Die Suid-Afrikaanse reg. François Smuts
dan die verweer om te sien of daar regtig ’n verweer teen die eiser se aksie is. Is daar nie ’n verweer nie, word summiere vonnis toegestaan en dis die einde van die saak. Blyk daar wel uit die verweerder se verklaring ’n verweer te wees, word die saak gewoonweg voortgesit.
Voorlopige vonnis
Jy mag dalk ook al van ’n voorlopige vonnis gehoor het. Dit is ’n spesiale prosedure in gevalle waar die eiser in besit is van ’n dokument wat wys dat die verweerder ’n spesifieke bedrag aan die eiser verskuldig is. ’n Goeie voorbeeld is ’n tjek. Die eiser laat ’n spesiale dagvaarding uitreik waarby ’n afskrif van hierdie dokument aangeheg word. Net soos by summiere vonnis volg daar dan ook ’n verkorte proses en het die verweerder, breedweg gestel, nie ’n spesiale (gewoonlik baie tegniese) rede hoekom hy die geld nie verskuldig is nie, word voorlopige vonnis toegestaan en moet die verweerder die bedrag waarvoor gedagvaar is by die Hof inbetaal as hy wil voortgaan met die saak.
Blootlegging
Blootlegging (ons praat ook van die blootlê van goed) is die aflewer van ’n kennisgewing met ’n lys van dokumente, foto’s, planne, diagramme en videomateriaal wat die betrokke party van plan is om by die verhoor te gebruik. Voel die teenparty dat daar nog dokumente ensovoorts is wat relevant kan wees tot die saak en wat die party nie blootgelê het nie, kan dit deur ’n kennisgewing aangevra word wat spesifiseer waarvoor nog gesoek word. Uiteraard moet kopieë van alle dokumente wat blootgelê word aan die teenparty verskaf word.
Inspeksies en ondersoeke
Inspeksies en ondersoeke kan oor en weer aangevra word. Word jy byvoorbeeld in ’n motorongeluk beseer en jy eis skadevergoeding vir jou beserings, word daar feitlik sonder uitsondering van jou verwag om jou medies te laat ondersoek. Op grond van hierdie ondersoek word ’n deskundige verslag (regsgeneeskundige verslag) opgestel, wat ’n opsomming bevat van die deskundige se opinie en die gronde vir daardie opinie. Deskundige ondersoeke en verslae is nie net medies van aard nie; dit kan gaan oor werktuie, finansiële state, rekenaarprogramme, wrakstukke, rivierlope, grondtipes ... of wat ook al in ’n hofsaak ter sprake kom.
Nadere besonderhede
Nadere besonderhede, soms “verhoorbesonderhede” genoem, word oor en weer versoek oor goed wat nie uit die pleitstukke vir die teenparty duidelik is nie, maar wat benodig word om voor te berei vir die verhoor. Ek val byvoorbeeld in ’n supermark. Die supermark beweer dat daar ’n behoorlike kennisgewing was wat gesê het dat die vloer nat is. Ek kan nou vra hoe hierdie kennisgewing gelyk het, waar dit opgesit is, en so aan.
Voorverhoorkonferensie
Daar word in alle gevalle in die hoë hof, en dikwels ook in die landdroshof, ’n voorverhoorkonferensie tussen die partye gehou. Hiertydens word ooreengekom waaroor presies die partye in ’n geskil is en word verskeie praktiese dinge wat met die verhoor verband hou bespreek. Die partye kan byvoorbeeld besluit om ’n vraag wat deurslaggewend vir die een party se saak is, voor die res van die saak te laat verhoor. Baklei ek en jy byvoorbeeld daaroor of jy my skade berokken het en hoeveel daardie skade beloop, kan ons besluit om eers net te baklei oor of jy my hoegenaamd skade berokken het of nie. Bevind die hof dat ek jou nie skade laat ly het nie, dan hoef ons nie eers die moeite te doen om te baklei oor hoe groot die skade was nie.
Ek wil herhaal dat hierdie ’n baie breë oorsig is oor wat voor ’n siviele verhoor gebeur. Daar kan nog baie bokspringe in die proses wees, maar bogaande is die belangrikste hekkies wat jy moet oor voor jy by die verhoor kom.
1.5.1.1.2 Die verhoor van ’n aksie
Dit bring ons by die verhoor self. Die verhoor verloop gewoonlik só:
Die openingsbetoog
Hier verduidelik die eiser se regsverteenwoordiger aan die regter waaroor die saak gaan. ’n Mens moet onthou dat die hele verhaal van waaroor die partye baklei, gewoonlik nie vertel word in die dokumente en verslae wat die regter in sy lêer het nie. Dis hoekom die getuies kom getuig. In die openingsbetoog word ’n kort opsomming van die eiser se saak vir die regter gegee, om die regter “in die prentjie te plaas”, en soms ook om die regter net so effens ten gunste van die eiser te beïnvloed.
Die eiser se saak
Die eiser roep nou al die getuies wat nodig is om sy saak te bewys die een ná die ander. Die getuies kan op hulle beurt verdere bewysstukke soos dokumente, video’s, foto’s, wapens, ensovoorts aanbied, en vir elkeen van hierdie soorte bewysstukke is daar spesifieke vereistes. Alle getuienisse verloop soos volg:
Hoofondervraging – waartydens die getuie sy storie vertel in antwoord op die vrae wat sy regsverteenwoordiger aan hom vra. Hierdie vrae is gewoonlik “oop” vrae wat die getuie toelaat om op ’n vrye en (redelik) natuurlike manier sy weergawe van gebeure te gee.
Kruisondervraging – wat op hoofondervraging volg en die kruks is van die manier waarop ons in Westerse regstelsels in verhore na die waarheid soek. Dit word gedoen deur die “opponent” se regsverteenwoordiger en die vrae is normaalweg meer “geslote”, dit wil sê gerig op ’n spesifieke antwoord, dikwels ’n “ja” of “nee”. Die waarheid en waarskynlikheid van die getuie se weergawe word in kruisondervraging getoets.
Herondervraging – wat die getuienis afsluit en die getuie se “eie” regsverteenwoordiger die geleentheid gee om vrae te vra oor dit wat in kruisondervraging gevra is. Die doel van herondervraging is om ’n verkeerde perspektief of ’n onduidelikheid wat deur kruisondervraging veroorsaak is, reg te stel.
Vrae ter opheldering – wat die landdros of regter in enige stadium van die getuie se getuienis kan vra om duidelikheid te verkry oor die getuienis.
Aansoek om absolusie van die instansie
Die verweerder kan, nadat die eiser sy saak gesluit het, ook aansoek doen om die afwysing van die eiser se saak omdat daar eenvoudig nie genoeg getuienis is nie. Dit word “absolusie van die instansie” genoem. As dié aansoek suksesvol is, kan die eiser egter probeer om meer getuienis in die hande te kry, maar uit my ervaring gebeur dit nie juis nie.
Verweerder se saak
Die verweerder se saak word op presies dieselfde manier as die eiser se saak aangebied. Ná die aanbied van die verweerder se getuienis sluit die verweerder sy saak.
Verhore in die openbaar
Ons sal by strafverhore sien dat die verhore van minderjarige beskuldigdes altyd in camera gehou word, wat beteken dat net die hofpersoneel en die beskuldigde in die hof toegelaat word. In siviele verhore het minderjariges altyd ’n regsverteenwoordiger, maar dit gebeur baie selde dat siviele verhore nie in die openbaar plaasvind nie.
Spesiale getuies en getuienis
Dit is getuies en getuienis wat op enige stadium van die verhoor geroep en aangehoor kan word. Dit pas daarom nie logies in by die eiser óf die verweerder se saak nie – dié getuienis kan deur enige van die twee partye aangebied word:
Deskundige getuies lewer opiniegetuienis. Opinies as getuienis is normaalweg nie toelaatbaar nie, omdat die hof self ’n opinie kan vorm oor dit waaroor ’n getuie ’n mening het. Deskundiges kan wel hul mening gee, omdat hulle op hul spesialisterreine beter as die regter gekwalifiseer is om ’n mening uit te spreek.
Direkte en omstandigheidsgetuienis: Die verskil tussen die twee is ’n belangrike onderskeid. Direkte getuienis is iets soos: “Ek het gesien hoe die verweerder deur die rooi lig ry.” Omstandigheidsgetuienis is afgeleide getuienis, byvoorbeeld remmerke op ’n pad waarvan die snelheid van die motor voordat dit begin rem het, afgelei kan word.
Betoog
Hierna argumenteer die partye oor die getuienis om die hof te probeer oortuig om óf vir die eiser óf vir die verweerder te bevind. Die volgorde van betoog is eiser, verweerder, eiser.
Uitspraak
Ná