Vaselinetjie. Anoeschka von Meck
traan sommerso teen haar wang afloop.
Sondagoggend voor kerk gesels die predikant ’n rukkie met Oupa en sit sy hand op Oupa se rug. ’n Paar van Ouma se vriendinne kyk bejammerend na haar en gee dan vir Vaselinetjie so ’n hartseer glimlaggie. Amper soos hulle altyd by begrafnisse doen.
Ná kerk vat Oupa hulle om ietsie soets by die keffie in die bodorp te gaan eet. Dis ’n rare gebeurtenis en Vaselinetjie geniet dit gewoonlik vreeslik, maar vandag voel dit of Ouma en Oupa nie die toringroomyse vol bruin sjokoladesous in hulle glase geniet nie.
“Vaselinetjie,” sê Oupa toe hulle by die huis kom en hy sy kerkdas met ’n sug losmaak, “wat die nuwe kwartaal begin te loep, gat jy na ’n anner skool. Dis op ’n anner plek, vér hiervandaan. Maar dit kan nie anners nie, Oupa se darling moet verstaan …”
Toe begin snik Oupa só dat Ouma vir Vaselinetjie aan die hand na haar kamer toe vat. Hulle sit op Vaselinetjie se bed en Ouma hou haar vas en wieg haar saggies soos toe sy nog klein was.
Vaselinetjie kan haarself in die spieëlkas se deur sien en skielik weet sy dat dit wat sy sien, iets te doen het met hoekom sy moet weggaan. Dat alles gaan verander en dat dit nooit, ooit weer dieselfde saam met Oupa en Ouma gaan wees nie.
Sy vlie op en hardloop by die agterdeur uit, spring oor die heining by die plek wat al laag gedruk is van al die jare se oorklouter en hol die veld in.
Sy haat hierdie dag!
Sy haat die prinsipaal wat altyd vir haar sê hoe slim sy is en hoe hard sy werk en hoe trots hy op haar is. Sy haat hom omdat hy haar uitgelok het om met die vreemde anties te praat.
Sy haat die kinders by die skool wat haar altyd spot en afknou en haar hare trek en aanhou sê sy jok.
Sy haat haar oupa en ouma omdat hulle te oud en te arm is om haar weg te steek.
Sy haat haar boksterte wat nooit reg wil sit nie en sy haat haar stupid naam.
Maar meeste van als haat sy haarself omdat sy so dom was om die verkeerde goed vir die vroumense te sê en nou moet sy vir ewig weggaan.
1
Vaselinetjie het nog nooit trein gery nie. Die prinsipaal het haar en Oupa met sy ghrênd motor Upington toe gevat. Daar het hulle kaartjies vir die trein gekoop.
Ná die Sondag wat sy gehoor het sy moet weggaan, het Vaselinetjie so aanhoudend gehuil dat Oupa later moedeloos gesê het hy en Ouma sal haar vat om splinternuwe klere te koop as sy net tot bedaring sal kom. Terug by die huis mag sy egter nie haar nuwe klere aantrek om te dra nie, sy kon net een keer in die spieël kyk en toe het Ouma dit netjies opgevou en in haar tas gepak. Uit haar nuwe winkelklere kon sy net een iets kies om op die trein aan te trek: ’n pienk toppie met ’n denimskirtjie.
Die trein wikkel en skud. Oupa sit wiegend en slaap met die koerant oop op sy knieë. Hy’t sy kerkpak aan en sy hoed lê langs hom op die sitplek. Dis die eerste keer in jare dat Oupa van die huis af weggaan. Vaselinetjie het gehoor hoe hy reël dat die predikant se vrou by Ouma kom oorslaap. Ouma was glad nie tevrede nie, maar toe Oupa met sy kierie op die vloer stamp en sê daar sal nie verder ’n stryery oor wees nie, het Ouma haar maar berus.
Vaselinetjie probeer Ouma se stem in haar kop hou. Sy weet net dit gaan baie lank wees voor sy dit weer sal hoor. In haar Bybel is ’n briefie wat Ouma gesê het sy moet lees wanneer sy by haar nuwe skool verlang en allenig voel.
“Nie voor die tyd nie, gahoor?”
Die trein ry deur die nag, tot die volgende oggend. Naby Johannesburg kom maak die kondukteur hulle venster toe. Hy sê die mense gryp sommer jou goed terwyl die trein nog beweeg.
Vaselinetjie voel al van vroegoggend af jammer vir haarself, maar skielik begin sy vir Oupa amper meer jammer kry. Hy vryf-vryf aanhoudend oor die rand van sy hoed. Sy gaan sit op die sitplek langs hom en leun met haar kop teen sy skouer. Arme Dadda.
Die stasie is baie groot en raserig met mense wat almal kwaai lyk en haastig is. Dieselfde wit vrou wat Vaselinetjie uitgevra het by die skool, is daar om hulle te ontmoet. Vaselinetjie glimlag glad nie vir haar nie en hou Oupa se hand tot die laaste oomblik vas. Hy haal hees asem en sy oë is waterig.
Toe Oupa haar groet, vroetel hy in sy binnesak, haal ’n R50-noot uit en gee dit vir haar. Dis die meeste geld wat sy nog ooit gehad het, behalwe die keer toe sy die skool se kunskompetisie gewen het en die predikant én die prinsipaal én Oupa elkeen vir haar R20 gegee het.
Oupa hou nie op om haar vas te druk nie en die Welsynvrou kyk op haar horlosie.
“Mevrou, hierdie is onse hart se punt,” snik Oupa in sy sakdoek en kry nie ’n woord verder uit nie.
Die laaste wat Vaselinetjie van haar Dadda sien, is waar hy met sy hoed in sy hand op ’n bankie in die groot stasie voor hom sit en uitkyk. Hy weet nie dat sy hom nog deur die glasdeure van die parkeerterrein kan sien nie en sy moet op haar lip byt om nie agter hom aan te gil nie.
Sy praat niks met die Welsynvrou nie. As die vrou haar iets vra, draai sy net haar kop weg en maak of sy by die kar se venster uitkyk.
Hulle ry lank en stop net een keer by ’n garage waar Vaselinetjie alleen die toilet moet gaan soek. Sy voel asof almal kan sien sy’s ’n kind wat van haar huis en haar dorp af moet weggaan sonder dat iemand vir haar die regte rede sê. Asof die hele wêreld weet van ’n geheim en sy’s die enigste aap wat van niks weet nie. Wat daarvan as sy ligter as almal is? Haar ouma sê sy’s maar van altyd af so.
Die Welsynvrou koop vir haar ’n pasteitjie, tjips en ’n Fanta. Vaselinetjie hou baie van Fanta, maar sy hou die blikkie aspris net vas sonder om dit oop te maak. Dis vir haar moeilik om ongeskik te wees met ’n vreemde grootmens, want haar ouma het haar nie so geleer nie. By die kerk sê die mense altyd hoe goed gemanierd sy is. Maar vandag gee sy nie om nie. Die antie moet maar dink sy is ongeskik.
Om van die Welsynvrou te vergeet, kyk sy na die name op al die borde. Sy’s nie toe nie. Sy weet Johannesburg is lankal nie meer die Noord-Kaap waar hulle bly nie. Johannesburg is Gauteng.
Sy probeer om al die name te onthou soos wanneer sy hard vir ’n eksamen leer. Dis vir die dag wanneer sy die pad terug huis toe gaan vat. Maar later raak die name en die plekke waar hulle verbyry te veel en te deurmekaar. Vaselinetjie huil sonder om ’n geluid te maak. Sy raak aan die slaap met haar gesig in die nat kol waar haar trane teen die motordeur se plastiek opgedam het.
Haar nuwe koshuis sit buite ’n dorp wat lyk asof sy strate moeg is en na die kante toe uithang. ’n Smal teerpad kronkel halfpad teen ’n heuwel op tot voor ’n hek. Daar staan ’n groot bord wat sê: REG TOT TOEGANG VOORBEHOU.
In die skemerlig kan Vaselinetjie geboue met ’n paar stukkende vensters en ’n verdorde grasperk uitmaak, ’n tennisbaan waar onkruid deur die barste groei. Die hek hang nog net aan een skarnier en tingeling liggies teen ’n geroeste paal. Die Welsynvrou parkeer voor ’n H-vormige tweeverdiepinggebou waarin daar net hier en daar ’n liggie brand.
Niemand kom buitentoe om hulle te verwelkom nie en Vaselinetjie sukkel om haar groot tas uit die kattebak gelig te kry. Die Welsynvrou gaan klop solank aan die voordeur.
Ná ’n lang ruk klik ’n dowwe stoeplig aan en hulle hoor hoe iemand die slotte binne oopskuif.
“Is dit ’n nuwe opname?” vra ’n stem sonder om die deur op meer as ’n skrefie oop te maak. “As dit is, moet julle agterom gaan. Klop daar aan die laaste deur.” Die stem wag nie vir ’n antwoord nie en die deur word net so in hulle gesigte toegemaak.
“Kom!” stap die Welsynvrou met harde kliek-klak-treë vooruit. Vaselinetjie kan sommer hoor sy het haar gevies.
Die Welsynvrou klop lank aan ’n deur agter diefwering voor iemand vir hulle kom oopsluit. Terwyl die vrou vorms teken, kyk Vaselinetjie om haar rond. Sy kan deur ’n venster ’n binnehof sien, en kamers wat daarop uitkyk. Agter ’n gordyn by ’n venster op die tweede verdieping sit ’n rooikopseuntjie. Dit lyk of hy huil. Toe hy haar sien, hou hy op en waai vir