Seisoen van die skimmelson. Helene de Kock
“So wat van slaap, darem!” spot haar pa liggies en lag.
“Skandelik, ja,” gee sy toe. “En nou moet Pa nog terugry.”
“Ag wat, ek hou van bestuur. Dis stil en rustig as mens nie jaag nie . . . en . . . ek luister graag radio.”
En tog, toe haar tasse by die koshuis afgelaai is, en dit tyd word vir hom om te ry, klem sy hom bekommerd vas.
“Sal Pa mooi ry?” vra sy. Hy druk haar teen hom aan.
“Natuurlik, my kind. Onthou, dis net ’n ou kort rukkie, dan is jy . . . julle terug by ons.”
Sy woorde troos, maar dit voel vir haar nogtans nie asof daar net ’n kort tydjie voorlê nie. Sy het die eienaardige gevoel dat sy haar pa ’n lang, lang tydperk nie gaan sien nie; asof hy, en alles wat bekend is, baie ver weg gaan wees.
“Jy is ’n mens met voorgevoelens,” het juffrou Haarlem eenkeer vir haar gesê toe sy gehuil het voor ’n kunswedstryd skielik afgelas is. “Jy is dalk met die helm gebore.”
Toe het sy daaroor gelag, maar sedertdien het sy menigmaal ondervind dat sy voorwetes kry. Niks bepaalds nie, net ’n gevoelte, soos die ou juffrou altyd gesê het.
Met trane in haar oë kyk sy haar pa agterna toe hy wegry.
Om van die gevoel ontslae te raak, pak sy vinnig uit en neem ’n bundel met Schubert-liedere om te gaan oefen. Sy sing met oorgawe, oefen ’n paar klavierstukke tot haar vingers lam voel, maar die ongekende mistroostigheid bly haar by. So verlig is sy toe haar pa later skakel om te sê dat hy veilig tuis is, dat sy opnuut in trane uitbars.
Toe sy oplaas in haar bed lê, wens sy uit haar hart dat Wiam gou moet terugkom. Die twee jaar wat sy hom nie gesien het nie, het eensklaps te lank geword. Sy wil nóú weet hoe dit gaan voel om hom weer te sien, weer in sy arms te wees . . .
Byna ’n maand gaan verby waarin Madel weer die roetine van lesings bywoon en kliphard oefen, volg. Af en toe knyp sy ’n tydjie af om saam met haar koshuismaats iewers heen te gaan. Soms gaan hulle bioskoop toe; ander kere drink hulle gesellig saam koffie. Die meeste van hulle is net soos sy verloofde meisies of het vaste verhoudings. En almal se geliefdes is ver. Dit is asof dié wat oor die pos ’n verhouding aan die gang moet hou, by mekaar vertroosting soek.
Tog hou Madel haar hier ook eenkant. Sy kan eenvoudig nie soos die ander meisies haar hart oopmaak nie en is ontwykend wanneer hulle haar uitvra oor Wiam. Sy kry elke week ’n brief van hom en in elke brief skemer sy verlange terug huis toe sterker deur.
Ek mis die son – o, veral die Vrystaatse son, die sjampanjesomers van die Hoogland, en die plaas. En ek verlang my dood na jou, skryf hy.
Sy kry dit egter nie reg om spontaan haar gemoed in ’n brief uit te stort nie. Sy verlang, ja, maar na wat weet sy nie. Na hom ook, onder andere . . . maar dit klink darem so banaal om dit op papier te stel. En dit is of die vreemde bedruktheid nie wil wyk nie.
Sy stap een oggend haar sangprofessor se ateljee binne en tref die ou heer aan, hoogs opgewonde in gesprek met die adjunkdekaan van die fakulteit. Hulle hou op met praat toe hulle haar sien en die adjunkdekaan groet haar met ’n geheimsinnige glimlag toe hy uitstap.
“Môre, kind. Kom, kom dat ek jou kan vertel . . .”
“Wat is dit, Professor?” vra Madel met ’n geduldige glimlag. Sy ken die temperament van haar leermeester mos al jare lank.
Sy ronde figuur lyk of dit nog ronder word, so opgewonde is hy.
“Jý, Madel Vermeer, het die eer om as student na München te gaan en daar ’n jaar lank sang te bestudeer. Jy het die Jellinga-beurs gewen! Onthou jy dat ons eenkeer daarvan gepraat het? Dit word mos toegeken aan die student wat dwarsdeur haar studiejare werk van hoogstaande gehalte gelewer het. Daar word na alles gekyk, kindjie – talent, natuurlik, maar ook deursettingsvermoë. O ja, en na die baie spesiale kenmerk wat van ’n sanger ’n potensiële ster maak . . .”
Madel se kop draai, en haar asem jaag.
“Professor . . .” kry sy uiteindelik uit, “u vergeet dat ek op troue staan!”
“Og, vergeet dit, ja!” sê hy met ’n ergerlike swaai van sy hand. “Of stel dit bloot uit. ’n Jaar lank gaan jy na München, kinta, dit sê ek jou nou. Ek wy nie my lewe aan mense wat kop uittrek as ’n geleentheid hom voordoen nie. Ek het altyd geweet dat jy dié beurs sal wen. Daar is niemand wat ’n hoë C soos jy kan sing nie en niemand wat jou vertolkingsvermoë, veral van lieder, het nie. Dit weet jy so goed soos ek. Knap intussen maar jou matriek-Duits op! Maar kom, die werk wag. Ons moet vandag Verdi se Requiem oefen. Voor jy vertrek, moet jy dit in die Staatsteater saam met die Universiteitskoor sing.”
Madel luister na hom. Elke woord wat hy sê, laat haar gemoed ligter word. Dit is soos ’n sluis wat oopgetrek word, en al probeer sy hoe hard om dit met haar gesonde verstand te keer, is sy so magteloos soos ’n stukkende damwal. En toe sy haar mond oopmaak om die soet, hoë note van die Requiem te begin sing, weet sy vir seker: kom wat wil, sy gaan München toe, al kos dit haar haar lewensgeluk. Sy kan dit net so min voorkom as wat ’n voël sy eie roep kan smoor . . .
2
“Ek gaan ’n gesplete persoonlikheid ontwikkel,” kla Madel dramaties teenoor ’n musiekstudent met wie sy goed bevriend is. “Enersyds voel ek ellendig omdat ek Wiam gaan seermaak, maar andersyds kan ek soos ’n voëltjie van vreugde kwetter.”
“Hm, so ’n keuse is nogal ’n probleem,” meen Myndert Basson. “Gelukkig vul musiek my hele lewe. Weet jy, Madel, niks behoort eintlik ’n kunstenaar se aandag van sy kuns af te trek nie.”
“Ag bog!” sê Madel sommer ergerlik. “Kunstenaars bly mense. Hulle móét mense bly, anders is daar van kuns ook maar weinig sprake.”
“Gmf! Netnou gaan jy my seker vertel ’n sangeres sing op haar mooiste met vier bloedjies wat tuis op haar wag – twee aan die kruip en een in die wieg terwyl die ander die klimraam bestyg!”
“Nou oordryf jy sommer,” sug Madel. “Ek bedoel net dat ’n kunstenaar hom nie moet verbeel hy leef in ’n ivoortoring waar hy teen die drifte en drange van die lewe beskut is nie.”
“Jy is hopeloos te ingewikkeld, jong,” sê Myndert. “Jy het ’n gesogte beurs gewen om na die buiteland te gaan. Jy gaan as ’t ware op hoë vlak met die wêreld se beste sangers meng. Vergeet alle ander dinge, Madel.”
Hy tel sy viooltas op en stap weg oor die grasperk konservatorium toe. Sy kyk hom half hartseer agterna. Vir hom en mense soos hy is die lewe eenvoudig – selfs eendimensioneel. Myndert is in staat om sy emosies soos sy netjiese kapsel te fatsoeneer. Hy sal tog toelaat dat ’n verhouding hom van sy ideale beroof! Sy beny hom, maar sy keur so ’n houding ook nie goed nie. Dit is kompleet asof haar lewe een groot paradoks geword het. Sy is bly, maar ook bedruk. Sy sien geweldig uit na haar verblyf in München, maar verlang terselfdertyd na die verlede. Sy wil aan almal vertel watter wonderlike dinge met haar gebeur het, maar ys as sy dink sy moet haar ouers en vir Wiam daarvan sê.
Maar sy sal móét, besluit sy een Vrydagmiddag laat. As hulle dit elders moet hoor . . . Sy bel naarstig rond om ’n geleentheid plaas toe te probeer kry en slaag eindelik daarin om ’n tweedejaarstudent wat van haar tuisdorp kom, op te spoor.
“Sal jy my asseblief oplaai huis toe as ek die petrolgeld betaal?” vra sy.
“Graag. Ek verlang ook huis toe. My meisie is nog in matriek, sien.”
Die mannetjie praat heelpad oor sy liefdeslewe, sodat Madel aan stomhisterie ly toe hy haar uiteindelik teen tienuur die aand voor Verresig se opstal aflaai.
Haar ma is verras om haar te sien.
“My aardetjie, Madel, dis wonderlik, skat! Ek wens jy kan sommer bly en jou nare ou eksamen vergeet!”
“Wat maak jy hier, Madel?” vra haar pa nugter, sy oë op skrefies getrek soos hy probeer uitpluis wat haar so onverwags