Quo Vadis Europa?. Andrzej Stanislaw Budzinski
powstanie gotów przeciw Rzymowi, w czasie którego pod Adrianopolem (Hadrianopolis w Tracji) doszło do wielkiej bitwy, w której armia rzymska została przez nich rozgromiona. Po tej klęsce siły militarne Imperium nie zdołały się już w pełni odrodzić. Cesarzowi Teodozjuszowi udało się skłonić Gotów do powrotu na służbę wojskową, jednak już nie w charakterze poddanych, lecz sprzymierzeńców opłacanych przez państwo rzymskie. Ponadto, poprzez działania dyplomatyczne, udało się Teodozjuszowi, w pewnym stopniu, powstrzymać nacisk Gotów na wschodnią część państwa, lecz za cenę zezwolenia im na osiedlenie się na terenach iliryjskich.
Na przełomie IV i V w. n.e. Hunowie rozpoczęli inwazję na stepach węgierskich wywołując w ten sposób drugą falę migracyjną, tym razem ludów środkowoeuropejskich, które w roku 406 n.e. przekroczyły granice i zalały zachodnie prowincje Cesarstwa Rzymskiego.
W tej sytuacji jedyną polityczną linią obrony ze strony Rzymu było doprowadzenie plemion barbarzyńskich do wojny między sobą. Te posunięcia przyczyniły się w połowie V w n.e. do upadku imperium Hunów. Pomimo tego Cesarstwo Rzymskie wycieńczone długimi wojnami nie miało sił do odrodzenia się i jego władza ograniczała tylko do terenów Półwyspu Apenińskiego.
Wielka wędrówka ludów, czyli okres migracji plemion barbarzyńskich, a w szczególności Hunów i Germanów, na terytorium Cesarstwa Rzymskiego między IV a VI wiekiem, jest procesem, który radykalnie odmienił obraz kontynentu europejskiego:
pociągnął za sobą upadek cesarstwa,
wyznaczył koniec starożytności,
dał początek średniowieczu,
doprowadził do zmian etnicznych,
upadku i powstania nowych państw, niektóre z nich jak państwo Franków czy Germanów stały się podwalinami nowożytnych państw europejskich [44] .
Interesującą rzeczą godną do podkreślenia, która została już poruszono, jest fakt, że upadek Imperium Rzymskiego i starożytności jest związany z upadkiem pogaństwa i zarazem oznacza narodzenie się nowego porządku Europy zbudowanej na chrześcijaństwie.
Wpływ chrześcijaństwa na rozwój Europy
Tytuł bardziej poprawny dla tego rozdziału byłby „Wpływ wiary Judeo-chrześcijańskiej na rozwój Europy” . Dlaczego? Jak nie można mówić o Europie bez chrześcijaństwa tak też nie można mówić o wierze chrześcijańskiej bez judaizmu. Wiara hebrajska, jeżeli nie bezpośrednio, to na pewno pośrednio poprzez chrześcijaństwo ma wpływ na historię Europy. Dlatego uzasadnione jest w wielkim skrócie poznać historię narodu izraelskiego.
1. Historia narodu izraelskiego
Naród Izraelski, w porównaniu z innymi narodami świata czy Bliskiego Wschodu, jest młodym narodem, ponieważ jego początki notują się miej więcej 2000 lat p.n.e. Początki Starożytnej Grecji, cywilizacji chińskiej i indyjskiej sięgają 3200 p.n.e. Cywilizacja Sumerów powstała miej więcej 4000 tysiące lat p.n.e. Początki cywilizacji chińskiej datuje się na 5000 tysięcy lat p.n.e.
Jednakże fakt, że jest to naród młody, nie umniejsza jego ważności czy wartości. To, co czyni ten naród jedynym i niepowtarzalnym w historii cywilizacji świata jest to, że:
historię tego narodu znamy od początku i jest ona udokumentowana źródłami historycznymi, nie mitami, jak to często bywa w historii innych narodów;
powstał on z woli Boga i dla realizacji Jego planów;
jego początki są związane z osobą Abrahama [45] , który mieszkał w Mezopotamii w mieście Ur i był politeistą;
Abraham, który żył miej więcej 2000 lat p.n.e. był protoplastą Narodu Izraelskiego;
Abraham dał także początek pierwszej religii monoteistycznej po grzechu pierworodnym (zgodnie z przekazem biblijnym);
Izrael jest Narodem Wybranym przez Boga, ponieważ otrzymał od Niego podwójną misję do spełnienia; pierwsza to dawanie świadectwa w Jahwe – jedynego Boga; druga była związana z przyjściem Mesjasza. Zgodnie z proroctwami Starego Testamentu miał się on narodzić w tym narodzie, co się zrealizowało w Jezusie Chrystusie synu Maryi z Nazaretu.
W początkowej fazie rozwoju narodu izraelskiego panowały w nim rządy teokratyczne [46] . Pierwszy raz terminu teokracja użył Józef Flawiusz: „Jedni powierzyli władzę polityczną monarchiom, drudzy – oligarchiom, inni wreszcie ludowi. Nasz prawodawca Mojżesz jednak nie skłaniał się do żadnej z tych form rządzenia, ale wprowadził ustrój, jeśli posłużyć się takim sztucznym terminem, teokratyczny, składając w ręce Boga najwyższe zwierzchnictwo i władzę” [47] .
Teokracja zrodziła się w Izraelu za czasów Mojżesza w czasie wędrówki Izraelitów z niewoli egipskiej do Ziemi Obiecanej, szczególnie przy Górze Synaj, gdzie Jahwe przez pośrednictwo Mojżesza dał Dziesięć Przykazań. Teokracja była kontynuowana za czasów proroków i królów: Saula, Dawida i Salomona, to znaczy od 1615 do 1039 p.n.e., mniej więcej, przez 576 lat. Podstawowym tekstem dokumentującym teokracji w Izraelo opisano w Księdze Wyjścia: „19 Teraz posłuchaj rady, jaką ci daję, a Bóg niechaj będzie z tobą: Sam bądź przedstawicielem swego ludu przed Bogiem i przedstawiaj Bogu jego sprawy. 20 Pouczaj lud dokładnie o przepisach i prawach, i pouczaj go o drodze, jaką winien chodzić, i o uczynkach, jakie winien spełniać. 21 A wyszukaj sobie z całego ludu dzielnych, bojących się Boga i nieprzekupnych mężów, którzy się brzydzą niesprawiedliwym zyskiem, i ustanów ich przełożonymi już to nad tysiącem, już to nad setką, już to nad pięćdziesiątką i nad dziesiątką, 22 aby mogli sądzić lud w każdym czasie. Ważniejsze sprawy winni tobie przedkładać, sprawy jednak mniejszej wagi sami winni załatwiać. Odciążysz się w ten sposób, gdyż z tobą poniosą ciężar. 23 Jeśli tak uczynisz, a Bóg cię do tego skłoni, podołasz, a także lud ten zadowolony powróci do siebie” (Wj 18,19-23)
W powszechnym użyciu termin „teokracja”, trzymając się ściśle źródłosłowu (gr. theokratía, od theós – bóg, krátos – władza), oznacza ustrój, w którym władcą jest Bóg, natomiast ustrój, w którym z mocy prawa władzę sprawują kapłani, czy też duchowni można precyzyjniej określić mianem hierokracji [48] .
Teokracja była sprawowana w Izraelu przez 576 lat, prawie do śmierci króla Salomona. Z Objawienia Bożego wiemy, co się stało, Izrael odrzucił Boga jako swojego przywódcę. Przestali słuchać Boga by słuchać człowieka: „1 Kiedy jednak Samuel się postarzał, sędziami nad Izraelem ustanowił swoich synów. 2 Pierworodny syn jego nazywał się Joel, drugiemu było na imię Abiasz: sądzili oni w Beer-Szebie. 3 Jednak synowie jego nie chodzili jego drogą: szukali własnych korzyści, przyjmowali podarunki, wypaczali prawo. 4 Zebrała się więc cała starszyzna izraelska i udała się do Samuela do Rama. 5 Odezwali się do niego: Oto ty się zestarzałeś, a synowie twoi nie postępują twoimi drogami: ustanów raczej nad nami króla, aby nami rządził, tak jak to jest u innych narodów. 6 Nie podobało się Samuelowi to, że mówili: Daj nam króla, aby nami rządził. Modlił się więc Samuel do Pana. 7 A Pan rzekł do Samuela: Wysłuchaj głosu ludu we wszystkim, co mówi do ciebie, bo nie ciebie odrzucają, lecz Mnie odrzucają jako króla nad sobą. 8 Podobnie jak postępowali od dnia, w którym ich wyprowadziłem z Egiptu, aż do dnia dzisiejszego, porzucając Mnie i służąc innym bogom, tak postępują i z tobą. 9 Teraz jednak wysłuchaj ich głosu, tylko wyraźnie ich ostrzeż i oznajmij im prawo króla2, który ma nad nimi panować. 10 I powtórzył Samuel wszystkie słowa Pana