Sy was ’n somerdeel. Louisa du Toit
maar so ’n bietjie onderlangs, want hy was lank laas so onseker van die grond waarop hy staan.
“Ek sal jou beduie. Kom staan net buite.”
Sy beduie vir hom. Hy kry die geur van haar hare. Die tanende son baai die skoongewaaide, skoongewaste dorpie in dik geel lig.
“Kyk nou eers hoe jou motor se lyf voel,” raai sy aan. Sy klink darem nie meer so onvriendelik nie.
Die motor vat.
Jonathan kan nie verstaan waarom hy half teleurgesteld voel nie. “Dankie vir al jou moeite,” sê hy.
“Plesier. Kom maar weer as jy nie regkom nie, dan gooi ons ’n matras in die stoorkamer oop.”
“Haha, dankie.” Manlik manierlik klim hy weer uit om haar tot by die deur te vergesel. En nie net vanweë maniere nie, maar ook omdat hy skielik ’n innerlike oorwinning behaal het. Waarom sal hy stry dat sy vir hom interessant is? Behalwe dat sy ’n paar woorde Frans kan praat, en nog voor sy dit gedoen het? Dit wil lyk of sy enkellopend is, en hy moet in elk geval ’n tyd lank hier bly. Minstens ’n paar weke, want hy is alleen met die klomp werk. En dis ver om naweke stad toe te ry vir afleiding. As hy nou hier ’n afleidinkie kan kry, net onskuldig genoeg, waarom sal hy dit in die wind slaan? Goeie geselskap?
“Ek voel ek moet jou vergoed vir jou moeite,” sê hy by die houtdeur. “Wat doen jy vanaand?”
“O, ek is iemand wat altyd besig is,” antwoord sy en hy wil hom verbeel dat daar ’n klein laggie net onder die oppervlak van haar stem lê.
“Ek praat nie van werk nie.” Haar mate van weerstand maak die man in hom wakker. “Ek praat van afleiding.”
“In hierdie stadium van ’n mens se lewe het jy reeds besluit oor jou afleiding,” sê Katrien Tosen. Daar het ’n kilte in haar stem gesluip.
“’n Mens kan in ’n groef raak,” probeer hy vir haar besluit. “Dan het jy iemand nodig om jou daar uit te help.”
“Ek hoop ek verstaan jou verkeerd,” sê sy nou beslis vyandig. “En as ek uit my groef wou kom, sou ek netnou die aanbod aangeneem het om weer Frans te gaan doseer. By my alma mater. Universitéit, jy weet?” Dit klink soos ’n teregwysing eerder as grootpraat.
Hy voel bitterlik afgehaal. Hy kon immers so iets vermoed het. Maar die wete dat sy nie sommer enigeen is nie, maak hom meer vasberade om die groen lig vir haar vriendskap te kry. Hy is gewoond om enige middel aan te wend om sy beeld te poets, en hy is nie skaam om dit te erken nie. “Ons kan tog darem vir mekaar interessante geselskap bied,” beraam hy gesellig.
“Wie sê vir jou ek het nie genoeg interessante geselskap nie? Doen jou die guns en hou op om jou kosbare tyd te mors.”
Hy staar haar ongelowig aan. Haar stem was koud en so ook haar blik. As ’n mens se oë kon verwond en laat sneuwel, sou hare dit sekerlik nou aan hom gedoen het.
“Ek … maar …” Hy stotter oorbluf. “Ek wou maar net vriendelik wees. Ek …”
“Jy kom hier aan met jou ego so groot soos ’n skoolsaal, en jy verwag ek moet swymel? Ry nou liewer, meneer. Dalk verdra jou familie jou beter, eie bloed verstaan mekaar.”
Sy jaag my sowaar weg, dink hy met groeiende boosheid. Sy, dieselfde enetjie wat oor koeitjies en kalfies en rietmandjies oor die toonbank geklets het, kabeltjies gebrei het, jaag my weg.
Dit voel vir hom kompleet asof hy onwetend iewers groot gesondig het. Sommer skielik het sy yskoud geword, vernietigender as die wind en weer. Hy moet veg teen ’n byna vergete gevoel van minderwaardigheid. Dat hy nie goed genoeg is nie.
Hy durf nie terugval in daardie vergete toestand nie. Hy moet hom handhaaf, dit behou wat hy swaar verwerf het. Hy moet haar terug antwoord, op haar plek sit. Maar dis asof hy aanvoel dat sy buite haarself handel, dat sy aangedryf word deur ’n onbekende motivering wat sterker as sy self is. Is dit nie ook maar die storie van sy eie lewe nie?
“Jy word skielik onvriendelik,” prewel hy uiteindelik net.
“Gelukkig is ek nie van jou opinie afhanklik nie. En net ingeval jy iets nodig kry, daar is wel ’n ander winkel laer af in die hoofstraat, waar die mense dalk vriendeliker met jou sal wees.”
Dis ’n oorblufte Jonathan wat in sy motor klim en volgens Katrien Tosen se aanwysings die huis van sy familie soek. Sy moet ’n gesplete persoonlikheid hê, die mens. Of het hy iets gesê of gedoen wat haar omgekrap het? Hy verlang ineens na Jeannie, na haar verbete doelgerigtheid, haar weet-wat-sy-wil-hê-en-dit-sê-ook. Sy kan so hard wees dat jy haar, by wyse van spreke, met ’n koubeitel nie kan vermurwe nie; veral wanneer sy vermoed dat iets of iemand in haar pad na sukses wil staan. Ander kere weer, kan sy word soos murg of dons; dierbaar, sodat dit voel hy kan sterf van pure aandoening net vir haar.
Sy is ’n meisie uit die boonste rakke. Vir wat sal hy ongelukkig voel oor ’n meisietjie wat mieliemeel en veters verkoop en toevallig kan sê: Bonjour, monsieur? Universiteit; wat sê dit as jy dit nie opvolg, jou geleerdheid gestand doen nie?
Hmf. Maar “hmf” is nie die uiteindelike slotsom wat in sy kop heers nie. Terwyl hy deur die laatmiddagstraat ry, besluit hy dat hy tog uitermate afgehaal voel oor Katrien Tosen se optrede. Hy is baie lus en verkla haar by haar baas. Sy ontmoedig klandisie.
Maar sy was vriendelik en spontaan met die ander wat daar ingekom het. Hulle was eie met haar, asof sy iets huishoudeliks is. Iets soos die kraak van ’n yskas se deur, of ’n pepermentjie op ’n lang reis. En vir hom jaag sy koelbloedig weg nadat sy eers hoe lank kat en muis met hom gespeel het.
Sy het in elk geval die pad goed beduie. Nadat hy die hoofstraat verlaat en regs op gery het in ’n kleiner woonstraat, sien hy alreeds die huis met die groen verandapale.
Die uitskiet van Jonathan se linkervoet na die rempedaal is byna outomaties. Eers nadat hy dit besef en hom besin het om wel verder te ry tot reg voor die huis, kom hy agter dat sy hande te styf om die stuurwiel geklem is.
Ek wou remme aanslaan, besef hy. Ek wou omdraai, kop uittrek. Dis die groot rede waarom ek so teensinnig was om na Isaacsdam te kom: my familie. Ek was bang dat die bloedbande my sou trek, terug sou trek in die maalkring. En juis ook dit was die groot aansporing.
Met ’n ligte, klam sweet op sy voorkop, hou hy stil voor die huis met die groen verandapale. ’n Regte kleindorpse huis, sommer teenaan die straat. ’n Stoep vir koffie drink en los geselsies. Hy kyk of hy nie iewers by ’n straatkantste venster ’n gordyn sien roer nie, maar alles bly roerloos.
As hy op die stoep staan en huiwer voordat hy aan die ietwat uitgedorde houtvoordeur klop, kyk hy vir laas om hom rond. Asof ek ’n gevangenis binnegaan, dink hy vlietend en probeer hom onder beheer kry.
’n Voorneme vat vinnig pos: hy gaan nie regtig sê wie hy is nie. Nie sommer nie. Eers kyk. Net kyk. Op die kaal stoepie staan rye potplante in geverfde blikke op enige denkbare soort staander rond. Die verlate stoepie word opeens die toonbeeld van allerverlatenheid.
Die dekselse ou hotelletjie. Deksels, deksels. Hoop maar daar gaan ’n kamer oop oor ’n dag of wat. Dat ’n samelewing so baar kan wees, en nog tevrede. Hy klop en wag. Wag op die geskuif en gekraak van vloerplanke wat noodwendig moet volg. Dit duur nogtans ’n tydjie. Toe die deur van binne oopgemaak word, het hy ’n geringe voorsprong. Hy kan die tantetjie beskou voor sy hom kan beskou.
Sy is kort en vol, ’n regte meelslopie, effens weggeknyp by die middellyf, hoewel die kepie skaars sigbaar is onder die regaf rok. Dis net die voorskoot wat dit aandui. Hy sien daar sit stukkies deeg aan die voorskoot vas.
“Goeiemiddag,” sê Jonathan. Hy wil voortgaan, voel reeds hoe die woorde in sy keel vorm om te verklaar dat hy losies soek en dat hy die man is wat die nuwe deel van Isaacsdam …
Maar die verduideliking is nie nodig nie. Na enkele oomblikke van aanskoue sien hy die ontsteltenis in die vrou se oë opspring en sy slaan haar hand voor haar mond. “Genade,” snak sy. “Sien ek ’n gees, of sien ek nie ’n gees nie?”
Jonathan