Ukraina. Przewodnik historyczny. Sławomir Koper

      Opera we Lwowie

      Opera lwowska szybko zdobyła uznanie. W styczniu 1925 roku oficjalnie zadebiutował tutaj nikomu nieznany tenor – Jan Kiepura. Usunięty za niesubordynację z chóru opery warszawskiej, debiutował we Lwowie w Fauście Gounoda i sukces, który osiągnął, stał się dla niego początkiem wielkiej kariery. Na tutejszej scenie występowali najwybitniejsi artyści, o Lwowie nigdy nie zapominał słynny bas – Adam Didur. Z miastem wiązał się początek jego kariery, którą umożliwił mu skromny urzędnik kolejowy – Jan Rasp. Kornel Makuszyński wspominał w Bezgrzesznych latach:

      „Po jednym występie Didura we Lwowie, tuż przed wojną, jestem z nim w restauracyjnej sali, a on wyciąga z gardła ślicznym falsetem nadobne arie nieznanej mi opery: wtem wchodzi do sali jakiś skromny, starszy pan i zdąża ku nam. Didur zrywa się, rzuca się w stronę siwego pana i na powitanie ściska go czule i całuje w rękę.

      – Czy to ojciec? – pytam potem.

      – Nie, to nie ojciec – mówi wzruszonym głosem Didur – to więcej niż ojciec.

      I opowiada.

      Kiedy byłem mizernym studentem, ślęcząc nad książką, oszukiwałem głód śpiewaniem. Aż tu raz ktoś puka do mnie. To był mój sąsiad z poddasza, straszny amator śpiewu, biedaczyna, mały urzędnik kolejowy. Prosi mnie, abym śpiewał. Śpiewam. Wtedy on mówi:

      – Musisz chłopcze jechać do Włoch, bo masz śliczny głos!

      – Za co?

      – Ja się wystaram!

      I wystarał się; sprzedał, co miał, pożyczył, gdzie mógł i wysłał mnie do Włoch. Lata całe biedował, zanim mi się poszczęściło… Całe lata…” [10].

      W 1912 roku opinią publiczną Lwowa wstrząsnęło zabójstwo śpiewaczki Janiny Ogińskiej-Szenderowicz. Mordercą okazał się zamożny lwowski prawnik – Stanisław Lewicki. Adwokat zdobył względy pięknej artystki, został jej kochankiem, ale nie potrafił pogodzić się z faktem, że śpiewaczka nie chciała rozwiązać swego małżeństwa. W porywie zazdrości zastrzelił ją, a skazany na karę śmierci, nie czekał na egzekucję. W więzieniu przy ulicy Batorego (dzisiaj Kniazia Romana) zażył truciznę. A ulice lwowskie miały o czym śpiewać przez najbliższe lata:

      Na Batorego, czy wy słyszycie?

      W ponurej sali Lewicki stał,

      Bo on kochance odebrał życie

      Dając z browninga trzykrotny strzał.

      Wszak ona mogła przy męża boku

      spokojny żywot w zaciszu wieść,

      Lewicki groził na każdym kroku,

      Zabrał ji zdrowie, mężatki cześć.

      Widzisz Lewicki, co miłość moży,

      W ciemnej mogile kochanki trup,

      Tobie kat na szyje stryczek włoży

      I szubienicy wnet ujrzysz słup.

      Budynek opery można zwiedzić, to wizyta warta polecenia. Strop westybulu ozdobiono plafonami Stanisława Dębickiego, zewsząd otaczają zwiedzającego różnobarwne stiuki i złocenia.. Nieprawdopodobnie piękna sala lustrzana i wreszcie to, co najważniejsze, czyli scena i widownia. Sala widowiskowa upiększona dziełami Siemiradzkiego, Harasimowicza, Wójtowicza i Podgórskiego. Szczególnie warta uwagi jest wspaniała kurtyna – dzieło Henryka Siemiradzkiego Parnas. Drugą, stalową kurtynę przeciwpożarową ozdobiono panoramą Lwowa autorstwa Szymona Jasińskiego.

      Teatr Wielki stał się centrum życia kulturalnego Lwowa. Przed wybuchem II wojny światowej w budynku działały trzy sceny: operowa, dramatyczna i komediowa. O poziomie miejscowej opery świadczył jej repertuar – jedyne pełne sceniczne wykonanie Pierścienia Nibelungów Ryszarda Wagnera na ziemiach polskich odbyło się w 1911 roku we Lwowie. Na następną inscenizację tetralogii trzeba było czekać aż do lat dziewięćdziesiątych XX stulecia (Teatr Wielki w Warszawie).

      Wspaniałe osiągnięcia stały się udziałem sceny dramatycznej i komediowej. Tadeusz Pawlikowski stworzył świetny zespół (Irena Solska, Paulina Wojnowska, Anna Gostyńska, Kazimierz Kamiński, Ludwik Solski, Karol Adwentowicz). Na deskach teatru lwowskiego debiutowali znakomici autorzy: Zapolska (również jako aktorka), Perzyński, Rittner. W 1905 roku odbyła się prapremiera Legendy Wyspiańskiego, a rok później po raz pierwszy zaprezentowano widzom Moralność pani Dulskiej Zapolskiej. Warto pamiętać, że w oryginalnej wersji akcja komedii toczy się we Lwowie. Niestety, zmiany polityczne po 1939 roku wymusiły przeniesienie wydarzeń do Krakowa, a wspaniała ekranizacja Wajdy w serialu Z biegiem lat, z biegiem dni dopełniła reszty. I dlatego Felicjan Dulski pod okiem swojej straszliwej małżonki oddaje się symulacji spacerów na kopiec Kościuszki, a nie na Wysoki Zamek! [11]

      Rodzinne miasto Hemara i Lema

      Na wysokości hotelu George od prospektu Swobody w kie runku zachodnim odchodzi ulica Hnatiuka nosząca przed wojną nazwę Jagiellońskiej. Pod numerem jedenastym zachowała się kamienica, gdzie na II piętrze, 6 kwietnia 1901 roku, urodził się Marian Hemar.

      Serce się z dala trudzi

      Szuka Cię w dali znów

      O, miasto beztroskich ludzi,

      Rozśpiewanych, pogodnych słów…

      Tyle jest gwiazd,

      Tyle jest miast,

      Wszędzie dobrze i źle po połowie,

      Idź w świat, gdzie chcesz!

      Rób,