Hasukkah shel David. Marzanne
hand op die jong man se kop gelê en hom geseën. Direk daarna het ek my eie naam gehoor.”
“Jou vrou was swanger,” onthou Avigdor.
Chaim knik. “Ken, met Re’uven. Ek het nog tyd gehad om Hadassah na haar ouers se huis ’n paar blokke daarvandaan te neem.”
Pinhas maak sy keel skoon. “In shul Beit Hakerem, waar ek was, het ’n koster die kehillah tot stilte geroep en toe die name begin lees wat die koerier vir hom gebring het. Hy het net ’n oomblik gehuiwer voor hy die naam van sy eie seun gelees het. Dit onthou ek soos gister.”
Dan se vingers tas ligweg na sy tzitzit toe hy sê: “By ons het die rabbi op die podium geklim nadat die name uitgelees is en gesê dis vir ons toelaatbaar om die vas te breek en ’n voertuig te bestuur.”
Chaim kyk na Dan en glimlag. “Jy was mos dié hippie, Dan, dié blommekind in ons midde. Jy met jou hare wat tot op jou skouers gehang het en jeans met wye pype. Jy en jou kitaar wat jy in al die chaos en onmoontlikheid ook nog saamgeneem het!”
Op 60 moet Dan nostalgies lag. “Ken, ken, ken! Those were the days! Ek het beslis nie gehoor hoe my naam in ’n shul uitgeroep word nie. Dit het gekom oor die huisfoon, wat ek uit rebelsheid nie op Yom Kippur afgeskakel het nie.” Hy sug lank en diep.
Die ander lag. “En nou’s jy rabbi Dan!” sê twee manne gelyktydig.
Hy grinnik weer verleë. “Ek onthou goed hoe ons daardie nag in die maanlig met die tenks die pad gevat het. Die geluid van die enjins het soos musiek deur my geklop. Ek was 18 en uit my opleiding het ek met die gedagte gekom dat oorlog soort van romanties is. Daar op die steilte na die Golan het ek ’n metamorfose ondergaan as gevolg van alles wat ek langs die pad gesien het – brandende tenks en verbrande lyke. Die hippie wat in make love, not war geglo het, het as soldaat aan die ander kant uitgekom. En hy het net een idee voor oë gehad – om te oorleef.”
“Ek was darem al 24 en ’n offisier,” onthou Yossi, “maar al wat ek regtig van oorlog geweet het, was wat ek van my pa en ouer broer gehoor het. My idees was ook redelik romanties. Toe ons die plato oorsteek op pad na die Golan, het ons reusevlamme in die verte gesien en aangeneem dis ’n veldbrand wat deur artillerievuur veroorsaak is. Die pad het ons tenks in die rigting van die vlamme gevat. Toe ons nader kom, het ons gesien die brand was op die pad self – dit was ’n ry ammunisielorries wat in vlamme gestaan het. Hulle het ooste toe gewys en ek het besef dat hulle ons s’n is wat op pad was front toe. Toe ons naby genoeg aan die brandende lorries kom sodat ons sigbaar geword het, is ons onmiddellik van alle kante af beskiet. Die Siriese tenks wat die lorries in ’n hinderlaag gelei het, was nog daar. Dis vreemd hoe alles wat jy in die weermag geleer het, op so ’n oomblik meteens inskop.”
“Ken,” beaam Pinhas. “Ek was ook net 18 en doodsbevrees dat ek nie sou weet wat om te doen nie. Maar die oomblik toe die koeëls teen die tenk begin vasslaan, het ek alles onthou.”
“Ek was natuurlik ook al offisier en vir my was die grootste skok dat ons Egipte en selfs Sirië so volkome onderskat het. Die Arabiere was besig om baie dinge te doen wat die Israeli’s nooit verwag het nie,” sê Motti. “Omdat ek die Sesdaagse Oorlog meegemaak het, het ek gedink ek het my emosies onder beheer. Maar ek onthou … ’n Siriese tenk het op die een of ander manier tussen ons s’n ontplooi. Nu, in die donker was ons nie seker of dit een van ons eie tenks of die vyand s’n was nie. Ek het bevel gegee dat die projektor aangeskakel moes word om dié tenk te identifiseer. Toe die wit ligstraal deur die donker breek, sien ons dis ’n Siriese T-55, ’n skrale 50 meter van ons af. Ons het onmiddellik gevuur. Ek het gesien hoe ’n Siriër in vlamme gehul uit die tenk spring en op die grond rol. Dit het my laat wegkyk, want ek het yskoud geword. In ’67 het ek so in die sand by Rafah gerol om die vlamme te blus wat besig was om my te verteer …” Hy bly stil.
“Jy moes ernstige brandwonde opgedoen het,” merk Henok gedemp op.
“Ek was ’n jaar lank in die hospitaal en het 16 operasies ondergaan.”
“Tog is jy terug tenks toe,” sê Chaim.
Motti knik. “Maar ek het op daardie oomblik besef die verskriklike vrees dat dit weer met my kan gebeur, sal my nooit verlaat nie. Ek het myself nie so onder beheer gehad soos wat ek gedink het nie.”
“Dit het so lank geduur voordat die bevelvoerders aanvaar het dis nie weer die tenkoorlog van ’67 nie,” merk Gur op.
“Inderdaad. Ons magte op die Golan is heeltemal deur die Siriese aanval verras. Die omvang van die aanslag was ver bo enigiets wat hulle verwag het. Wie sou ná 1967 ooit kon dink Israel sal twee derdes van sy pantserdivisie binne ’n halwe dag teen infanteriesoldate verloor?” Yossi skud sy kop.
Avigdor stoot sy swart hoed effens terug op sy kop. “Ek onthou een prentjie wat vir my tipies van die oorlog was. Iewers in daardie helse eerste twee dae op die Golan het ek skielik op die tenk se interkom ’n vreemde, gesmoorde geluid gehoor. Dit het uit die drywer se kompartement gekom. Ek het geroep om te hoor wat fout was, maar geen antwoord gekry nie. Toe ek gaan kyk, sien ek die drywer sit daar heeltemal verwese. Ek en van die ander crew het hom uitgehelp. Daar was trane in die reservis se oë en hy het met moeite asemgehaal. Ons het gou besef daar was fisiek niks met hom verkeerd nie. Die stres van die ure en ure vooraf het net te veel geword. Hy het sonder om ’n woord te sê uit die tenk gespring, op ’n half-track met gewondes geklim wat verbygekom het, en net daar gaan sit. Hy kon nie verder gaan nie.”
Al die koppe knik.
“Ek onthou die gesig langs die pad Aleka toe,” sê Pinhas. “Dit het my laat dink aan films van die Tweede Wêreldoorlog – uitgebrande tenks en lorries, gewonde soldate wat terugstap van die front af terwyl hulle mekaar regop hou, vragmotors vol soldate wat die Siriese aanslag probeer ontvlug.”
“Ek was in Strongpoint I 16,” sê Dan.
“Dit was die enigste Israeliese posisie aan die suidelike kant van die skietstilstandlyn wat ná die val van Tel Feris nog beman was,” verduidelik Chaim vir Henok en beduie op ’n ou kaart wat hulle op die vloer uitgesprei het.
“Ek glo nie die Siriërs het geweet hoe min ons was en hoe laag ons ammunisie was nie. Hulle het van buite die fortomheining af op ons bly vuur. Ek is in die proses in my linkerarm gewond toe ’n granaat naby my ontplof het. My koeëlvaste baadjie het gelukkig die grootste deel van die impak geabsorbeer. Maar ek het alle gevoel in my linkerarm verloor en uitgepass.” Hy glimlag wrang. “Daardie nag het ek gevoel hoe ek na die aanloklike verlossing van die dood begin dryf.”
“Ken die gevoel,” prewel Motti.
“Daar was nog net tien man op hul voete. Luitenant Gur was bevrees dat die Siriërs die buitepos sou binnedring en het ons drie gewondes beveel dat ons ons wapens langs ons moet hou. Een wat nog albei sy hande kon gebruik, het die veiligheidsmeganisme van die handgranate losgemaak sodat ons ander wat net een hand kon gebruik, die veiligheidspen met ons tande kon uittrek as dit nodig sou wees.”
“Die Siriërs het nooit binnegekom nie?”
Dan skud sy kop. “En gelukkig het hulle nie toe hulle vertrek ’n handgranaat deur die venster gegooi soos dit op ander plekke gebeur het nie. Ons is uiteindelik deur verkenningspersoneel van luitenant-generaal Musa Peled se divisie weggevoer.”
“In daardie stadium was die ongevallesyfer onder ons pantsermanne onbeskryflik. Die vyfde dag was miskien die verskriklikste dag van die oorlog. Ons het geen reserwes meer gehad nie. Daar was niks oor nie.”
“Julle was almal pantsermanne?” vra Henok.
“Nachon,” knik Motti. “Ons het nie geweet wat in die res van die land aangaan nie. Soms was ons oortuig die hele Israel het al geval.”
“Selfs die immer optimistiese en arrogante Dayan is onkant gevang. Die feit dat Israel ook sterflik was, het hom tot stilswye geskok. Hy het besef dat hy lank nie meer met dieselfde Arabiere van ’67 te doen gehad het nie. En die besef het by hom en almal saam met hom opgekom dat die res van die Arabiese wêreld agter Egipte en Sirië gelê het. Israel se 3 miljoen Jode is deur 80 miljoen Arabiere