BUYS. Willem Anker
tande en hare en bloed versmelt tot nuwe verskriklike wesens wat alles om hulle insuig tot ’n sinkgat. Onverhoedse aanvalle, dan oomblikke wat uitspan tot ontsettende stiltes voor die tande mekaar weer vind. Die baviaan skeur die Deense hond se keel oop, smyt hom met ’n mensagtige hand eenkant, die sierlike dier opeens ’n pap hoop vel en vleis.
Die bulhonde storm toe die baviaan probeer opklim teen die paal. Die grootste hond kry die aap se agterent beet en skeur hom oop van onder. Die baviaan se hande los en die ander hond is by en grawe die binnegoed los en ruk aan die derms. Die aap hang tussen die wurgende ketting en die honde wat elkeen ’n stuk derm beethet. Soos dié van iemand op ’n pynbank, spartelend tussen kragte wat hom vanuit drie rigtings uitmekaartrek, is die blik en krete van die baviaan onuithoudbaar menslik.
’n Man braak en sy vriende lag en spoeg. Iemand stamp aan my en ek kyk om in die drommel se oë en hy kyk weg.
Die baviaan gryp die naaste hond en bring die dier se gesig tot teenaan syne. Weet hulle hoe eenders hulle lyk? Met die beeldskone kake wat vele boerwonings versier, skeur hy die veghond, wat straks nog gelyk het na die oerwolf van wie alle honde afstam, se gesig morsaf.
Ek vryf my duime en wysvingers blitsig teen mekaar totdat ek prikkels voel kraak. Die oorblywende hond bly trek aan die derms. Die baviaan krul op teen die karkas by hom en daar is ’n beweging in die een hand en daar is iets soos ’n gaap en ek sien iets in sy oë en dan is hy dood.
Geld word verwissel; die hygende jong bulhond se tong hang uit. Hy probeer die bloed van hom afskud. Hy stamp sy pote. Sy ore trek agtertoe. Sy oë skiet na dié van sy baas en dan na die baviaan. Sy baas sit die ketting aan en neem hom huis toe. Die twee Kaffers gooi die dooie diere oor die kraalmuur en begrawe hulle. Ek staan en kyk tot die kraal verlate is. Jong mans van my ouderdom probeer vir my sterkwater aanbied, probeer my vertel van die gewilligste meisie op Graaffe Rijnet, probeer praat oor enigiets anders.
Ek ry na my staanplek en vind vir Windvogel en Gert Coetzee die basterhotnot by die laaste kole van die kampvuur. Hulle praat nie, elkeen dink sy eie dinge.
’n Ster verskiet al met die Melkweg langs. Ek sien die twee se verwonderdheid.
God het weer sy ou melk uitgegooi, sê ek. God is mos te goed vir dikmelk drink. Hy vreet net offerlammers.
Seur moenie so laster nie, sê Gert.
Een of ander predikant het dinge in die Hottentot se kop ingepraat. Gert kon nog nooit vir my sê wie die man was nie, een van die swerwende profete wat De Lange Cloof op en af ry op donkiekarre in die hoop om verdwaalde siele raak te loop. Volgens Gert is die man se naam Seur en as ek vra Seur wie, dan is die antwoord Seur Séúr, Seur.
Daai is die ruggraat van die nag, sê Windvogel. Dit hou die lug regop in die lug.
Dis g’n graat nie, dis die Here wat die lig bring na ons donker land.
Ag, donder op, Gert!
Jy ken nie die Here nie, Vogel. Ik ga je godverdomp koken! Ik ga je verdomp opeten!
Hoe ken jý die Here, Gert? vra ek.
Seur het my van hom vertel. Ons was mos almal in die tuin en toe moes ons uit en toe raak alles opgeneuk.
En wanneer was jy in daardie tuin, Gert?
Nee, Seur, dit was mos voor Jan Rietbok hier gekom groente plant het.
En toe moet jy uit Eden uit?
Ja, Seur. En toe kom die vloed mos. En almal versuip en ons ry daai ark.
Gert bly ’n oomblik stil, dink diep:
Ek onthou nog daai duif.
Ek begin proes. Windvogel bars uit in ’n gelag wat onmoontlik lyk vir sy skraal lyf.
Wat lag Seur en jy, jou sleg Bosman?
Dis ’n aardige storie, Gert. Seur Seur het jou goed geleer, paai ek.
Seur dink ek vertel net stories. Wat glo Seur?
Die Kaffers sê daai veegsel sterre is die hare wat regop staan op die rug van ’n kwaai hond, sê ek.
Glo Seur dit?
Dit ook, ja. Kom, julle moet slaap kry, môre trek ons.
Die twee mans stap weg, al stampend aan mekaar, na waar hulle kooi gemaak het onder die wa. Ek bly sit. Later gooi ek nog takke op die kole en sit en kyk hoe die droë hout oorgee aan die wedergebore vlamme.
Die volgende oggend begin die volk die waens pak. Ek stap die veld in. In die verte sien ek ’n hondagtige ding wegskiet uit ’n bos. Dit kan ’n wildehond wees, of ’n jakkals wat deur die son betrap is. Die dier is ver, al wat ek sien is die rooibruin vlek wat oor die gelykgrond skeer. Die ding is op pad êrens heen, of net weg. Ek kyk hoe die dier ’n stuk rennende vlakte word, hoe hy verdwyn in die gras en dan weer bo die grasse uitspring. Asof hy speel. Asof daar genoeg snelheid is om ook spel toe te laat. Asof snelheid self ’n spel is en niks anders daarbuite verlang nie. Ek stap aan, die waens word klein en verdwyn.
Ek klouter bo-op ’n groot miershoop. Ek kyk om my. Dit is vlakte waar ook al ek kyk, voor my tot by die Graaffe Rijnet-berge; agter en langs my strek die platheid tot waar die oog ’n punt soek om mee te fokus en niks vind nie. Die horison is nie ’n punt nie, dit is waar alles vergaan. Ek kyk om my:
Rooihond!
Dan so hard ek kan:
Rooihond!
Ek kyk al in die rondte.
Later klim ek af en stap terug kamp toe. Windvogel gewaar my en hardloop my tegemoet.
Buys, waar bly jy? skree hy.
Hy kom staan uitasem by my, hande op die knieë.
Ons is klaar gepak. Die manne wag net vir jou.
Jy moet ophou om my te jy en te jou as die ander kan
hoor. Hulle dink jy hou jou wit.
Ja, Seur, sê hy gemaak gedwee.
Rot op, man. Sê vir die spul hulle moet klaarmaak en begin trek. Ek sal julle môre inhaal.
Net so, Seur.
Ek donder vir jou, jou hans Bosman, skree ek en spring weg en jaag my enigste vriend in hierdie wêreld tussen die bossies deur terug waens toe.
By die kamp dink ek my dinke en die spul los my uit. Ek saal Perd op, rol ’n velkombers op agter my saal, maak my kruithoring vol, gooi ’n paar loodballetjies in my baadjiesak en neem my geweer. Ek vat ook een van die Hottentotte se gewere en ’n Kaffer se kort assegaai. Ek druk die ekstra geweer en die assegaai in die opgerolde karos. Windvogel is weer by.
Het jy ’n hand nodig?
Bly jy by hulle, kyk dat die spul in die pad hou.
Wat gaan jy maak?
Moeilikheid.
Ek ry terug Graaffe Rijnet toe. Die mense op straat praat oor die Bossiesmans wat families aanval by Bruyntjeshoogte en die kommando’s wat niks werd is nie en nie genoeg van die skepsels skiet nie. Mense praat oor die reën wat nie meer luister na gebede nie. Mense vertel hoe ’n kraai die vorige week ’n baba se oë uitgepik het. Die veld is leeg en droog en sagte vlees is skaars.
Toe die maan soos ’n ingeduikte tinbord weggesmyt in die hemel lê, wag ek by die kraal vir die mans en hul honde en die veroordeelde dieretuin op die wa. Dit is naweek, hier is meer mense vanaand. Die wa met die hokke kom aangerammel. Vanaand se honde staan reeds en wag. Die jong bulhond is terug, sy wonde nog nie genees nie. Sy kamerade vir die aand ’n windhond en ’n basterhond, ’n soliede breë dier sonder stert met die oë van ’n diepgelowige.