Man van gister. Helene de Kock
hulle voor asof hulle nooit só iets verwag het nie, en geniet opnuut met deernis sy klein pret.
Ook hierdie keer is daar vir elke meisie ’n pakkie op haar spieëltafel. Hulle raap dit soos kinders op en oom Frederik loer beurtelings by die twee kamers in om te sien wat hulle daarvan dink. In Elsje se pakkie is ’n groot bottel reukwater van ’n eksklusiewe Amerikaanse fabrikaat wat volmaak by haar persoonlikheid pas. Sy druk dit met opegte ekstase teen haar vas.
“Net wat ek begeer!” roep sy uit en gee oom Frederik ’n klapsoen. Hy straal van ’n ingenomenheid wat hy nie eens probeer verberg nie. “Oom is só goed vir my …”
“Jy is al so goed soos myne, kind,” glimlag hy, en draai dan om om hom in die gang teen Maryn vas te loop.
“Pappie! Hoe’t Pa geweet ek is lief vir Patou se parfuums?” vra sy verheug, en hou ’n klein botteltjie met ’n helder emaljeproppie omhoog.
“Ag wat, ek het nou laas toe ek in Pretoria was na ’n bekende apteek gegaan en aan ’n mooierige dametjie beduie hoe julle twee lyk en waarvan julle min of meer hou …”
“Slim,” sug Elsje, en tik ’n bietjie van hare aan haar polse en agter haar ore. Toe skud sy haar hare terug oor haar skouers en lag haar mooi lag. “So ja,” spot sy, “nou sal julle darem sien hoe verleidelik is ek, hoor!”
Oom Frederik en Maryn bars albei uit van die lag.
Gerusgestel gaan oom Frederik kombuis toe om Selina aan te sê om maar aanstaltes te maak met die ete, en Maryn gaan ook na haar kamer. Vreemd tog, dink sy toe sy haar hare kam en haar grimeer vir ete, dat ’n ryk man soos haar pa nooit omgee wat iets kos wat hy uit sy hart aan iemand wil gee nie. En dis ook reg so. Hy gee op impuls van die liefde en nie uit koue gewoonte of beredeneerde verpligting nie. Sy wonder vaagweg wat Peet en Eugene gekry het, en glimlag by voorbaat toe sy besef met hoeveel verwagting haar pa ook na hulle reaksie uitsien.
In háár kamer staan Elsje steeds doodstil met die bottel peperduur lekkerruikgoed in haar hande. Hierdie klein ritueel van wedersydse dankbetuiging tussen hulle en oom Frederik speel hom aan die begin van elke vakansie af. Dis hul eerbetoon aan die fyn gevoelens van ’n eensame ou man. Dis net paslik dat hulle vier, wat almal veel aan hom te danke het, sy gevoelens en wense sal respekteer – ja, altyd … Ook sy is hom veel dank verskuldig. Met net ’n ouer suster wat ver weg bly en ’n moeder wat spoedig ná haar pa se vroeë dood weer getroud is en in Duitsland woon, was sy ’n eensame mens voordat sy die gemoedelike Eugene ontmoet het. Nee, hierdie liefde wat sy so ruim van hierdie familie ontvang, is ’n skat waarby haar hart móét wees.
In sy kamer staan Peet asof versteen. Voor hom, op die gepoleerde blad van die klein ingeboude spieëltafel lê ’n silwerblink motorsleutel aan ’n sleutelhouer van leer met sy naam daarop geëmbosseer. Hy voel soos iemand wat skielik van skok bevrore geraak het en weer aan’t ontdooi is, met al die wisselende sensasies daaraan verbonde. Die koue rillings rits langs sy ruggraat af en sy kop begin stadig gloei. Hiervoor, dink hy met siddering, het hy heimlik gehoop en progressief gevrees – dat oom Frederik tóg sy sin sal kry en hom ’n motor present sal gee. Die afgelope jare het hy op allerlei slim maniere ’n stokkie daarvoor gesteek as oom Frederik se vrygewigheid in dié rigting gedu het, maar nou blyk dit dat hy hom tog nie laat keer het nie. En nou kan hy, wat Peet is, tog nie weier nie. Nie met die sleutel so te sê in sy hande nie. ’n Fyn beplanner, dink hy ’n bietjie wrang, dis oom Frederik. En waarom is daar by die vervulling van ’n goed versteekte en half gedempte begeerte nou ook benouenis? Hy wil tog werklik brandend graag die motor hê, wiele en al – maar o, sonder die bande! Hy glimlag suur vir sy eie flou woordspeling – en toe steek hy sy hand uit en tel die sleutel van die kas af op, en sy lang sterk vingers vou krampagtig om die koue stukkie staal.
Eugene kies hiérdie oomblik om uit sy aangrensende kamer te kom om hom met onverhole blydskap te kom vertel dat hy ’n draagbare televisiestelletjie gekry het. Peet glimlag net met hom, en dink: waarom sal sy vreugde nou ook onverdund wees, hy sal nooit voel hy het ’n ereskuld nie …
“Jou pa maak dit vir my moeilik,” sê hy net sag, en hou die sleutel uit dat Eugene dit kan sien.
“Nee wat, man, jy’s so goed soos sy eie seun. Ek het buitendien geweet hy gaan dit doen, want hy het my kom vra waarvan jy sal hou, en jy was laas so gaande oor ’n BMW … Jou smaak is mos altyd soberder as myne.”
Peet kyk reddeloos na hom. Eugene begryp eenvoudig nie.
Hulle stap geselsend uit na die woonkamer. Die huis het ’n sentrale strook wat die groot sitkamer, woonkamer, kombuis en eetkamer huisves en waaruit twee vleuels met slaap- en badkamers loop.
Toe die mans uit hul vleuel kom, wat hulle met oom Frederik deel, vind hulle hom en die meisies al in die eetkamer waar hy besig is om vir hulle wit wyn in te skink.
Dis Elsje wat opkyk en haar blik val eerste op Peet se strak gesig, wat maar effens versag toe hy oom Frederik se oë ook op hom voel.
“Ek weet nie wat om vir oom te sê nie,” begin hy, en hou die sleutel in die lug dat almal kan sien. Hy kyk glad nie na Maryn nie, tog het sy oë onwillekeurig oor Elsje gegaan toe hy ingekom het. Hy kan dit verskoon word, want sy is onvergelyklik in ’n ysblou rokkie wat sag en vroulik om haar skraal liggaam vou. Maar dis ook asof hy intuïtief geweet het dat daar ’n flits van begrip in haar wye blou oë sou wees.
Oom Frederik neem sy tyd om te antwoord, en Peet weet by voorbaat dat die ou diplomaat homself netjies uit hierdie knyp gaan draai. Hy doen dit ook.
“Sê maar net dat jy nie te vinnig sal ry nie,” is sy enigste reaksie, sodat Peet hom tog in ’n mate tereggewys voel. Maryn het op haar stil, sagte manier nader gekom en steek haar hand deur sy arm.
“Kom wys vir my …” sê sy, en haar stemtoon en klein gebaar van besit sluit die ander subtiel uit. Maar oom Frederik protesteer: “Nee, kom ons eet eers, anders kom Selina darem te laat by die huis. Kom, kom ons sit sommer dadelik aan.”
Hulle maak so, maar eers kom Peet om woordeloos oom Frederik se hand te wring en ’n lekker klop op die skouer te kry. Ek sou dit nooit wou misloop nie, dink Peet, maar ai, as daar net nie so ’n diep innigheid tussen ons was nie. Ek wil hom nooit seermaak nie. Ek kan my nou maar net sowel met gejuig by die onvermydelike neerlê.
Toe gaan neem hy sy plek langs Maryn in aan die lang eetkamertafel met die spierwit gestyfde tafeldoek en die silwereetgerei.
Dis toe oom Frederik klaar sy lang en allesomvattende tafelgebed gedoen het, waarin hy met oorgawe loof en dank en prys en smeek, dat dit Maryn weer byval. Sy wag met egte eerbied dat die gepaste stiltetjie na haar pa se gebed moet daal, en besluit om hom trompop uit te vra, al is dit iets wat ’n mens nie aldag met Frederik Basson moet doen nie.
“Pa,” begin sy, en kan kwalik die opgewondenheid uit haar stem hou sodat sy liewer begin opskep aan die soet, goudbruin boerpampoen, “wat op dees aarde is by die Ou Huis aan die gang? Daar brand dan lig!”
“En daar’s ’n vreemde hond!” voeg Elsje by en kry ’n klein glimlaggie van Peet.
Maar Eugene ken ook al sy pa, en hy sien die genoeglike trekkie op die verweerde gesig toe die vrae uiteindelik kom. Die vabond, dink hy geamuseerd, hy kon ons ook darem al gesê het!
“O ja,” antwoord oom Frederik doodluiters, en kerf met groot omsigtigheid aan die blinkbruin skaapboud, “daar woon mos nou ’n dokter Marcel Hoffman.”
Toe begin hy met smaak die dun smeltsagte skywe vleis in hul borde skep, en maak asof hy heel onbewus is van die akute afwagting wat op sy woorde gevolg het.
“Oom,” tree Peet maar later vir die ander in, “wat maak die dokter Hoffman daar in die Ou Huis?”
“Ag jongie,” reageer die ou man met lus, “dis nou regtig ’n lang storie.”
2
Daar rek ’n stilte ná oom Frederik se doelbewus dramatiese woorde. ’n Lang storie, het hy gesê. Lig wat brand in die jare lange geslotenheid van die Ou Huis is beslis ’n