Quo Vadis Europa?. Andrzej Stanislaw Budzinski

        Kopiowanie książek. Od VI wieku przepisywaniem ksiąg zajmowali się benedyktyni. Z czasem książki zaczęto także kopiować poza klasztorami. Skryptoria powstawały także na dworach królewskich, książęcych oraz przy katedrach. Najważniejsze skryptoria w Europie około roku 800 znajdowały się w Weronie, Bobbio (oba we Włoszech) i opactwie w St. Gallen (dziś w Szwajcarii). Skryptoria przetrwały jeszcze po wynalezieniu druku przez Gutenberga. Wydajność pracy kopisty wynosiła od trzech do sześciu kartek formatu A4 dziennie. Na przepisanie Biblii trzeba było roku. Kopista mógł przepisać 40 dzieł w ciągu życia. Narzędzia kopisty: pióra, pumeks (pełnił rolę gumki), kreda, rożki służące jako kałamarze, atrament czarny i czerwony, nóż do cięcia skór, brzytwa do wyrównywania nierówności i dzielenia na stronice, ostre narzędzie do punktowania przed kreśleniem linii pionowych, deseczka do polerowania, tabliczki z woskiem do zapisków, rysik, pilniczki do ostrzenia piór, kamień do rozrabiania farb. Atrament początkowo wyrabiano z soku kapuścianego, siarczanu miedzi i galasówek długo gotowanych z gumą arabską i piwem lub winem. Blat był pochylony w stronę użytkownika, bo trudno pisać gęsim piórem na blacie poziomym bez kleksów. To dzięki ich pracy do dnia dzisiejszego przetrwało wiele dzieł dotyczących chrześcijaństwa, ale także utwory filozofów greckich [68] .

        Solfeż-to nauka i metoda czytania nut głosem. W tym systemie każda nuta na muzycznej skali odpowiada danemu słowu. Wszyscy znamy solfeż, uczyliśmy się go w szkole: do, re mi, fa, sol, la, si, do. Skąd pochodzi ten system czytania muzyki? Zaskakujące jest odkrycie, że swoje źródła ma w katolickim hymnie z VIII wieku napisanego przez benedyktyna Pawła Diakona, który jest autorem łacińskiej pieśni: „Ut queant laxis” na cześć św. Jana Chrzciciela. Oto oryginalny tekst: „Ut queant laxis Re sonare fibris Mi ra gestorum Fa muli tuorum Sol ve polluti La bii reatum S ancte I ohannes” . Kilkaset lat później w XI-wiecznych Włoszech teoretyk muzyki Gwido z Arezzo stworzył pierwszą wersję solfeżu opartą na hymnie Pawła Diakona. Hymn ten jest doskonałym źródłem do stworzenia solfeżu ponieważ jego melodia przesuwa się po gamie, niektóre sylaby padają na kolejne dźwięki idące w górę. Do zastąpiło ut w XVII wieku. Powstało ono z pierwszej sylaby nazwiska Giovanniego Battisty Doniego, który dokonał tej zmiany. Połączył również pierwsze litery ostatnich wyrazów, będących wezwaniem do św. Jana (Sancte Ioannes), co utworzyło si ^[69] .

        Szampan-z franc. champagne, od vin de Champagne – szczególny rodzaj wina musującego, powszechnie kojarzony ze świętowaniem i luksusem. Nazwę swą zawdzięcza Szampanii, regionowi w północno-wschodniej Francji, głównemu miejscu jego produkcji. Szampan jest produkowany bez sztucznego nasycania napoju dwutlenkiem węgla, tworzy się w nim na skutek naturalnego procesu dojrzewania wina w butelkach. Do butelek nalewa się młode wino, nie do końca przefermentowane, a następnie przechowuje się je lekko pochylone w stronę korka w piwnicach, w stałej temperaturze 3-5 °C [70] . Wynalazcą szampana jest benedyktyński mnich Don Pierra Perignon’a [71] . Zakonnik produkował białe wina z ciemnych winogron, które w Szampanii lepiej rosły niż winogrona jasne. Z racji dość chłodnego klimatu w północno-wschodnim regionie Francji, zbiory owoców odbywały się późną jesienią. Proces fermentacji trwał wyjątkowo długo, ponieważ ze względu na niską temperaturę fermentacja zimą ustawała i ruszała ponownie dopiero wiosną. W wyniku powtórnej fermentacji powstawała ogromna ilość dwutlenku węgla, który dla zakonników był problematyczny i niebezpieczny. Po pierwsze wino musujące uznawane było za produkt wybrakowany, a po drugie ciśnienie powstające w leżakujących butelkach potrafiło je rozsadzić. Szczęście jednak sprzyjało pracowitym mnichom, bąbelki w winie spodobały się bogatym paryżanom i z ich pomocą szampan trafił do Anglii i już w XVII wieku stał się sławny.

        Piwo- „wśród najczęstszych zajęć w klasztorach, pisze Dom Philibert Schmitz, warzenie piwa zajmowało jedno z pierwszych miejsc. Z wyjątkiem regionu Midi ^[72] , browary (cambae) można spotkać prawie wszędzie, również, co ciekawe, tam, gdzie obfitował cydr” . Wiele browarów produkujących piwo bez chmielu jest wymienionych w Niemczech, Anglii, Szwajcarii i Belgii. „Specjalista (L. Poll), dodaje, że był w stanie wykryć wielki wpływ, jaki benedyktyni wywarli na produkcję piwa” ^[73] . F. Hurtera, stwierdza, że użycie chmielu pochodzi z klasztorów. Co wydaje się całkowicie uzasadnione ponieważ wiele zbieżnych wskazówek prowadzi nas do przekonania, że podobnie jak wiele innych napojów, piwo jest wynalazkiem benedyktyńskich mnichów. Pierwsze teksty łacińskie dotyczące chmielu znajdują się w pismach monastycznych i kościelnych. Najstarszy znany nam dokument wspominający o produkcji piwa jest z 974 r., w którym Cesarz Otto I przekazał kościołowi w Liège prawo do przygotowania zacieru. W 1098 r. Biskup Radbotus z Tournai przyznał to samo prawo kościołowi św. Marcina znajdującemu się w tym mieście. Bez względu na to, czy jest to piwo z chmielu czy nie, w tym okresie napój ten pozostaje dziełem duchownych. W swojej pracy poświęconej piwu, Huntemann, na podstawie bardzo bogatej bibliografii, stwierdza, że możliwe jest, że pochodzenie piwa ma swoje początki w klasztorach benedyktyńskich pod koniec XI wieku [74] .

        Ser Parmegiano Reggiano [75] -w formie zbliżonej do obecnej był już znany w średniowieczu. Według legendy wymyślili go mnisi z miejscowości Bibiano w prowincji Reggio Emilia. Słowo Parmigiano odwołuje się do miasta Parma a słowo Reggiano do rejonu Reggio Emilia, gdzie była konkurencyjna grupa producentów sera. Pierwsze świadectwa dotyczące produkcji Parmigiano Reggiano sięgają 1200 roku. Akt notarialny sporządzony w Genui w 1254 r. ukazuje, że od tego czasu caseus parmensis (ser parmeński) był już znany w mieście leżącym daleko od miejsca jego produkcji. W XIV wieku opactwa benedyktyńskich i cysterskich mnichów odgrywają zasadniczą rolę w wytwarzaniu sera. Rozprzestrzenia się jego handel w Romani, Piemoncie i Toskanii, z której portów, zwłaszcza z Pizy, ser produkowany w Parmie i Reggio dociera również do centrów morskich Morza Śródziemnego. Najsłynniejsze świadectwo literackie o Parmigiano Reggiano pochodzi z 1344 roku: Giovanni Boccaccio w Dekameronie opisuje dzielnicę Bengodi i wspomina o wielkiej górze „startego parmezanu”, na której były produkowane makarony i kluski, dając tym samym wskazówkę w jaki sposób można wykorzystać go w kuchni [76] .

        Znak zapytania-po raz kolejny musimy powrócić do Średniowiecza, który przez wielu był uważany za czas ignorancji i zacofania kulturowego. Zaprzeczeniem takie poglądu jest między innymi znak zapytania. W starożytnej Grecji znak zapytania, którego używamy obecnie do formułowania pytania nie istniał, lecz był