Tryna du Toit-omnibus 8. Tryna du Toit
Daar is ’n vreemde uitdrukking op sy gesig.
“Sal jy dit eendag vir my wys?” vra hy sag.
Vraend kyk sy op na hom, maar sy gesig is stil, onleesbaar. Waarom stel hy so belang in hulle sake? wonder sy. Is dit net die “byna morbiede belangstelling van ’n kunstenaar in sy medemens”, of sit daar meer agter? Sy het buitendien reeds heeltemal te veel gepraat – as oom Jacob dit alles te hore moet kom …
“Ek weet self nie waar die foto op die oomblik is nie,” sê sy ontwykend. “In elk geval, ek moes nooit al dié dinge vir jou vertel het nie. Oom Jacob sal baie kwaad wees as hy moet weet.”
“Toe maar, ek sal dit met niemand bespreek nie.”
Ansie wip soos sy skrik toe ’n beleefde stem uit die deur sê: “Verskoon my, juffrou Anna. Bella wil weet of meneer Stevens vir middagete bly.”
Dis mevrou Perold, die huishoudster, wat ongemerk die vertrek binnegekom het. ’n Lang, maer vrou met donker hare wat sy in ’n stywe bolla kam, en ’n bleek, stil gesig wat nooit iets van haar gedagtes of innerlike emosies verraai nie. Hoe lank staan sy al daar in die deur? wonder Ansie. Hoeveel van hulle gesprek het sy gehoor?
“Nee, dankie, mevrou Perold. Meneer Stevens het reeds ’n afspraak vir middagete. En sê asseblief vir Bella sy moenie vir my moeite doen nie. Net ’n omelet en slaai of vrugte sal lekker wees. En as jy vanmiddag wil uitgaan, ek gaan net ná middagete terug Pretoria toe.”
“Dankie, juffrou Anna,” sê mevrou Perold beleef. “My suster is siek. Ek wou juis graag vanmiddag na haar toe gaan.”
Sy groet en draai om en stap weg. Met ’n fronsie kyk Ansie haar agterna. Hoeveel van hulle gesprek het die vrou gehoor? wonder sy weer. Sy is skielik bewus daarvan dat John Stevens ondersoekend na haar kyk, en ’n bietjie verleë kyk sy weg. Hy steek sy pyp in sy sak en staan op.
“Ek is jammer, my besoek vanoggend was blykbaar nie so geleë nie. Nou moet jy nog alleen die ent pad terug Pretoria toe ry.”
Sy glimlag onverwags en die bruin oë is blink en mooi.
“Ek is bly jy kon kom! Ek ken die pad tussen Johannesburg en Pretoria al so goed, my ou motortjie draf dit sommer vanself af.”
“Dit was nogtans baie vriendelik van jou.” Hy kyk ’n oomblik na haar, dan vra hy: “Wanneer sien ek jou weer?”
Dadelik verander haar gesig.
“Ek weet nie. My vakansie is verby. Ek sal nou ’n ruk baie besig wees.”
“Ek verstaan.” Sy gesig is ernstig, maar die blou oë glimlag effens. “Dan sê ek voorlopig tot siens. En baie dankie vir ’n baie interessante en insiggewende oggend. Ek hoop ons kan weer eendag gesels.”
Lank nadat John Stevens weg is, sit Ansie nog daar voor die venster, verdiep in haar gedagtes. Sy is bly hy het gekom. Tog, noudat hy weg is, voel sy vreemd verontrus. Is dit omdat sy met ’n vreemdeling gesels het oor sake wat al soveel jare in hierdie huis taboe is, omdat die gesprek ou spoke wat bes vergete is, weer wakker gemaak het?
Of is dit mevrou Perold se onverwagte verskyning wat haar ontstel het, die moontlikheid dat sy hulle gesprek – of die laaste gedeelte daarvan – afgeluister het?
Mevrou Perold was Jacob Lessing se huishoudster toe hy met Mercia getroud is. Mercia het nie baie van die stug, donker vrou gehou nie, maar sy was bekwaam en stil en op haar plek. Onder haar toesig het die huishouding glad verloop en Mercia was maar te bly om sake in haar hande te laat.
Ansie en mevrou Perold het van die eerste dag af vasgesit. Mevrou Perold het geen geduld met die opstandige jong meisie gehad nie, en het Ansie in die ou dae menige skrobbering en straf op die hals gehaal.
Ansie was amper tien toe Mercia met Jacob Lessing getroud is. Haar eie pa, Martin Durand, se dood drie jaar vantevore in ’n motorongeluk was vir haar ’n groot skok. Skielik was alles anders. Haar geliefde pa was weg; hulle moes na ’n woonstel toe trek, en ouma Visser het by hulle kom inwoon en die huishouding waargeneem sodat Mercia weer voltyds kon gaan werk.
Mercia se troue met Jacob Lessing, ’n vermoënde sakeman wat byna dertig jaar ouer as sy was – en dit nadat sy hom skaars drie maande geken het – het Ansie se lewe opnuut ontwrig.
Ook ouma Visser was diep gegrief en geskok. Ná die troue het sy na ’n hotel toe gegaan, waar sy gebly het totdat sy in ’n ouetehuis kon plek kry. Sy het nie van Jacob Lessing gehou nie en sy sou geen aalmoese van haar skoonseun aanvaar nie. Maar Mercia en Ansie was al wat sy gehad het, en om hulle ontwil het sy die vrede tussen haar en haar skoonseun probeer bewaar. Sy het haar nooit met hulle sake bemoei nie, selfs nie wanneer dinge skeefgeloop het nie, maar met stille begrip en wysheid haar kleindogter probeer help en lei waar sy kon.
Wanneer Mercia en Jacob op ’n lang sakebesoek of met vakansie in die buiteland was, het sy altyd by Ansie in die groot huis kom bly. Dit was na ouma Visser wat Ansie gegaan het as sy raad of hulp nodig gehad het; dit was ouma Visser wat die ontluikende jong dogter se groeiende verset teen haar stiefpa se oorheersing die beste kon verstaan, en by wie Ansie altyd haar nood kon gaan bekla.
Ansie en haar stiefpa het nooit oor die weg gekom nie. Sy het geweier om hom as pa te aanvaar – ouma Visser het moontlik ook skuld daaraan gehad – en al was sy vir hom bang, het sy hom hand en tand oor elke sogenaamde onreg beveg. Die rusies tussen hom en Mercia het haar diep ontstel, maar – reg of verkeerd – sy het altyd Mercia se kant gekies. Hulle het haar later koshuis toe gestuur, en hoewel sy Jacob daarvoor blameer het, was dit tog ’n verligting om uit die huis weg te kom. Sy het later besef dat dit in die omstandighede vir almal die beste was.
Nadat sy matriek gemaak het, het Ansie besluit om Pretoria toe te gaan om fisioterapeut te word. Solank sy by Jacob Lessing bly, sal mense haar sien teen die agtergrond van Bergheim en sal die glans van Jacob se geld al haar doen en late aanraak. Sy wou weggaan na ’n plek waar sy haarself kon wees, waar sy nie altyd in die lig van haar stiefpa se prestasies moes beweeg nie.
Soos sy verwag het, het dit ’n bittere stryd gekos. Jacob Lessing het ander planne vir sy slim stiefdogter gehad. Hy moes later die stryd gewonne gee, maar dit het opnuut spanning en vervreemding tussen hulle gebring. Om Mercia se ontwil het sy egter nog gereeld na die spoghuis in Johannesburg gekom, waar Jacob haar altyd hoflik ontvang het.
Sy het besonder goed presteer op universiteit en toe sy haar kursus ná drie jaar met lof slaag, het Jacob saam met Mercia na die plegtigheid toe gekom en vir haar ’n baie mooi goue horlosie as soenoffer gebring. Sy het die geskenk aanvaar: dit sou kinderagtig wees om dit te weier en sy was toe ouer, sekerder van haarself. Uiteindelik kon sy haar stiefpa op gelyke voet ontmoet: sy het ontdek dat sy nie meer vir hom bang is nie. Daar was selfs tye dat sy vir hom jammer was.
Arme oom Jacob, kon sy nou met ’n vreemde deernis dink. Met geld, het hy altyd geglo, kan ’n mens alles koop: vriendskap, die agting en toegeneentheid van jou medemens, selfs die liefde en lojaliteit van jou vrou en familie. Met sy geld het hy ’n goue web gespin waarin hulle almal – Mercia, tannie Thelma, Bettie, Tommie, almal – een vir een mettertyd verstrik geraak het. Almal, behalwe sy en ouma Visser. Vir ouma Visser met haar helder verstand, haar onafhanklikheid van gees, haar streng Calvinistiese agtergrond, kon hy nooit imponeer nie. En sy self het – jonk soos sy was – met ouma Visser se hulp die moed gehad om weg te breek en haar eie lewe te lei.
Deesdae is hulle verhouding baie beter. Sy en haar stiefpa het geleer om mekaar te respekteer en te aanvaar. Haar belangstelling in kuns – en veral skilderkuns – het sy aan hom te danke. Maar diep in haar hart vertrou sy tog nie die vrede heeltemal nie. Jacob Lessing wag maar net sy tyd af, voel sy. Eendag sal hy haar ook nog in die goue web intrek!
Soms droom sy weer in die nag die angsdrome van haar kinderjare waaruit sy dan vreesbevange wakker word, nat van die sweet, tot die dood toe bang, sy weet self nie waarvoor nie.
Nou het die ontmoeting met John Stevens ’n nuwe onrus in haar gewek. Is sy verlief op die man? Dit is tog ondenkbaar. Sy ken hom skaars tien dae. Sy het, om presies te wees, nog net drie