Die Bolander. Tryna du Toit
klas gekom. Baie soos sy pa, met ’n lelike, aantreklike gesig, het hy onmiddellik Andries en Maria op hul hoede gesit. Die eerste halfjaar het hy en Maria dan ook gelyk gekom, dertig punte agter Andries, wat self ook gewerk het soos nooit tevore nie.
’n Breë glimlag verhelder nou Andries se gesig, maar voordat hy Maria se vraag kan beantwoord, sê Francis tergend: “Verwag jy dat hy iets anders as oorstelp van vreugde sal wees, Maria? ’n Rugbyspringbok in ons midde! Of hy nou ’n goeie onderwyser is, is tog van minder belang.”
Andries maak of hy ’n hou op Francis se maag slaan en laasgenoemde val byna van die bank soos hy koes terwyl Andries jubelend sê: “Ook maar nie so onverskillig oor die rugby as wat jy voorgee nie. Ai, mense, dit gaan heerlik wees. Rugby! RUGBY! Nie ’n mislike namaaksel elke Woensdagnamiddag van halfvyf tot halfses om die ou bloedsomloop te stimuleer en die harsinkies uit te vars vir môre se Latyntjies nie. Rugby! Hoerê!”
Hy gryp ’n boek van Joan Cloete se lessenaar, gooi dit op in die lug en vang dit asof dit ’n rugbybal is. Die ander seuns staan nou almal nader en opgewonde gesels hulle verder.
“Ek wonder of hy ons aan die interskoolwedstryde sal laat deelneem?” sê Ben Olivier. Meneer Fouché wou nooit hê dat hulle moes deelneem aan interskoolrugby nie en swak afgerig soos hulle was, sonder die nodige geesdrif van hul hoof se kant, het hulle self besef dat hulle maar baie sleg daarvan sou afkom. Hulle het die een of twee vriendskaplike wedstryde wat hulle wel gespeel het maar lelik in die stof gebyt, maar nou met die koms van die nuwe skoolhoof vlam die hoop weer hoog op in hul harte.
“En eindelik vir die Ben Pienaar-beker speel,” sê Francis.
“Natuurlik,” sê Ben Olivier. Hy is die oudste leerling in die matriekklas, ’n groot, mooi seun, sterk gebou en heeltemal versot op rugby. Hy speel senter vir die dorpspan en die ou skoolhoof het gepreek en gedreig, maar Ben Olivier het met sy pa se volle toestemming aangehou speel. Andries sou graag dieselfde wou gedoen het, maar omdat hy nie so swaar gebou is soos Ben nie, het sy pa hom verstandiglik belet om te speel.
Louis Botha Viljoen, negentien jaar oud, was soos Poppie nie die vorige jaar suksesvol in die eindeksamen nie, maar in teenstelling met haar ouers, wat taamlik welgesteld is, is sy ouers arm, en dit het maar baie swaar gegaan om hulle te oorreed om hom weer terug te stuur, veral omdat sy pa dadelik vir hom werk kon kry en daar nog baie jong sussies en boeties was wat deur die skool gehelp moes word. Maar Louis se ma, moeg en afgesloof soos sy was, het tog iets vermoed van die stryd wat in haar lieflingseun se hart woed en dit was alleen aan haar tussenkoms te danke dat hy nog ’n kans gekry het. Wat selfs sy ma nie eens geweet het nie is dat hy, diep weggebêre in sy hart, nog die hoop gekoester het om universiteit toe te kan gaan vir verdere studie. Hy is nie ’n dom seun nie, maar sy verstand werk baie stadig. En tog, as hy eenmaal ’n begrip bemeester het, behou hy dit vir altyd.
Freddie Nieuwenhuys, Maxie Sacs en Joan Cloete maak die klas voltallig. Joan is ’n opgeruimde, vrolike meisie van agtien jaar, nie juis mooi nie, ook nie slim nie, maar sy het doodgelukkig tred gehou met die res van die klas.
Freddie Nieuwenhuys, ’n bietjie verwaand, hoogdrawend en ongewild, wil gedurig die klas imponeer met sy intieme kennis van wat aangaan in die personeelkamer. ’n Kort, vet seun, nie slim nie maar baie ambisieus, het hy sy bes gedoen om die verskil wat daar op intellektuele gebied tussen hom en Andries-hulle was, te oorbrug deur soos ’n wêreldwyse sinikus op te tree.
En dan Maxie Sacs, klein met ’n sproetgesiggie, die gewillige mikpunt van die klas se geterg.
Hulle is nog besig met hul lewendige bespreking van die nuwe hoof en rugby toe die deur skielik oopgaan en die onderwerp van hulle bespreking, vergesel van meneer Du Pré, binnestap.
Oombliklik is daar doodse stilte.
Francis en Ben Olivier gly verleë van die lessenaars waarop hulle gesit het af na hul banke, Joan Cloete sit die liniaal waarmee sy haar woorde so heftig benadruk het saggies neer en Andries, met ’n laaste afkeurende blik in Poppie se rigting, probeer so ongemerk moontlik na die heel voorste bank in die klaskamer stap.
Die nuwe hoof, ernstig maar met vonkelende oë, draai om na meneer Du Pré: “Die matriekklas, het jy gesê, meneer Du Pré?”
Daar is slegs ’n geringe nadruk op die woord “matriek”, maar almal hoor dit.
“Ek is bevrees ja, meneer De Kock,” antwoord meneer Du Pré glimlaggend, en meteens glimlag Johan ook.
“Sit maar, asseblief. Dankie, meneer Du Pré.”
Meneer Du Pré verlaat die kamer en die leerlinge gaan sit terwyl hulle Johan die hele tyd dophou, nog nie seker wat om van hom te dink nie.
En Johan is op sy beurt lewendig geïnteresseerd in die klompie leerlinge wat hier voor hom sit. Onwillekeurig dink hy aan die matriekklasse van oor die honderd leerlinge aan die skool van waar hy kom. Ses seuns en drie meisies, fris, mooi en ongeskonde, onbewus van wat die toekoms vir hulle inhou. En wat sal hy in die een kort jaar wat voorlê vir hulle kan doen om hulle ’n rigsnoer te gee, hulle te help staal vir die lewe wat daar buite die skoolmure wag?
Impulsief sê hy vir hulle: “Julle het vreeslik geraas toe ek by die kamer ingekom het. Dit moes ’n interessante onderwerp gewees het wat julle bespreek het.”
Die kinders slaak ’n onhoorbare sug van verligting en sit terug in hul banke.
Andries sê: “Dit was, Meneer.”
“Wil julle nie vir ’n rukkie daarmee aangaan nie?” vra die hoof, tot die grootste verbasing van die klas wat hom sprakeloos aangaap.
Joan voel dat haar mond oophang en stadig maak sy dit weer toe.
Niemand praat ’n woord nie.
“Toe maar,” sê Johan op ’n aangename toon, “ek het maar net gedink dis ’n goeie manier om kennis te maak. Miskien was dit nie geskik vir ’n onderwyser se ore nie, nè?”
Joan giggel skielik en die spanning is verbreek. Andries spring weer op en sê: “Asseblief, Meneer, ons sal baie graag wil aangaan met die bespreking. Ons het oor rugby gesels en het gewonder of u ons sal toelaat om mee te ding om die Pienaar-beker.”
Andries gaan sit en die hoof stap ook om na sy stoel agter die tafeltjie.
“Vertel my ’n bietjie meer daaromtrent. Wat is die Pienaar-beker? Het julle nog nooit daarvoor gespeel nie?”
Almal begin gelyk praat, maar Johan maak hulle stil.
“Kyk,” sê hy, “dis nou nie nodig dat ons ander mense moet hinder met ons bespreking nie. Een vir een, asseblief – en wag, voordat ons aangaan, wil ek eers julle name weet.”
Hy maak ’n laai oop en haal ’n skoon stuk papier daaruit. Meneer Du Pré het hom met ’n glimlag gewaarsku dat hy maar versigtig sal moet werk met die matriekklas, drie van sy kollegas het familielede daar.
“Nou toe, begin jy, asseblief.”
Andries was natuurlik eerste aan die beurt.
“Andries Celliers, Meneer.”
Vinnig kyk Johan op. Juffrou Celliers se broer. Die mooi blou oë kyk vas in syne. Die seun maak dadelik ’n baie gunstige indruk.
“Volgende.”
“Maria Gerber, Meneer.”
“Frederik Nieuwenhuys, Meneer.”
Nog ’n familielid. Die seun van die kollega wat hom met sulke onvriendelike swart ogies aangekyk het. Die man wat gehoop het om meneer Fouché op te volg.
“Francis du Pré.”
Ongetwyfeld meneer Du Pré se seun. ’n Mooi openhartige gesig, die soort seun wat enige onderwyser in sy klas verwelkom omdat jy altyd kan reken op die besadigde invloed wat tog so baie werd is.
En so gaan hy aan tot hy al die name het en feitlik ook al ken. Wat ’n skerp teenstelling is daar nie tussen die meisie Poppie met haar ligte hare en bloesende wange en die donker dogter met haar fyn wit