Agter die berge. Tryna du Toit
eendag kom as hier nie so baie mense is nie. Ek wil baie graag met hom gesels.”
“Kom saam met my, dan stel ek jou voor,” bied hy onverwags aan.
“Van waar ken jy hom?” vra sy ’n bietjie verbaas.
Hy glimlag vir haar verbasing.
“Ek het hom in Italië leer ken. Ons was dieselfde tyd daar. Ons was albei destyds brandarm – dit was die dae voor hy naam gemaak het – en ons het saam swaargekry. Af en toe het hy ’n skildery verkoop en dan het ons dit gewoonlik luisterryk gevier.”
Veronica antwoord nie. Sy het dikwels nadat Emile oorsee is, gewonder hoe dit met hom gaan en of hy genoeg geld het om van te leef. Van ander mense wat hom in die buiteland raakgeloop het, het sy een of twee keer gehoor dat dit goed gaan, maar van homself het sy in al die jare nie ’n woord gehoor nie.
“Is Jacques du Pré getroud?” vra sy.
“Ja, onlangs. Hy was nie getroud toe ek hom leer ken het nie – ’n vrou is ’n weeldeartikel wat min studente kan bekostig. Maar hy het later ’n jong dokter in Londen ontmoet – ’n Suid-Afrikaner van Sweedse afkoms, wat by een van die groot hospitale gewerk het – en halsoorkop op haar verlief geraak. Hulle is getroud net voor hy na Suid-Afrika teruggekom het. Ek was destyds ook in Londen en moes die heildronk op die bruidspaar instel.”
“Dis interessant,” sê sy liggies. “Ek het nog nooit gehoor van ’n kunstenaar wat met ’n dokter getroud is nie – ek bedoel ’n vrouedokter. Ek het gedink kunstenaars trou altyd met hulle mooiste model.”
“Die werklike lewe is anders as wat die romanskrywers dit gewoonlik voorstel,” antwoord hy en sy stem is net so lig soos hare. “Maar kom dat ek jou aan Jacques en sy vrou voorstel. Ek dink jy sal van hulle hou.”
Hulle begin baan hulle weg deur die mense na die kunstenaar wat nou naby die deur staan, reeds besig om die eerste vertrekkende gaste te groet. Skielik steek Emile vas en kyk effens verleë na haar: “Op ’n punt van orde: onder watter naam is jy deesdae bekend?”
“Eybers,” sê sy bondig. “Juffrou Veronica Eybers.”
Hy knik.
“Ek wou net seker maak.”
Terwyl hulle wag dat Jacques klaar praat, kyk Veronica nuuskierig na die kort, breedgeskouerde skilder. Hy is ’n tipiese kunstenaar, dink sy. Met sy blas vel, donker, kortgeknipte baard en langerige swart hare lyk hy soos ’n uitlander. Maar sy hou van sy gesig, van die wakker, intelligente oë.
Toe Jacques sien wie langs hom staan, val sy hand op Emile se skouer.
“Wel, ou vriend? Ek hoop nie jy is al op pad nie.”
“Nog nie. Ek wil jou graag aan ’n medekunstenaar voorstel, Jacques. Veronica skilder ook.”
Veronica bloos verleë. “Emile maak ’n fout. Ek is deesdae maar net ’n doodgewone onderwyseressie.”
Die donker oë kyk belangstellend na haar.
“Dan is dít Veronica? Emile het my van jou vertel. Waarom skilder jy nie meer nie?”
Sy is bewus van Emile se blik op haar en die blos op haar wange word dieper.
“Dit was maar net ’n droom van my prille jeug,” sê sy liggies. “Deesdae hou ek skool en in my vrye tyd doen ek so ’n bietjie illustreerwerk. Ek is bevrees dis hoe ver my talentjie strek. Maar ek wil jou graag gelukwens. Ek het lanklaas so ’n interessante uitstalling bygewoon. Dit moet wonderlik wees om so te kan skilder.”
Hy hoor die onbewuste verlange in haar stem en sê sagter: “Talent alleen, sonder harde werk en toewyding, sal niemand baie ver bring nie. Ek wil graag eendag van jou skilderye sien. Ek belowe ek sal jou eerlik sê wat ek daarvan dink.”
’n Hele paar mense is besig om tegelyk op hom af te stuur en hy sê haastig: “Ons gesels weer later. Bel my, dan reël ons ’n afspraak. Of kom hierheen. Ek sal die volgende veertien dae bedags maar die meeste van die tyd hier wees.” Aan Emile sê hy onderlangs: “Bring haar saam na die partytjie toe.”
“Waarom sê jy vir hom ek skilder?” vra Veronica onthuts toe hulle wegdraai. Net die gedagte dat Jacques du Pré na haar werk moet kyk, is genoeg om haar kouekoors te gee. “Jy het my in ’n yslike verleentheid geplaas!”
Emile kyk haar verbaas aan.
“Ek is jammer. Ek het gedink ek doen jou ’n guns. Wou jy nie met hom oor jou werk gesels nie?”
“Natuurlik nie,” sê sy koel. “Ek droom nie daarvan nie. Ek wou met hom oor sý werk gesels. Oor Sestien en oor Rosekrans en die ander skilderye wat vir my so mooi is.”
“Ek is jammer,” sê hy weer en sy stem is net so koel soos hare. “Ek het gedink dis al waarin ’n kunstenaar belangstel – sy eie werk.”
“Dit geld dalk vir argitekte – nie die kunstenaars wat ék ken nie. In elk geval, ek is nie ’n kunstenaar nie en ek het nog nooit voorgegee dat ek een is nie.”
“Jy het ’n gerieflike geheue,” sê hy, en sy weet waaraan hy dink. In hulle jare saam was haar gedetermineerdheid om nie haar talent onder ’n maatemmer te begrawe nie, om haarself ten volle uit te leef, die grootste oorsaak van die onenigheid en latere verwydering tussen hulle.
Skielik versag sy gesig.
“Ek is jammer, ek het nie bedoel om met jou rusie te maak nie. Het jy regtig ’n onderwyseres geword, Veronica?”
“Ek hou al meer as drie jaar lank skool.”
“Jy het vroeër gesê jy vee liewer strate as om onderwys te gee. ’n Meer sieldodende, frustrerende werk kon jy jou nie indink nie.”
“Teen so ’n geheue het ek geen verweer nie. Hoe zijn de helden gevallen, nè? Vandag hou ek skool, my woonstel is meestal skoon en netjies, en ek het selfs geleer om te kook. Maar as ek ’n onverwagse tjekkie kry, dink ek nog dis ’n gulde geleentheid om fees te vier. Arme Emile,” vervolg sy liggies, spottend. “Ek besef vandag eers wat ’n onmoontlike kreatuur ek was. Dit verbaas my dat jy so lank geduldig met my was. Maar in elk geval, dit was goed om jou weer te sien. Ek wil jou graag gelukwens. Volgens wat ek hoor, is jý goed op pad om die wêreld aan die brand te steek.”
“Waar hoor jy dit?” vra hy verbaas.
“Ek het my spioene,” antwoord sy glimlaggend.
“Onsin,” sê hy kortaf. “Jy is oud genoeg om te weet dat jy nie alles moet glo wat jy hoor nie. Ek werk by ’n goeie firma en ons het ’n paar interessante projekte gehad waaraan ons almal saam gewerk het, maar dis al. Van die wêreld aan die brand steek is daar nie sprake nie.”
“Maar wel eendag, nè? Ek is bly dit gaan goed met jou. Ek het soms gewonder …”
’n Ongemaklike stilte val skielik tussen hulle. Na ’n rukkie sê Emile: “Daar is ’n paar dinge wat ek graag met jou wil bespreek voor ek teruggaan Transvaal toe. Sal jy een aand saam met my kan gaan eet?”
Sy aarsel. Aan die een kant wil sy graag weer met hom gesels en hom verder uitvra oor homself, die jare wat verby is en sy planne vir die toekoms; aan die ander kant dink sy dat dit seker verstandiger sal wees om hom liewer nie weer te sien nie.
“Ek dink nie so nie, Emile,” sê sy uiteindelik. “Ons het reeds alles vir mekaar gesê wat daar te sê is.”
“Ek het nog ’n paar goed op die hart. En jy kan maar gerus ja sê, Veronica. Ek is nie van plan om terug te gaan voor ek met jou gesels het nie.”
’n Hand val liggies op haar arm en ’n manstem sê opgewek: “Hallo, vreemdeling!”
Dis Jack Verster, privaat sekretaris van een van die ministers wat vir die parlementsitting in die Kaap is.
“Haai, Jack,” sê sy en haar glimlag is ’n paar grade warmer as wat dit sou gewees het as Emile nie ook daar was nie.
“Wat