Klimtol. Etienne van Heerden
bloed – dis wat die krewe gelok het.”
Hulle jou hom uit. Aan Ludo snou hy, vies, met sweet wat oor sy gesig loop en met sy broekspype tot op sy kuite opgerol, sy voete vol seesand: “Hierdie man is nie deur die see gevat nie. Hy is vermoor.”
Die speurder sleep die man tot in die skadu van die polisiebakkie.
Van die strand af begin die skare oor die duin terugkom, land toe. Hulle is ’n raserige groep, met honde stertswaaiend al op die rande en kinders wat opgewonde esse gooi oor die sand.
Hierdie lap Bekbaai is ’n serwituut, tussen die eerste straat, Sonkwasweg (vernoem na die Sonquas wat eens, eeue gelede, hier gelewe het), en die see. Oorkant Sonkwasweg lê die ou begraafplaas, eenvoudige vissersgrafte met skulpe of kalkklippe uitgepak. Verrottende stukke treknet span oor die boepe, met skulpiesgruis en plastiekblomme en miertjies en bye by die bietoublomme en ’n skewe hekkie wat jy moet oopstoot om die ou name en die boodskappe, sommige met die mes uitgekerf, op houtkruise te lees.
Daar is ’n skamel veldjie tussen Sonkwasweg en die see, met op die regte tyd veldkool en ’n reier wat snags wei. As Ludo laatnag tjoepstil wag, kom staan ’n steenbok wat groente uit agtertuine vreet naby hom. Bedags bewaak twee rooivalkies hierdie vierkante kilometer; hulle woon in die skoorsteen van die losieshuis, Die Opstal, en bespied die lap aarde en blits uit vir ete. Veldmuise glip oor die warm sand tussen die bietoubosse. Soms ry ’n stedeling hier in die veldjie in met ’n blinknuwe vierwielwa, in die tyd tussen Kersfees en Nuwejaar, en dan kom die Bekbaaiers uit hul huise, verjaag die onkundige mense en vee die voertuig se spore met rooikranstakke dood.
Die speurder besluit: die dokter moet eers laat haal word. Ludo klem sy klimtol vas. Die dokter is ’n stil man en sy praktyk lê agter die hotel, in ’n ou huis wat hy by die Walters-familie huur.
Ludo het juis ’n dag of wat tevore weer onder die indruk gekom van die dokter se ekonomiese gebruik van woorde. Maar dis ’n herinnering wat hy nou van hom wegdruk met krag wat hy nie geweet het hy het nie.
Ludo kom ook dan en wan by die dokter in sy spreekkamer. Jy kan kontant betaal en jou geldjie los in ’n piering en dan gaan jy in by die jongman en die kamertjie is eenvoudig en die ondersoekbed is met ’n skoon laken oorgetrek. Die reuk van Dettol en die versigtige vrae van die dokter is gerusstellend en ná so ’n besoek glo Ludo altyd dat hy nog tyd het om dinge reg te maak. Om die swerms voëls wat in sy kop dawer te laat bedaar en om gedagtes te hê wat sag uitstoot soos die see op ’n somersaand net voor donker. Sag soos die voorste branders met borreltjies wat oor die sandplaat skuim en klein voëltjies wat op komieklike, vinnige beentjies die plankton en seegrassies en klein goedjies vreet wat tussen hul tone in die louwater dryf.
Die dokter laat hom altyd weer glo dat daar tyd vorentoe is, tyd om te heel. Al is hy ’n kêrel wat nie baie praat nie. Hy vermy mense, eintlik, en hy’t in stilte op Paternoster aangekom, rondgevis oor blyplek, daar by Voorstrand oor die see sit en uittuur, die Walterse gaan opsoek en ’n kontrak geteken vir sy praktyk se kamers. Alles in een oggend, vinnig vir so ’n stil man.
Hy’s nogals goed met die tikkinders, is gesê, en met die vroue vol kneusplekke wanneer die skole nie loop nie en wanneer die toeriste skrikkerig is om smokkelkreef te koop. Hy is goed met visserman-knieserighede, met Benguela-borse en vislynsnye oor handpalms en moeë rûe en selfs tande. ’n Familiedokter, iets wat hierdie geweste al lankal nodig het. Uitnodigings (want daar was groot opgewondenheid oor ’n vrygesel hier op hierdie dorp van voortvlugtende geskeides, enkellopers en weduwees) na aandetetafels het hy vriendelik van die hand gewys.
Dit sou die nuuskierigheid net aanvuur.
Hy’t ’n kano gekoop en dikwels gaan roei, daar om die punt by die visfabriek, by die ronde klippe. In ’n helderoranje baadjie sit hy op ’n blink dag ingedagte daar op die water, en soms raak hy ’n stippeltjie soos die deining hom liggies uitneem, en dan kom hy met stadige hale van die spaan weer nader kus toe. Oplaas wieg hy op die vlak branders in en skuur sy kano oor Voorstrand se sagte sand. Met water wat van hom drup, sleep hy die kano uit en kyk op na Ludo waar Ludo op sy stoepie sit en na hom wuif.
Mense hou hom dop, hulle kyk hom deur, nuuskierig maar ook versigtig. Dokters is mense wat gerespekteer word, en hierdie een het ’n storie, dit kan jy sien. Hy kruip weg vir iets. Waarom anders sou ’n jongman soos hy hier kom woon?
Nie elke man roei so ver uit en sit hom so en verbrand op die oop see onder die genadelose son nie.
Dis hierdie dokter wat nou arriveer in sy afslaankap-MG met Dick Malgas die treilerkaptein saam met hom in die tweesitplek. Ankervoet, die hekwagter by Tietiesbaai, ry met een voet op die agterbuffer saam en die ander been wapper in die wind. Langs die fikse dokter met sy byderwetse bril, sy sportiewe haarstyl en sy mooi ken lyk Dick Malgas uitgekuier en sat. Hy sit die kar skuins, hy’s ’n oorgewig, sweterige man, ’n visser wat diep in die bottel kyk. Een van Paternoster se voorste bootkapteins. Daar word geskinder dat hy ook hier en daar ’n handjie in ander dinge het.
Joviale kriminaliteit is die term wat Ludo lankal aan iemand soos Dick Malgas se lewenstyl gegee het.
Ankervoet wat soos ’n spreeu op ’n onsekere tak staan en fladder op die agterbuffer terwyl die MG alle reëls oortree en sommer hier by die serwituut inry, laat die mense lag, party klap hande en fluit. Die kinders hol agter die MG aan, in die waas stof en ou bietoublare.
Die dokter klim uit. Ludo onderdruk die impuls om die yo-yo een maal uit te gooi, voor hom uit, phee-oep!
Dis spanning waarvan hy ontslae moet raak. ’n Dun spoortjie sweet biggel teen sy blaai af.
Die dokter lyk nukkerig. Onwillig druk die situasie die dokter nou die kollig in en hy baan sy weg deur die kring mense. Ludo gaan nie nader nie, hy het die lyk gesien, hy weet by watter gesig die doktertjie nou buk, en watter grynslag hy diagnoseer.
Ludo het die speurder goed gehoor: ’n hou teen die kop is opgemerk. Hy voel duiselig. Hy moet versigtig wees: die vliepiering.
“Ankervoet! Hoe het jy dan so gou hier gekom, hoekom sit jy nie by Tietiesbaai se hek op jou pos nie?”
Alle oë draai na die arme, stadige Ankervoet, wie se verstand vertraag is deur ’n haweongeluk jare gelede.
Ankervoet kyk vervaard om hom, begin draai op sy as. Vir hom is die son ’n diskolig, het ’n familielid van hom eenmaal verduidelik. In dié ouddiamantduiker se kop flits die son partykeer aan en af, dis die suurstoftekort, destyds, in die hawe. Die sluk van te veel seewater gemeng met bootolie, destyds.
“Ankervoet!”
Ludo staan nader, hy weet dis die eerste voeler wat uitgesteek word, die eerste van baie vrae wat later in beskuldigings sal ontaard: nie net teen die diamantduiker nie. Baie vingers sal gewys word in die dae wat kom, en uiteindelik, ook daardie bepalende, finale vinger.
Hy neem Ankervoet eenkant. “Toemaar, boet.”
Hy wys hom die yo-yo. Phiee-tjoep!
“Onthou jy?”
Ankervoet kyk na Ludo: “Oom Ludo, ek het hom mos laas met sy verkyker sien staan, oom Ludo, daar by Abdolsbaai. Langs sy voet het sy draadlosie op die rots gestaan. Hy’t na Radio Weskus geluister. Ek het die liedjie vergeet. Ek is jammer, oom. Ek onthou nie.”
“Ankervoet, jy praat altyd so mooi.”
Ludo kyk verras op: dis die dokter wat verbykom en hierdie opmerking maak – ’n seldsame volsin van die dorpspraktisyn.
Hy het sy ondersoek voltooi, kyk na Ludo en knik. “Hou teen die kop. Nadoodse ondersoek nodig. Hy moet na die lykshuis op Vredenburg.”
Dis toe dat Ludo opkyk en sien hoe Ankervoet stip staan en kyk en hy volg die diamantduiker se blik en sy eie oog val op Snaartjie Windvogel, die skulpievlegter. Sy staan daar op die hoogtetjie bokant die begraafplaas en soos gewoonlik kyk sy oor die baai uit op ’n manier wat jou laat besef dat sy nie hier is nie.
En daar, eenkant, staan adelbors Eenslie Maree, hy het seker verlof van die vlootbasis en het ook oorgestap en het nie vandag sy uniform aan nie en dalk is dit hoekom Ludo