, en ek ken al die terminology op Engels.
Die tweede week gee doktor Con ’n klas oor voortplanting. Reproduction, het ons op Seminary gesê, maar toe leer ek van voortplanting. Hy teken die eierstokke en die vagina op die bord. Hy teken die Fallopian tubes, die vagina en die mammary glands, die penis en die saadballe. Hy wys hoe voortplanting gebeur, wat die penis alles doen.
Ek skaam my vreeslik voor al die mans. Ons het altyd by die Seminary gehoor: The body is the temple of the soul, it is the home of music, of high thought, of kindly deed and noble example – dit het ons uit ons kop geken.
Toe doktor Con sien hoe ek skaam word en afkyk, sê hy: Dis ’n natuurlike proses, juffrou Norden. Daarsonder sal die aarde nie die Genesis-opdrag om te vermeerder kan nakom nie. Jy ken tog die Bybel. Het jy dan nie op Wellington skoolgegaan nie?
Toe slaan ek maar oor na primary teaching. Daardie jaar was ’n beter jaar op Colliesfontein; Mammie skryf dat dit gereën het en dat die vleisskape ’n goeie prys kry. Pieter moet die volgende jaar plaas toe kom en vir Daddy help. Daddy het las van die asmabors.
Toe kan ek in Monica loseer. Ek maak daar goeie vriende met Lenie Shellinck, met Sarah Lochner, met Nancy Beyers en met Annie de Kock – dis sy wat later met Boerneef getroud is. Ons is ’n jolly klomp pals bymekaar. Die meeste van hulle is slim, en kinders van ryker ouers as wat ek het. Nou moet ek Latin en English Literature Higher Grade neem, en ek is meer aangelê vir Maths. Hulle lees van die hoogste na die laagste punt die name uit, en as die klastoetse uitkom, word my naam altyd laaste gelees, Annie en Nancy s’n altyd eerste.
Onder ons mansvriende is ’n groep Wilgenhoffers: Otto du Plessis, JC van der Westhuizen, Theo Pauw en CP van der Merwe. CP is ’n lang man met ’n hoë voorkop. Sy hare wave agtertoe, uit die voorkop uit. Hy is op die redaksie van Die Stellenbosse Student en op die huiskomitee van Wilgenhof; hy het aansien onder die studente.
Ons ontmoet een somermiddag op die tennisbaan van Wilgenhof, ek aan die einde van my eerste jaar, CP derde jaar. Ek en Annie en JC en Theo speel mixed doubles. CP staan eenkant onder die boom en kyk; hy was nooit eintlik ’n wafferse sportman nie. Ek en Annie trek ons kouse dié dag uit, dis so warm, ons speel kaalbeen. Ons dra wit tennisrokke wat op ons knieë hang.
Ons raas en lag, Annie is vol sports. Ons het by die Seminary ook tennis in Engels gespeel, en as ek roep Ace! of Your turn, partner! koggel JC vir my in Engels as ek ’n hou nie kan terugslaan nie: Oh, dear Pudding, what a mess you’ve made of that one! Dan lag en raas ons.
Toe ek van die baan af kom ná die eerste set, rus ons onder die bome waar CP staan. Ek sien hoe CP vir my kyk. Ons praat nie veel nie, ek en JC en Annie guy met mekaar. Annie sê die volgende dag vir my Theo het gebel, ons moet saam met hom en CP gaan koffie drink.
Toe het Smuts pas uitgeval en is die Nasionaliste vir die eerste keer aan die bewind. Smuts het uitgeval oor die myners in opstand gekom het en die bloed geloop het. Ek was bang hulle gaan die hele middag politiek praat, en aan politiek het ek my nooit veel gesteur nie.
Theo en sy vriende was baie nasionalisties; hulle het hulle vir die