Bitter heuning. Hermione Suttner
amper steek Bavaria haar hand uit na die groen-en-wit blikkie Zambuk-salf – altyd haar ma se toevlug vir elke moontlike seerplek of jeukplek.
Dolly haal rolle mooi roksgoed uit. Hou ’n lap blou met blommetjies teen Bavaria se gesig. Sy skud net haar kop.
“Jy moet knippel, jy weet, geldjie afknyp en wegsteek in blikkie,” fluister Dolly. “Eendag dan is daar genoeg vir koop.”
“Hier, Bavaria, dis vir jou.” Gerty haal ’n klein botteltjie met ’n silwer proppie uit.
Bavaria ken dit – haar ma druppel dit altyd aan die onderkant van haar kerkrok se kraag. “Oudekeloun” noem die Sandvelders dit.
“Toe-toe, vat dit – dit maak koel.” Gerty probeer die botteltjie in Bavaria se hand druk, maar sy tree agteruit van skaamte. Gerty kry dit reg om die geskenk in haar voorskootsak te glip. “Sit bietjie agter jou oor. Jou man sal hou van dit.”
Dolly en Gerty beduie heeltyd terwyl hulle praat; as die een ’n woord wil inkry, gryp sy die ander se hand vas om haar stil te kry. Nou het Dolly Gerty se hand beet. “En hier’s ’n mooi rooi kammetjie vir jou,” sê sy vir Bavaria.
Bavaria laat sak haar kop, maar sy neem die rooi kammetjie en streel oor die tande voor sy dit in haar voorskootsak sit.
Toe sy wegstap, hoor sy Piet Droëdap oor haar praat. Haar wange word vuurwarm. Sy hoor die woord “bywoners” en voel hoe iets haar afdruk. Nóg laer afdruk . . .
Op ’n manier het armoede haar nooit so laat voel op Oufontein nie. Almal het maar so gelewe, op dieselfde stryk. Maar hier word armoede nou uitgewys, word sy pynlik bewus gemaak van haar armsalige bestaan.
Teen die middag kom Gerty by hul sinkhuisie aan. “Kom bietjie daar na ons waentjie toe. Ons het nog baie goed om te verkoop, maar ons bly altyd bietjie langer tyd hier. Ons loop na die plase hier naby rond en ons dra ons pak op ons rug. My mama loop vinniger as ek. Sy’s ’n baie goeie smous. Kom jy bietjie praat by ons? Ons vertel jou iets van ver plekke af.”
“Waar gaan julle hiervandaan?” vra Bavaria skugter.
“As ons hier klaar is, vat ons ons wa en ry en ry tot ons daar by Springbok uitspan. En dan gaan ons huis toe.” Sy kyk skielik na Bavaria. “Hoe oud is jy?”
“Twee en twintig.”
“Jy lyk nog nes ’n kind. So mooi!”
Die agtermiddag, met Jakob nog steeds in die berg met die vee, glip Bavaria weg na die smouse se wa. Die vrouens het hul hare met serpe teruggebind en dra dieselfde helderkleurige tjalies. Dit lyk of hulle hul hare geolie het, so blink dit in die son.
Dolly wen ’n vierkantige houtkissie op en wonderbaarlike draaiorreltjiemusiek vul die lug. Gerty wys vir Bavaria allerlei dinge: kant en ander roksgoed, knope en lyfbande, lint van alle kleure. Daar is ook pakkies koffie, tee en suiker, konfyte, en blouseep wat klaar in handgrootte stukke gesny is.
“Wil jy ietsie koop?” vra Dolly vriendelik.
Bavaria skud haar kop, maar haar vingers gly verlangend oor die lappe materiaal. Haar oë val op ’n oop streepsak boontjies. Dieselfde heerboontjies wat op Oufontein groei!
“Die boontjies,” sê sy en beduie daarna. “Hulle groei daar langs die rivier waar ek vandaan kom. Dieselfde klein wittetjies wat so lekker kook.”
“Piet het vir ons gesê jy kom uit die Sandveld. Ons het hulle daar in die Sandveld gekoop. Wil jy bietjie saamvat?”
“Nie vandag nie,” sê Bavaria sag, want geld het sy nie.
Maar Gerty maak ’n kardoessakkie vol vir haar.
“Drink jy koffie saam met ons?” roep Dolly. Sy het klaar hulle beddens onder die wa ingerig en die vuur brand al hoog. “Ek sit gou die blikkie water op.”
Bavaria is doodstil terwyl sy wag vir die koffie; sy is nie meer gewoond aan gesels nie. Haar vingers vryf oor die boontjies in die kardoesie. Sy sal hulle week en ’n goeie ete maak vir Jakob. Die boontjies gly glibberig onder haar hand rond, soos kosbare klein gesteentes. Sy kan die boontjieakker op die sandheuwel agter hulle huis op Oufontein voor haar sien . . .
Skielik kan sy die trane nie meer keer nie. Die vrouens is so vriendelik. Sy vee haar gesig met haar voorskoot af. Dolly troos en troetel haar met beskuit by die koffie, wat sy met drie teelepels suiker versoet.
Gerty sê sy moet die aand weer oorkom en haar man saambring. Haar ma sing ou Jiddisje liedere wat sy nog uit Rusland se dae ken, en sy speel die mandolien.
“Ons is mos Joods,” verduidelik Dolly. “Mense van die Ou Testament.”
“Wag bietjie,” sê Gerty gretig. “Ek sien jy het klaar met jou koffie. Ek gaan jou fortune vertel. Swaai jou koppie rond, dan sit jy dit onderstebo. Die moer sal onderin vassit.”
Bavaria maak so. Gerty keer die koppie om en loer daarin. Sy bly lank stil.
Dan skud sy haar kop. “Nee wat, niks. Ek sien niks. Vandag is nie goed vir fortune vertel.”
Net voor sonsak loop Bavaria terug na die sinkhuisie. Sy wag vir Jakob, maar hou haar heeltyd besig. Sy moet, want Jakob verdra nie ’n vrou wat niks doen nie. Sy week solank die boontjies en steek die vuur aan.
Sy gaan nie vir Jakob sê dat die twee vrouens hulle vir die aand genooi het nie, want sy weet hy sal nie gaan nie. Nog minder sal sy hom vertel dat sy nou seker is sy’s in die ander tyd.
Later sit sy en Jakob by die vuur. Sy roer die pot bone. Van die smouswa af kom gelag en gesels, nes die aande om die vuur by haar mense op Oufontein. Nog later dryf die strelende geluid van die twee vrouens se gesing en die akkoorde van die mandolien tot in hul eensame kamer.
Bavaria se gedagtes is by die ma en dogter wat saam onder die wa naby die vuur slaap, met die bossiegeur van die veld rondom hulle. Sy druk haar gesig diep in die kussing. Onhoorbaar kom die woorde: Ag Here, ek verlang huis toe, my hart pyn, Here.
Die reën bly uit in die Kamiesberge. Jakob moet met die skape en bokke trek tot in die Boesmanland, soos die Namakwalandse boere droënstyd maak.
Bavaria trek saam met hom, sonder om hom te sê dat sy hul kind verwag. ’n Onverklaarbare skugterheid weerhou haar. Hulle sal ’n paar maande in die Boesmanland moet bly. Alleen wil sy ook nie op Droëdap agterbly nie. Dan liewer ’n staning in die veld.
Buitendien, Piet van Niekerk sê dis beter as daar twee van hulle gaan. Soms foeter ’n dier af van die trop, dan kan een ’n koppie uitklim om te soek en die ander een kan by die vee agterbly.
Toe hulle bossieskerm eers staan, voel Bavaria of sy huis gekry het. In die veld is sy gelukkig.
Van tyd tot tyd kom hulle ander skaapwagters teë wat met hul troppe in die Boesmanland rondtrek. Partykeer deel hulle die water by ’n fontein.
Snags slaap Jakob en Bavaria onder ’n helder, sterbestrooide hemel. Sy luister na die naggeluide van die wilde diere. Eers was sy doodonrustig oor elke jakkals wat veldin huil, maar nou ken sy hulle uit. Die nadroe, wat die Namamense t’knie noem, se klakkerige geluidjies en partykeerse gromblaffies laat skrik haar nie meer nie. Sy weet die trop skaap in die takkraal is veilig, want die nadroe is ’n insekvreter.
Saam met die dagster en die misroepertjie is sy elke oggend op. Sy kry ’n koffievuurtjie aan die gang met droë t’nouroebosse en t’kooihout. Daarna maak sy brood in die swart pot wat hulle saamgebring het.
Dié wêreld was gelukkiger met reën, en tussen die koeroekoppe staan panne vol water. Dis ’n botterjaar. Die t’wagras se wit pluime roer in die wind, die doringbosse is groen; die trop sal vet word. Die driedorings staan vol blommetjies, geel en pienkerig, en van die skaapwagters vertel as die bokramme húlle vreet, gooi die ooie twee- en drielinge.
Jakob en Bavaria eet self goed uit die veld: bouroe, veldkool, misbredie, gemsbokkomkommer, uintjies – wat ook al voorhande is vir toekos. Soms in die aande kom die wagters bymekaar en braai ’n stukkie wild wat hulle geskiet het.
Toe