Op 'n galop na Buckingham-paleis. Naas Steenkamp
en skuifspelde oop en toe gebuig. Eendag hoor ek twee mense in die gang Italiaans praat, en ek val weg en groet en praat met hulle. Dis toe die Italiaanse ambassadeur en een van sy span, op pad na die minister toe. My grootbaas, meneer Boy Viljoen, loop verby. “O,” sê hy later vir my, “jy praat Italiaans! Jy wil seker Italië toe verplaas word?”
My hart pomp vinniger. “Baie graag, Meneer.”
“Wel, dan het jy nou jou kanse behoorlik opgeneuk. In hierdie departement doen hulle dinge altyd gatomkop. As jy glad nie Engels kan praat nie, stuur hulle jou Engeland toe. As jy Duits kan praat, stuur hulle jou Griekeland toe.”
“Hulle kan my maar enige plek stuur, Meneer. Ek sal die taal leer. Ek hou van tale.” Ek was altyd maar ’n bietjie windgat. “Bly om dit te hoor,” sê meneer Viljoen, en stap met ’n glimlag weg.
’n Maand of wat later kry ek ’n groot verrassing. Meneer Viljoen laat roep my na sy kantoor toe en skuif ’n koerant voor my in. “Dink jy jy sal dié ooit kan lees?” Ek staar na die sierlike skrif waarin die koerant gedruk is. “Arabies? Meneer, ek is seker ek sal dit baasraak. Dit lyk wonderlik!”
“This is too good to be true,” sê Boy Viljoen. Hy tel sy foon op en bel ’n nommer. “Bertie? Het jy ’n oomblik?”
So ontmoet ek vir Bertie Hattingh, pas terug van Kaïro af. En ek hoor van MECAS. Hy het ’n jaar daar deurgebring en Arabies geleer voordat hy eers Beiroet en toe Kaïro toe is, en hy is die enigste buitelandse diensbeampte wat vir ons werklik nut kan hê in Arabiese lande.
Tot laat daardie middag sit ek en Bertie in sy kantoor. Ek is meegevoer. MECAS is die Middle East Centre for Arabic Studies. Dis iewers in die heuwels sowat tagtig kilometer van Beiroet af. Dis ’n Britse instelling, en Statebondslande kan ook daarvan gebruik maak. En Beiroet, sê Bertie Hattingh, is ’n wonderlike stad. Hulle noem dit die Parys van die Levant. Jy kan daar leer Frans praat ook. “Moet ek vir hulle sê jy stel belang?”
Ek is ekstaties. Lank reeds word ek bekoor deur die wondermooie Arabiese skrif, ’n taal wat jy van regs na links skryf in daardie pragtige, sierlike, vloeiende patroontjies. En die kere dat ek die taal gehoor het, het die ruwe forsheid daarvan my laat dink aan die Namib.
’n Week later hoor ek die minister het dit goedgekeur, en MECAS het vir my plek. Ek vertrek oor twee maande.
In daardie twee maande is ek permanent volgepomp met adrenalien. Ek verdiep my in Teach yourself Arabic. Liewe hemel, maar dis ’n onmoontlike taal! Wat het ek aangepak? Maar na ’n paar weke het ek darem die alfabet – as jy dit ’n alfabet kan noem – onder die knie, al weet ek nog lank nie wat die woorde beteken nie.
’n Brief word in my kantoor afgelewer. Dit kom van die Foreign Office af in die Londense diplomatieke possak. Al is dit duidelik aan my gerig, is dit reeds oopgemaak, seker omdat dit amptelik is.
Maar die adres boaan die brief is “MECAS, Shemlan, near Beirut, Lebanon”.
Dear Friend
I write this sitting on the patio of the MECAS home, overlooking the hills of Shemlan. I have just heard the splendid news that South Africa will again have a trainee at MECAS. I’m delighted! It’s a long time since we had Bertie Hattingh here. Many congratulations on having been selected for this great adventure.
Among the rewards a diplomatic career offers, becoming a Middle East specialist is surely the richest. The Arabs are diverse and hugely interesting folk, with a long history of great achievements. But more importantly, they are a most agreeable people. One of Britain’s great Arabologists, Lieutenant-General Sir John Glub, says Arabs are “a passionate and warm-hearted people”, and “Arab life is full of laughter and tears rather than bloodshed and avarice … They are the most lovable people in the world”. I wholly agree.
Their language is majestic, and once you’ve got the hang of it, you will have a life-long source of enjoyment. You need not even be a Muslim to enjoy the pure poetry of the Qur’an.
As a foreign service officer and an Arabic linguist, I have had a long association with MECAS. I try to spend time here at least once a year. It is a marvellous little place, and I welcome you most warmly to the MECAS family. Don’t hesitate to let me know if there is anything I can help with. I trust I will soon count you among my valued friends from South Africa.
Cordial regards
George Blake
“Ou George, ja”, sê Bertie Hattingh. “ek onthou hom goed. ’n Baie gawe en hulpvaardige ou. Hy kon nooit genoeg vir ’n mens doen nie. Dis maar ’n kort rukkie dat ek hom geken het, maar mens vergeet hom nie maklik nie. Hy’s nogal ’n held in Engeland, want hy is in die Koreaanse oorlog deur die Noord-Koreane gevang en erg gemartel, maar hy’t kopgehou. Dis werklik gaaf dat hy nou met jou kontak maak, dit kan dinge vir jou baie makliker maak.”
In die tyd wat vir my oor is, verslind ek alles wat ek oor Libanon, oor Beiroet, oor die Arabiere, en oor die geskiedenis van Arabië in die hande kan kry. Ek kan later nie meer wag om te vertrek nie. Ek voel soos ’n hond wat sien sy baas tel die leiband op en stap deur se kant toe.
Die minister van buitelandse sake in daardie tyd was die ou korrelkop Eric Louw. Hy was ’n puntenerige mens, en iemand wat sy koerante altyd baie deeglik gelees het. Hy het lang repe berigte uit koerante geknip en dit dan in die parlement rondgeswaai wanneer hy teen iets of iemand uitvaar. “The crown prince of the press-cutting kingdom”, noem die spotprenttekenaar Bob Connolly hom eenkeer, by ’n tekening van die minister in ’n pak en hoed wat van koerantknipsels gemaak is.
Dis Eric Louw wat die beriggie van ’n paar reëls in die koerant raaksien, ’n “filler”, soos die koerantmanne dit noem: ’n stukkie wat jy insit omdat daar ’n leë kolletjie onderaan ’n kolom is. Die beriggie sê daar het in die heuwels buitekant Beiroet ’n relletjie ontstaan toe een of ander stam ’n grief oor iets ontwikkel het.
Minister Louw laat die beriggie op ’n wit vel papier plak waarop hy die volgende skryf:
Dis ongewens dat amptenare van die departement blootgestel word aan onrus in ’n land soos Libanon, waar daar een of ander tyd ’n uitbarsting moet kom. Indien daar reeds voorbereidings gemaak is dat ’n junior na MECAS gestuur word vir opleiding, moet dit gekanselleer word. Die laaste ding wat Suid-Afrika nou kan bekostig is om hom in ’n kwesbare posisie teenoor ’n Arabiese land te plaas. Hulle vorm ’n blok met Afrika-lande en met ons vyande. Ons kan dan volgende jaar die saak hersien en kyk na die moontlikheid om iemand te stuur.
Dis vir meneer Viljoen baie moeilik om die nuus aan my oor te dra, dit kan ek sien. Ek is verpletter. Meneer Viljoen sê: “Mannetjie, ek weet jy sal my nie aanhaal nie, maar die minister is befok. As ek hom nie beter geken het nie, sou ek met hom gaan praat het om hom te laat insien dis volslae nonsens. Ek het nou net met Bertie gepraat. Hy sê wat daar in Libanon gebeur, is ’n nietigheid en kan geen verskil maak aan ons MECAS-planne nie. Maar Eric Louw weet altyd beter. Jammer.”
Ek loop in die daaropvolgende dae koponderstebo rond, en sê naderhand vir meneer Viljoen ek wil nou liewer iets anders gaan doen. Miskien uitvind waar hulle Arabies aanbied, en dit op my eie gaan leer. Hy reageer baie vinnig. Wag eers, sê hy, wag net ’n klein bietjie, en kort daarna laat roep die sekretaris van buitelandse sake my om vir my te sê ek is spesiaal gekeur om Londen toe te gaan. “Onthou,” sê die sekretaris swaarwigtig vir my, “jy’s ’n Afrikaner!” Van alles wat hy vir my kon gesê het, is dit al wat ek ooit uit sy mond hoor. Dit maak my net meer die bliksem in.
Kort voordat ek Londen toe moet vertrek, kry ek weer ’n briefie van George Blake af.
My dear friend
Strange things have been happening. You are the victim of malevolent forces – that much is clear to me. Co-incidentally, fate has also been dealing roughly with me lately, and it is quite possible that we would not have met at MECAS had you gone.
All I can say is that your minister’s decision is most unfortunate, and that there are absolutely no grounds for his fears. As for you – put it behind you. A posting to London is not the worst thing that can happen