Пьесалар / Пьесы. Туфан Миннуллин
йәнә Иделләрдәге барча пыравузларны иллешәр кешеләр йибәреп каратамыз, вурлар партиясенең хәбәрләре бар өчен. Бетте.
Теләчев. Сәнә 1774, ийүлнең 14 көне.
Бәхтияр. Кичекмәстән җибәрергә кирәк. Әллә үзебезгә барып кайтасы?.. Казанны күрәсе килә, Әбүбәкер. Үзебезнең Казанны, этләрдән арынган Казанны.
Теләчев. Казаны Казан, Бәхтияр, Мәскәү, Питырбур нишләр?
Бәхтияр. Алары да алыныр, Әбүбәкер.
Теләчев. Алынырмы?..
Бәхтияр. Шигең бармы?
Теләчев. Юк дип әйтсәм ялган булыр.
Бәхтияр. Дәлилең ни?
Теләчев. Дәлилем юк, күңелемдә шигем бар.
Бәхтияр. Аңламыйм мин сине, Казан алынганга шатланасы урынга, күңелеңдә шик йөртәсең. Илебездә – ирек, өебездә нигъмәт булса, ни кирәк. Бүген без үз иркебездә – анысы да олы бәхет.
Теләчев. Бүген ирекле булу бәхеттер. Киләчәктә зиндан көткәнен сизеп яшәү дә бик авыр.
Бәхтияр. Әбүбәкер, син сөйләгән сүзләрне башкадан ишетсәм, ул сүзләрне сөйләүчегә яман булыр иде. Сине үзем эзләп таптым. Әмма шунысы да мәгълүм: мин сиңа кайтып китәргә рөхсәт бирдем. Ирекнең кадерен, тәмен, ләззәтен татып өлгергән кеше зиндан турында уйлыймы?
Теләчев. Бәхетле кеше син, Бәхтияр, зиһенең һәрдаим ачык, икеләнүләрнең ни икәнен белмисең!
Бәхтияр. Алай димә, мулла. Мин дә адәм баласы. Абдулла Мостайдан ни өчендер хәбәр юк.
Теләчев. Сугышып яткан чагыдыр.
Бәхтияр. Шуран перевозын сакларга кирәк. Беррәттән керәшен Гирачемга боерык җибәрергә онытмыйк, уяу булсын. (Теләчев кәгазь ала, язарга әзерләнә; Бәхтияр әйтеп тора.) «Пулкувник Бәхтияр Канкай углындан бирелде приказ сән Гирачем Сабай углына. Чистай кичүенә сәкез авылдан – һәрвакытта даимчелек илән унбиш кеше тормак үзләренә кичүдә. Ошбу эш тапшырылды Көчек авылының Мәнди Туктамыш углына, һәрвакытда яхшыдан һәм ямандин хәбәр булса, юкарыда язылган Гирачемга рипуртавайт итмәгә. Бу мәзкүр сәкез авыл җәмәгатьләренә пухут сорап һичкемне рәнҗетмәскә». Һәр ике язуны илтер өчен чапкын җибәр, Әбүбәкер.
Теләчев китә. Бәхтияр ялгызы. Нурсолтанның җыры ишетелә. Ут агачка сөялеп җырлап торучы Нурсолтанга төшә.
Нурсолтан җыры:
Өзелеп-өзелеп китә үзәгем,
Әле дә сабыр башкынаем, түзәмен.
Уф дип әйтсәм, аурый башларым,
Аурый башым, түгелә яшьләрем.
Иртә генә торып тышка чыксам,
Кара урман шаулый җил белән;
Маңгайга ла язган язмышларны
Сыпырып ташлап булмый җиң белән.
Җыр барышында Бәхтияр, Нурсолтан янына килеп, Нурсолтанның җырлавын тыңлап тора.
Бәхтияр. Уйларың кайларда, асылзатым, Нурсолтаным? Җырның моңлысын сайлап алып җырлыйсың.
Нурсолтан. Падишамызга җырлый алмаган җырымны җырлыйм. Өеннән куып чыгарылган эт сыман озак йөрербезме, Бәхтияр?
Бәхтияр. Нигә андый сүзләр, Нурсолтан?
Нурсолтан. Хатының иттең, оя корырга вакыт җитмәдеме?
Бәхтияр. Ашыкма, Нурсолтан, шундый оябыз булыр.
Нурсолтан. Син һаман вәгъдә итәсең.
Бәхтияр.