Schalkie van Wyk Keur 8. Schalkie van Wyk
Schalkie van Wyk
Keur 8
Melodie
1
Marné Jordaan plaas die telefoon se gehoorstuk stadig op die mikkie terug en stap na die eetkamertafel toe. Die hang van haar skouers en die troebel uitdrukking op haar gelaat verraai haar teleurstelling.
“Het hulle nie ’n pos vir jou nie, hartjie?” vra Annie Hofmeyr simpatiek.
Marné gryp die rugleuning van die stoel voor haar vas. Woede smeul in haar oë van onmag. “Waarom het ek so hard geleer om ’n arbeidsterapeut te word, tant Annie? Waarom het tannie geld op my opleiding gemors? Ek en my verhewe ideale … Ha! Ek het soos ’n gek gedroom oor die dag wanneer ek gestremdes sou help om hulle by hul werksituasie aan te pas, maar ek het nie tred gehou met die werklikheid nie. My werk word nie meer deur die groot mediese fondse gedek nie, en myne en fabrieke besnoei as gevolg van die resessie. Ek is oorbodig soos kaviaar op ’n plek waar mense nie eens brood kan bekostig nie!”
Selfs woede kan nie Marné se nimfagtige skoonheid bederf nie, dink Annie terwyl sy met ’n halwe oor na die tirade luister. Is dit hoe ek vyf en veertig jaar gelede gelyk het, vra sy haar af en ervaar ’n prikkie heimwee. En tog … sy was ook eenmaal pas mondig; ’n slanke meisie met ’n fyn beenstelsel, digte, silwerblonde hare en koringblou oë omraam met lang, donker wimpers. Haar gelaatstrekke was byna sprokiesagtig volmaak. Troos vou soos die arm van ’n ou vriend om haar skouers, want in ’n skuilhoekie van haar hart rus die wete dat sy op die ouderdom van ses en sestig tog ’n paar krummels van die skoonheid van haar jeug behou het.
“Hoekom lag tannie?” kom dit gekrenk van Marné. “Ek is desperaat, tant Annie! Dis reeds April en sedert ek my studie voltooi het, het ek nog nie ’n sent verdien nie.”
“Ek lag nie, hartjie. Moontlik het ek onbewustelik geglimlag,” sê Annie paaiend.
“Kan tannie nog ’n rede vind om te glimlag?” vra Marné vies en plof op haar stoel neer.
“Talle redes. Op die oomblik skree jy teen die onregverdigheid van die lewe, maar as ek na jou kyk …” ’n Glimlag van deernis en dankbaarheid plooi om Annie se lippe en glim sag in haar oë. “Ek is seker ’n selfsugtige oumens, want kyk ek na jou, kan ek net onthou dat jy die afgelope een en twintig jaar die grootste vreugde in my lewe was. Wanneer ’n vrou die dag vyf en veertig en ongetroud is, is sy dikwels ’n voorwerp van bejammering. Jy weet dat jou familie en vriende agter jou rug sê: ‘Foei, die arme siel kon nie ’n man kry nie. Sy gaan ’n eensame oumenslewe tegemoet, maar ons sal probeer om vir haar verjaarsdag- en Kerskaartjies te stuur.’”
“Dis nie waar nie!” protesteer Marné. “Tannie moes oupa en ouma Hofmeyr versorg en die onderwys was tannie se eerste liefde. En tannie kón ’n man gekry het, want tannie was ’n beeldskone meisie.” Haar oë rus op Annie. “Tannie is nou nog mooi,” sê sy eerlik.
Annie lag goedig. “Dis wat ek my graag wysmaak as ek die oggend daarin slaag om my plooie te ignoreer en net my oë raak te sien. Maar my hare is silwergrys, nie meer silwerblond nie; en dalk het die koringblou van my oë ook al ’n bietjie verbleik.” Sy maak ’n afwerende handgebaar toe Marné se lippe woorde van protes begin vorm. “Liefde sien skoonheid in ’n geparste, droë roos, Marné. Ek praat nie nou oor jou of vandag nie, maar oor een en twintig jaar gelede.”
“Toe tannie my wettige voog geword het?”
Annie knik bevestigend. “As jy mooi is én jy is ’n oujongnooi, wonder mense agter jou rug – soms waar jy dit kan hoor – of jy nie ’n geheime liefdesverhouding met ’n getroude man het nie. As jy minder aantreklik is, kry hulle jou openlik jammer omdat jy te lelik is om ’n man te kry.”
“Wie sou dit gewaag het om te dink Tannie het ’n verhouding met ’n getroude man?” vra Marné geskok.
“Al my getroude vriendinne en kennisse wat nie volkome seker was van hulle mans se lojaliteit nie,” antwoord sy. Sy frons nadenkend en vervolg mymerend: “Behalwe Renate Brandenberg, van Flaminke-eiland. Ons het saam op Twiswaters grootgeword, maar sy was vier jaar ouer as ek. Sy het jonk getrou en was op twintigjarige leeftyd reeds die ma van ’n seun.”
“Flaminke-eiland? Waar is dit? Leef tant Renate nog? Hoekom kuier ons nooit by haar nie?” vra Marné nuuskierig. Annie swyg en Marné gaan agterdogtig voort: “Hoekom het tante nog nooit oor tant Renate Brandenberg gepraat nie? Het julle rusie gehad?”
“Dit was ses vrae, hartjie. Watter een sal ek eerste antwoord?” korswel Annie.
“Die eiland – ek was nog nooit op ’n eiland nie.”
“Flaminke-eiland is ’n mooi naam, maar dis ook al wat dit is, want dit is nie ’n eiland in die ware sin van die woord nie. Ou Marthinus Brandenberg, Renate se skoonpa, was die oorspronklike eienaar van die grond wat aan Twiswaters grens. Flaminke-eiland lê tussen twee spruite wat die oostelike en die westelike grense van die landgoed vorm. In die noorde is daar ’n moerasagtige grond wat gewoonlik oorstroom word wanneer die spruite ná swaar reën afkom, en in die suide het ou Marthinus ’n kunsmatige meer laat uitgrawe.”
“Is daar flaminke op die eiland?” vra Marné gretig.
“Die brakwater van die meer het vroeër jare die donkerpienk, klein flamink gelok, maar of daar nog flaminke is …” Annie swyg, verdwaal in ’n labirint van jeugherinneringe.
“Woon tant Renate nog op Flaminke-eiland?” onderbreek Marné haar gedagtegang met die ongeduld van die jeug.
Drome vlug uit Annie se oë en sy kyk na Marné. “Sy woon nie net daar nie; ek kan uit haar briewe aflei dat sy met ’n ysterhand oor haar skoondogter en kleinkinders heers ten spyte van haar ouderdom van sewentig jaar.”
“Dan korrespondeer tannie-hulle nog al die jare, maar tannie het my nooit vertel nie?” verwyt Marné haar en laat Annie se optrede soos ’n daad van verraad klink.
“Ek sal nie juis ’n brief elke drie of vier jaar gereelde korrespondensie noem nie, Marné.” ’n Ligte frons keep tussen Annie se wenkbrou en daar is ’n uitdrukking van onbegrip in haar oë. “Gedurende die afgelope drie maande het ek ’n halfdosyn briewe van Renate gehad, maar …”
“Maar wat, tant Annie?”
“Ek het nie geweet hoe om die saak aan te roer nie, my kind. Jy was so opgewonde oor jou studie wat eindelik voltooi was, so gretig om te begin werk, dat ek niks oor Renate se uitnodiging wou sê nie,” antwoord sy verskonend.
“ ’n Uitnodiging? Het tant Renate vir tannie uitgenooi om te kom kuier?”
Annie vroetel doelloos met haar eetgerei. “Goeiste, Marné, ons het nog nie ons middagete klaar geëet nie. En nou is die kos yskoud.”
Marné steek haar regterhand uit en lê dit op dié van Annie. “Moenie, tannie. Moenie die waarheid vir my wegsteek nie. Ek weet wat tannie ter wille van my opgeoffer het toe my ma ’n paar weke ná my geboorte aan nierversaking beswyk het. As tant Renate vir tannie uitgenooi het om te gaan kuier, gaan gerus. Ek is darem al mooi groot. Ek sal nie die huis laat afbrand terwyl tannie weg is nie.”
“Opoffering? Onsin!” Annie snuif ergerlik deur haar neus. “Ek het jou al herhaalde male gesê: toe my oorlede vader meer as veertig jaar gelede besluit het om vir hom ’n dokterspraktyk hier in die stad te koop, het ons Hofmeyrs vir goed die stof van Twiswaters van ons voete afgeskud. Ek en my broer Nico – jou oorlede oupa – het Johannesburgers in murg en been geword. Ek kan my niks verveliger voorstel as ’n vakansie op ’n plattelandse dorp nie.”
“O,” kom dit afgehaal van Marné. Sy kyk met ’n tikkie verwyt na Annie. “Ek het gehoop – gewens …” Sy swyg en vroetel met haar servet op haar skoot. “Dalk is ek gelukkig. Dalk kan ek werk in ’n kettingwinkel of ’n restaurant kry, maar ’n vakansie – selfs net ’n naweek op ’n eiland met so ’n romantiese naam … Ek sal bitter graag die dorpie waar tannie grootgeword het, wil besoek.”
Die uitdrukking op Annie se gelaat verhard. “Maar ék sal nie, Marné, want …” Sy pers haar lippe saam en Marné sien in haar uitdrukkingsvolle oë dat daar ’n innerlike stryd in haar woed.