Qabusnomə. Unsur əl -Məali ibn Keykavus ibn İsqəndər
Bi-Əmrillahi devrədə Ofəyəvoni bəmı çəy kəy ziyorət kardeyış ğısmət karde. Bəvədə ın əhvolotım Bağdadi sipirişon qəviku məse.
Haftminə fəsl
Natığəti məharəti ziyod kardey həxədə
Çımı balə, inson bəpe sıxan votey iyən sıxan dərəsey bızını, bədxohonku ıştə zıvoni oqətey bızını.
Tı rostəvoj bıbi, bənə rostəvoji nom bekə. Səbin bəy ki, zəruri bıeədə du bıvotoş, bıdə bənə rosti ğəbul bıkən.
Əncəx bə du oxşəş doə rosti məvot.
Bə rosti oxşəş doə du, bə du oxşəş doə rostisə əfzəle. Səbin bəy ki, bə həmonə du bovə bəkarden, bə həmonə rosti ne.
Şayət piyedənıbu bə çımı sə de rəhmətinə əmir Bus-Suvar Fazi Şapur ibn-əl-Fəzli omə əhvolot bə ıştınən sə bo, ğəbul nıbıə rostonku bə kəno bımand.
Çımı balə, məlumı bıbu ki, əmir Bus-Suvari devrədə az çe Hoco oqardə sori bə Qəncə bə cihadi davey şəbim. Mı çe Hındıstoni cihadədə vey iştirak kardəmbe, ısətən votem çe Rumi cihadədə iştirak bıkəm.
Əmir Bus-Suvar ğodrətinə şahbe. Iştə votəy əkə, mıdrik, ləyoğətin, ədolətin, şıcoətin, fəsohətin, dini əpi, duəro əvind, yəne bə şahon xas bıə həmə mısbətə xısusiyəton bəyku cəm bıəbin. Veən ciddiə odəmbe, de zərofəti arəş nıbe.
Bəmış vey hurmət hestbe. De mı xəyli sehbətış karde. Azən bəy lozim bıə cəvobon doedəbim. Çımı cəvobon bə çəy xoş ome, bəmış vey kəromət nışon doe, nıhaşteşe oqardım. Ənə lıtftkoətiş karde ki bəmı, oxoyədə az rozi bıem, ıştə meylım dılısıxt dənoe bəy, ənə Qəncədə çand sor mandim. Az heqo çəy təşkil kardə hardı-həşonədə, şərovə məclisonə iştirak kardedəbim. Əv mıku kali çiyon xəbə səydəbe, bə kanə şahon tarıxi marağ nışon doedəbe, bə dınyo vəziyəti dair sualon doedəbe.
Rujiy çəmə vilayətiku sehbət eqınie. Çəmə vırə çoçinə adətonkuş xəbə səşe. Mı votıme:
«Qurqoni nezi, bandə bınədə qıləy di heste, diy neziyən qıləy honi. Diy jenon çə honiku ov vardeyro qırd bıedən bə i vırə, şedən bə honi, ıştə sərıncon de ovi pur kardedən, noedən ıştə səysə, oqardedən bə di.
Jenonku qıləy besərınc navədə şedə ki, bı vıronədə hakanə bə rast beşə havzə melı ro səpe bıvindı, əy peqətı şodə bə kəno. Səbin bəy ki, ov bardə jenon əy nıhastın. Şayət kon jeni po bınədə ə melı tələf bıbo, çəy səysə bıə sərınci ov əlhol buəvolə doedə. Ə jen bəpe sənibəton oqardı bə honi, sərınci pok bıkə, çəyo əy sənibəton purkə de ovi, ijən oqardı bə di.˝
Çımı ın sıxanon məseədə əmir Bus-Suvari ıştə diyənış qend karde, səş jıqo-jəqo doe, dı-se ruj de mı bənə navkonəni həni mehribon nıbıe.
Rujiy Piruzan Deyləmi bəmı votışe ki, əmir tıku noroziye. Votışe ki, fılonkəs bə ciddiə odəmi oxşəş doedə, əncəx zınedənim ço bənə sofə əğılon qəp jəydə, bənə mı qıləy odəmi bə dast dənoedə?
Mı həmonə sahat Qəncəku bə Qurqon qıləy aspom dəro karde ki, bışu çe melı əhvoloti rost bıey barədə çə diy ğazi, rəis, xətib, alimon iyən co etimadinə şəxsonku qıləy sorəxnomə (arayış tırki – red.) bıstənı bo.
Peşo ço manqi mı həmonə sorəxnoməm bə dast varde, bardıme noeme çe əmiri vədə. Handışe, zeveylə sırəyış karde, damə bıe: «Az zınedəm ki, bənə tı odəmi qəvo du benibəşe, məxsusən çımı huzurədə. Əncəx jəqo rostən votey lozim ni ki, çəy təsdığiro ço manq əzob-əziyət bıkəşiy, sorəxnomə bə dast bıvardiy.»
Əyən bızın ki, sıxan ço curəye:
qıləyni nə bəzınen, nə bəvoten;
qıləyni həm bəzınen, həmən bəvoten;
qıləyni bəvoten, əncəx nibəzınen;
qıləyniyən bəzınen, əncəx nibəvoten.
Ənəzınə iyən ənəvotə sıxanon bə dini ziyan bıə qılonin.
Ə sıxanon ki, zıney lozim ni, əncəx votey bıedə, ımonin: Xıdovandi-Aləmi Kitobədə, çe peyğəmbəri (s.ə.a.s.-C.Ə.) hədisonədə, elmə kitobonədə, çe alimon tədğiğatonədə bıə sıxanon.
Çun boçi, jıqo sıxanon şərh əncəx bə təqlidi bastə bıə. Çəvon arədə bıə ziddiyəton, ixtilafon, saxtətion okardey, əvoni bə miyon noey bənə vəyhiku xəbə vardey iyən bə ğısmədə bıə çiyon oxşəş bədoe.
Ə sıxanon ki, həm zıney bıedə, həmən votey, əvon həm bə dınyo, həmən bə dini aid bıə sıxanonin – har dı dınyoədə foydəş heste. Jıqo sıxanon həm bə qəpəjəni, həmən bə quşədə xəy bəvarde.
Bə ə sıxanon ki, zınedəş, əncəx votey nibəbıe, timsal ımi nışon doe bəbıe ki, qıləy yolə odəmi, yaən ıştı qıləy dusti ayb bətı məlume. Ya ehtimal kardedəş, yaən de rımuzi zınedəş ki, ə ayb de şəriəti duz omedəni. Ehanə əy bə zıvon bıvardoş, ya bə həmonə yolə odəmi ğəzəb bomeş, bə həmonə dusti ziyon bəjəyş, ya bə cəmati tənə məruz bəmandeş. Yəne ım jəqo qıləy sıxane ki, bızınoşən, əy bə zıvon vardey xətoş heste.
Çımı votə ın ço curə sıxanədə ən çokion əvonin ki, əvoni həm zıney bəbıe, həmən votey. Əncəx çı curə sıxanonən har qılə dı dimış heste: qıləy reçin, qıləy çırkin.
Cəmati dılədə qəp jəyədə reçinə qılon oko bıdə – həm xoşışon bome, həmən ıştı ğabiliyəti dərəcə bəvinden.
Ağılmandə odəmon bə çəvon sıxanon qorə bəzınen, sıxanon bə odəmon qorə ne.
Har xonəxo ıştə sıxani jiədə niyon bıə.
Əli əmirəlmominini votəşe:
"Har kəs ıştə zıvoni jinton niyon bıə"
Sıxan heste əy curiy bıvotoş odəmi rufi obəlovnie, həmonə sıxani co curə bıvotoş odəmi dıli barışte.
Votedən ki, i kərə Harun ər-Rəşid hanədə vindedə ki, dandononış həmə ru bıə. Çəy maştə han ovıjqıniəkəson doedə vanq kardey, parsedə ki, çı hani məna çiçe?
Han oəvıjqın votedə ki, Əmirəlmominini umr dıroz bıbu, ıştı həmə oroğ-toroğ ıştısə rə bəmarde, tı coyli bəmandeş.
Harun ər-Rəşid əmr doedə ki, bı han oəvıjqıni sa veyz jə bıbu. Bə səbəb ki, jıqo bədə xəbəş bə çımı dim vote. Həmə ğom-əğrobonım marde bəpeştə az bə ki lozimim?
Əmrış karde co qıləy han oəvıjqınışon varde. Haruni həmonə hanış bəy qəp jəy. Əy votışe çe Əmirəlmominini vində hani məna əve ki, Əmirəlmominin ıştə həmə ğom-ğəbiləsə vey umr bəkarde. Harun ər-Rəşid vote: «Çe ağıli hıkm i curəye. Təbir həmonə təbire. Əncəx ibaronədə fərğ heste.»
Əmrış karde bə merdi 100 dinar bıdən.
Voteyım əve ki, bəpe bə ıştə sıxani navi-dumo fik bıdəy,