DF Malan en die opkoms van Afrikaner-nasionalisme. Lindie Koorts
het. Dit was nog ’n paar maande voordat Hertzog uit die kabinet geskop is, en nog meer as ’n jaar voordat die Nasionale Party gestig is, maar in Malan se agterkop het ’n deur wat jare lank gesluit was stadig maar seker begin oopswaai.
Die laaste bestemming op Malan se reis was ’n besoek aan Morgenster, die sendingstasie waar sy suster sedert haar troue gewoon en gewerk het. Een van die sendelinge, Maria van Coller, het haar indrukke van Malan in haar dagboek aangeteken: “Dr. Malan is, in weerwil van uiterlike voorkoms, opgeruimd, simpatiek (uiters). Kan lekker lag, lekker redeneer, veral met vroumense.”[153]
Hier het Malan ook swart mense ontmoet wat ’n sendingopvoeding ontvang het. Dit het sy standpunt oor die rassehiërargie en wit armoede versterk. Daar was baie wit mense wat gekla het die sendelinge wat swart mense onderrig blaas rassespanning aan omdat geleerde swart mense kwansuis geen respek vir wit mense gehad het nie. Hulle was daarteen gekant dat swart mense hoegenaamd enige opvoeding ontvang. Malan het dit duidelik probeer stel dat dit onmoontlik is om swart ontwikkeling te keer, want dit is onvermydelik dat swart mense daarna sal streef om hulself te verbeter:
Maar al sou dit ter wille van die meerderheid van die blanke ras geregverdig wees om ’n vyandige houding teenoor die opvoeding van die Kaffer in te neem, met die naturelle wat onmiskenbaar na bo streef, is sulke teenstand in ieder geval nutteloos. U kan nie die water van die Zambezi met u hand terughou nie. U kan nie ’n demper op die berg Etna plaas nie. Die enigste redmiddel is meer en veral beter opvoeding vir die blanke sodat hy, ook sonder geweld, sy meerderheid kan handhaaf. Kennis is mag.[154]
Malan het nie bedreig of vyandig teenoor swart opvoeding gevoel nie – soos altyd het hy die fokus terug na Afrikaners verskuif. Hy het sy lesers verseker die kommerwekkende “astrantheid” waaroor hulle gekla het, is nêrens by Morgenster te bespeur nie. Inteendeel, hy is deur hul hoflikheid oorweldig.
Hy het ook aan sy lesers probeer verduidelik daar is niks fout met swart mense wat Engels leer nie. Swart sendelinge wat onder hul eie mense in hul eie taal gearbei het, het ook geestelike versterking nodig en omdat daar geen sulke boeke in hul eie taal beskikbaar was nie, moes hulle Engels kon lees om hierdie belangrike behoefte te vervul. Om Engels te kon praat, het ook ’n swart mens se vermoë om ’n inkomste te verdien, verhoog. Dit het weer gesorg dat hy beter behandeling ontvang: “Die Engelse is as ’n reël geen eksperte in die aanleer van vreemde tale nie en daarom kan hy meer verdien as hy Engels kan verstaan. En bowendien, as hy sy meester kan verstaan, kan hy doen wat van hom verwag word en dan hoef hy nie uitgeskel en geslaan en geskop te word, soos wat dikwels gebeur nie.”[155]
Soos sy kommentare oor die kinders in die predikant se badkamer is hierdie woorde sonder enige besinning geskryf vir ’n gehoor wat daarmee kon identifiseer. Malan het dit egter duidelik gestel dat blote kennis van die Engelse taal nie as ’n opvoeding beskou kan word nie en was self vyandig teenoor Amerikaanse en Britse sendelinge wat die evangelie saam met ’n stewige dosis kulturele imperialisme aangebied het.
Wat hom betref, was die opvoeding wat laasgenoemde verskaf het daarop uit om die swart mens van sy aard en volk weg te skeur. Dit sou sy selfrespek vernietig en daardeur sy karakter en uiteindelik ook sy toekoms. Selfrespek was kritiek belangrik, want dit was al manier waarop ’n mens, ongeag sy kleur, opgehef kon word. Dit was die ware rede vir Malan se taalaktivisme: “Die stryd om die taal is die stryd om selfrespek en karakter, en daarom ook om die geestelike en stoflike selfstandigheid van die volk. Die bevredigende oplossing van die taalkwessie is … ook die oplossing van die armblanke en arm kleurling kwessie.”[156]
Hy was daarvan oortuig dat swart en bruin kinders, nes wit kinders, tydens hul eerste ses skooljare moedertaalonderrig moes ontvang. Dié onderrig moes egter nie daarop gemik wees om swart of bruin namaaksels van Engelsmanne te skep nie,[157] maar moes by elke nasie se bepaalde karakter en roeping aangepas word:
Wat gedoen moet word, is dat die Regerings van Suid[er]-Afrika die opvoeding van die kleurling nie, soos wat tot dusver die geval was, moet oorlaat aan die willekeur van die Sendinggenootskappe nie, nog minder moet ’n verkeerde en noodlottige stelsel aan die Sendinggenootskappe opgedring word, maar deur rekening te hou met die kleurling se bestemming as arbeider, moet daar ’n bepaalde naturelle-onderwys-politiek neergelê en deur wetgewing beliggaam word.[158]
Malan se denke oor swart mense het dalk die algemene opvattings van die tyd weerspieël, maar dié opvattings het 30 jaar later die fondament van die apartheidsmitologie geword – byna asof dit wat as algemene kennis beskou is skielik natuurwette geword het.
Malan was in vervoering oor die landskap om hom. Die stede van Europa kon hom nie roer nie, maar die bos het hom betower. Die skoonheid was ’n openbaring van God se grootheid. Elke plek wat hy besoek het, was vir hom mooier as die vorige, van die Matoposberge en die vrugbare valleie tot die majestueuse Victoria-waterval. Die Zambezirivier was vir hom oorweldigend, dit was ’n “koninklike” rivier, die “trots van Afrika”. Sy helder en lewende waters met sy “donkergroene, bosbegroeide oewers en die skaduryke eilande bied ’n toneel so skilderagtig, so romanties soos ’n mens nêrens in die wêreld sal aantref nie”.[159] Die Zambezi het Malan nog lank ná sy vertrek bygebly en hy het jare later saam met sy bruid daarheen terugkeer.
Malan het begin November 1912 na Montagu teruggekeer. In sy afwesigheid het sy reisbeskrywings aan De Kerkbode ’n stroom briewe en artikels ontlok. Malan en die Afrikaners van Rhodesië was aan die voorpunt van die openbare belangstelling.[160]
Hy moes egter die volgende groot stap in sy lewe neem: van Montagu na Graaff-Reinet. Hy en sy stiefma het die saak lank bespreek – dit was nie ’n uitgemaakte saak dat sy hom sou volg nie. Uiteindelik het sy tog besluit om hom na sy nuwe gemeente te vergesel en so het die hele Malan-gesin hulle op die trek begin voorberei.[161]
* Rassistiese terme is in talle van die oorspronklike dokumentasie gebruik. Hier en elders behou vir historiese akkuraatheid.
† Rassistiese terme is in talle van die oorspronklike dokumentasie gebruik. Hier en elders behou vir historiese akkuraatheid.
‡ Rassistiese terme is in talle van die oorspronklike dokumentasie gebruik. Hier en elders behou vir historiese akkuraatheid.
Конец ознакомительного фрагмента.
Текст предоставлен ООО «ЛитРес».
Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на ЛитРес.
Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.