Dom dzienny, dom nocny. Olga Tokarczuk
spokojne ptaki. Podawał je ojcu pojedynczo, trzymając w obu rękach, a ojciec zgrabnym ruchem ukręcał im główki. Nienawidził tego ich umierania. Umierały jak rzeczy, jak przedmioty. Tak samo nienawidził ojca. Lecz kiedyś zobaczył przy stawie Frostów innego ptaka; wyskoczył mu spod nóg i ciężko wzbił się ponad krzaki, drzewa i całą dolinę. Był wielki i czarny. Tylko dziób miał czerwony i długie nogi. Ptak krzyknął przenikliwie i powietrze falowało przez chwilę od jego skrzydeł.
To ptaszysko w nim było więc czarnym bocianem, tyle że miało spętane czerwone nogi i poszarpane skrzydła. Krzyczało i trzepotało. Budził się w nocy, słysząc ten krzyk w sobie, krzyk straszny, piekielny. Siadał w łóżku i bał się. Było już jasne, że nie uśnie do rana. Poduszka śmierdziała wilgocią i rzygowinami. Wstawał, szukał czegoś do wypicia. Czasem zostało coś na dnie wczorajszej butelki, czasem nie. Było za wcześnie, żeby pójść do sklepu. Było za wcześnie, żeby żyć, więc tylko chodził od ściany do ściany i umierał.
Kiedy był trzeźwy, czuł ptaszysko w całym sobie. Tuż pod skórą. Chwilami nawet zdawało mu się, że to on jest tym ptakiem, i wtedy cierpieli razem. Każda myśl, która muskała przeszłość lub wątpliwą przyszłość – bolała. Z tego bólu Marek Marek nie mógł dokończyć żadnej myśli, musiał je zamazywać i rozpraszać, żeby przestały coś znaczyć. Kiedy myślał o sobie, jaki był – bolało. Kiedy myślał o sobie, jaki jest teraz – bolało jeszcze bardziej. Kiedy myślał, jaki będzie, co się z nim stanie – ból był nie do zniesienia. Kiedy myślał o domu, widział natychmiast spróchniałe belki, które runą lada dzień. Kiedy myślał o polu, pamiętał, że go nie obsiał. Kiedy myślał o ojcu, wiedział, że go zbił. Kiedy myślał o siostrze, pamiętał, że jej ukradł pieniądze. Kiedy myślał o ukochanej klaczy, przypominał sobie, jak ją po wytrzeźwieniu znalazł nieżywą z ledwie co urodzonym źrebakiem.
Ale kiedy pił, było lepiej. Nie dlatego, że razem z nim piło ptaszysko. Nie, ptaszysko nigdy się nie upijało, nigdy nie spało. Pijane ciało i pijane myśli Marka Marka nie zwracały uwagi na szamotania ptaka. Więc musiał pić.
Próbował sobie kiedyś narobić wina; ze złością rwał porzeczki, miał ich cały sad, i drżącymi rękami wrzucał je do butli. Odżałował pieniądze i kupił cukru, potem postawił bombonę na strychu w cieple. Cieszył się, że będzie miał swoje wino, że kiedy zacznie go suszyć, pójdzie sobie na strych, wsadzi rurkę i napije się wprost z butli. Ale sam nie wiedział kiedy wypił wszystko, zanim dobrze sfermentowało. Potem nawet przeżuł moszcz. Dawno sprzedał telewizor i radio, i magnetofon. I tak nie mógł niczego słuchać – w uszach miał zawsze trzepot skrzydeł. Sprzedał szafę z lustrem, dywanik, brony, rower, garnitur, lodówkę, święte obrazy z Chrystusem w koronie cierniowej i Matką Boską z sercem na wierzchu, konewkę do podlewania, taczki, snopowiązałkę, przewracarkę do siana, wóz na gumowych kołach, talerze, garnki, siano i nawet znalazł się kupiec na gnój. Potem Marek Marek chodził po ruinach poniemieckich domów i wynajdywał w trawie kamienne koryta. Sprzedawał je facetowi, który woził je do Niemiec. Sprzedałby ten walący się dom w cholerę, ale nie mógł. Wciąż należał do ojca.
Najpiękniejsze były te dni, gdy jakimś cudem udało mu się zachować do rana trochę alkoholu, tak że po przebudzeniu, nawet nie wstając z łóżka, mógł sobie od razu golnąć. Robiło mu się błogo, ale starał się nie zasnąć, żeby nie stracić tego stanu. Wstawał zakręcony i siadał na ławce przed domem. Zawsze prędzej czy później mijał go Taki-a-Taki, który szedł do Rudy, prowadząc swój rower. „Ty głupi stary włóczęgo”, mówił do niego Marek Marek i podnosił chwiejną rękę na powitanie. Tamten obdarzał go bezzębnym uśmiechem. Te skarpetki znalazły się. Wiatr je zwiał i rzucił w trawę.
W listopadzie Taki-a-Taki przywiózł mu czarnego szczeniaka. „Masz – powiedział – niech ci się nie smuci po Dianie. To była piękna klacz”. Marek Marek wziął psa najpierw do domu, ale wkurwił się, bo mu pies lał na podłogę. Wystawił więc na zewnątrz starą wannę, przewrócił ją do góry dnem i oparł na dwóch kamieniach. Do ziemi wbił zaczep i łańcuchem przywiązał do niego szczeniaka. Taką miał zmyślną budę. Pies najpierw skomlał i wył, ale w końcu się przyzwyczaił. Merdał na Marka Marka ogonem, kiedy ten mu wynosił żarcie. Z tym psem było mu jakby lepiej i ptaszysko się w nim trochę uspokoiło. Co z tego, kiedy w grudniu spadł śnieg i którejś nocy przyszedł taki mróz, że pies zamarzł. Znalazł go rano przysypanego śniegiem. Wyglądał jak kupa wyrzuconych szmat. Marek Marek poruszył go nogą – był całkiem sztywny.
Na Wigilię zaprosiła go siostra, ale się z nią zaraz pokłócił, bo nie chciała dać wódki do kolacji. „Co to, kurwa, za Wigilia bez wódki”, powiedział do szwagra. Ubrał się i wyszedł. Ludzie szli już na pasterkę, żeby zająć sobie dobre miejsca w kościele. Kręcił się koło kościoła, wypatrując w ciemnościach znajomych twarzy. Zaczepił Takiego-a-Takiego. Nawet on przytelepał się przez śnieg do wsi. „Ale zima”, powiedział Taki-a-Taki, uśmiechnął się szeroko i klepnął Marka w plecy. „Odwal się, ty stary durniu”, odpowiedział mu Marek Marek. „Tak, tak”, pokiwał głową Taki-a-Taki i wszedł do kościoła. Ludzie mijali Marka Marka i odkłaniali mu się chłodno. Otrzepywali w sieni kościoła buty i szli dalej. Zapalił papierosa, słyszał trzepot dziurawych skrzydeł. W końcu rozdzwoniły się dzwonki, ludzie uciszyli się i rozległ się głos księdza, zniekształcony przez mikrofon. Marek wszedł do sieni i opuszkami palców dotknął zimnej powierzchni święconej wody, ale się nie przeżegnał. Za chwilę zrobiło mu się niedobrze od smrodu parujących futer i świątecznych płaszczy powyciąganych Bóg wie skąd. Przyszedł mu do głowy pomysł. Przecisnął się z powrotem przez sień i wyszedł na zewnątrz. Śnieg walił, jakby chciał zatrzeć wszystkie ślady. Marek Marek poszedł prosto do sklepu. Po drodze zajrzał do komórki siostry i wziął z niej kilof. Tym kilofem wyłamał drzwi i wszystkie kieszenie wypychał butelkami wódki. Wkładał je za pazuchę i w spodnie. Chciało mu się śmiać. „Gówno coś znajdą”, powiedział do siebie i całą noc przelewał wódkę do zbiornika na wodę przy piecu. Butelki wrzucił do studni.
To były najpiękniejsze święta w jego życiu. Kiedy tylko trochę przetrzeźwiał, klękał przed zbiornikiem i odkręcał kurek. Otwierał usta i wódka lała mu się prosto z nieba.
Zaraz po świętach zaczęła się odwilż; śnieg zamienił się w niemiły deszcz i świat wokół przypominał nasiąknięty wodą szary grzyb. Skończyła się też wódka. Marek Marek nie podnosił się z łóżka, było mu zimno i wszystko go bolało. Cały czas myślał, gdzie mógłby znaleźć trochę alkoholu. W głowie urodziła mu się myśl, że pani Marta może mieć wino. Jej dom stoi zimą pusty, bo ona na zimę gdzieś wyjeżdża. W wyobraźni widział jej kuchnię i butelki z domowym winem stojące pod stołem, choć przecież wiedział, że pani Marta nigdy nie robiła wina. A może robiła, może tego roku akurat zrobiła wino z porzeczek czy śliwek i schowała je pod stołem. A niech ją szlag trafi, pomyślał i wygramolił się z łóżka. Szedł chwiejnie, bo nie jadł od kilku dni, a głowa bolała go tak, jakby miała się rozpaść.
Drzwi były zamknięte. Otworzył je kopniakiem. Wilgotnie, nieprzyjemnie zaskrzypiały zawiasy. Markowi Markowi zrobiło się niedobrze. Kuchnia wyglądała tak, jakby ją pani Marta zostawiła wczoraj. Stół był przykryty kraciastą ceratą, która sięgała do podłogi. Leżał na nim duży nóż do chleba. Marek Marek zajrzał szybko pod stół i ze zdziwieniem zobaczył, że nic tam nie ma. Zaczął więc szperać po szafkach, zajrzał do pieca, do kosza na drzewo, do komody, gdzie w równych stosach leżała pościel. Wszystko cuchnęło zimową wilgocią – śniegiem, mokrym drzewem, metalem. Zaglądał teraz wszędzie, obmacał materac i pierzynę, włożył nawet rękę do starych gumowców. Miał wizję – widział, jak Marta jesienią, przed wyjazdem upycha butelki swojskiego wina. Tylko nie widział gdzie. „Głupia stara kurwa”, powiedział i rozpłakał się. Usiadł przy stole i podparł głowę rękami, jego łzy spadały na ceratę i obmywały mysie bobki. Popatrzył