Сайланма әсәрләр. Том 2. Кубрат хан. Илчегә үлем юк / Избранные произведения. Том 2. Мусагит Хабибуллин
каравы шундый рәхәт. Атам, әйт әле, диңгезнең чиге бармы?
– Бар, балам.
– Патшакала биредән еракмы, атам?
– Ерак, кызым. Сине аннан кораб белән килеп алырлар. Зур кораб белән. Ишкәкчеләре генә ике йөз булыр…
Чәчкә уфтанып куйды, күзләре дымланды. Кубрат хан кызының башына кулын куйды, чәченнән сыйпады.
– Юстиниан илхан начар кеше түгел, диләр, кызым. Син аның белән бәхетле булырсың. Ике-өч көннән Илбарыс абаң Патшакалада булыр, базилевска Болгарның бүләкләрен тапшырыр. Мин каенатаң буласы император Ираклийга хат яздым. Синең арттан килүне бер язга кичектерсеннәр. Кодрак абада утырмада бул, аннары Аспарух абаңа барырсың, телисең икән, Батбай абаңа Тимер Капка каласына юл чык. Балкыр абаң да сине көтә…
Олуг хан, сүзсез калып, кызына карап торды. Сылу иде Чәчкә, кызның сылулыгын Рум сәүдәгәрләре император сараена җиткергәннәрдер, буласы кияве Юстиниан да ишеткәндер. Яратыр ул сине, бала, яратыр. Чәчкәнең күзләреннән агылган нурдан күңелләргә тымызык кына моң тула, дигән иде илче. Кубрат хан үз кызына соклануын яшермичә карады, моңсуланып, үз янында тота алмаудан гаҗизләнеп карады.
– Атам, патрикий Симеон минем сурәтемне ясый, һәр көн үз янына чакыра.
– Ясасын. Болгарда акыллы кешеләр арткан саен, ил даны дөньяга тарала, балам. Симеон – сурәтләр язучы, аның һөнәре шул. Минем илдә батырлар күп иде, хәзер акыл ияләре дә була башлады. Мин үзем, кызым, патрикий Симеонны өнәп бетермим. Миңа философ күп тапкыр якынрак. Акыллы ир, киңәше ипле.
– Атам, – диде Чәчкә, очсыз-кырыйсыз диңгезгә карап. – Атам, Илбарыс буйтур әйләнеп кайтыр микән?
– Мин аңа иң ышанычлы кешеләрем биреп җибәрдем, бала. Илбарыс абаң – кыю йөрәкле буйтур. Аның яшендә мин берәүгә дә буйтур аты биргәнем юк иде әле. Илбарыс ике-өч тел белә, мин аны илчем итәрмен. Җүләр илче – бер алыпка, акыллы илче мең алыпка торыр, дигәннәр бабаларыбыз. Кодрак абаңда озак торма, кайт…
Капкадан үткәндә, каравыл алыплар айбалталарын читкә алдылар. Сарай урамының башында берәү әкрен генә кубыз уйнап утыра иде, ханны күрүгә, аягүрә басты, бил бөкте.
– Уйна, уйна.
Җырлап утыручысы олуг ханга хәтта күтәрелеп тә карамады. Ул күзләрен йомган да, мәрткә киткәндәй, җыр хиссиятенә кереп чумган иде.
Кубрат хан ары узды. Җырны аңа Аслан илхан чыгарган диделәр. Җырны Аслан илхан Болгар сәүдәгәрләренә җырлап күрсәткән икән, ә тегеләре отып алганнар, имеш. Менә хәзер бөтен Фанәгүр шул җырны җырлый. Җыр туган ил, туган як турында.
Утырдым мин, әй, кәмәнең түренә,
Карадым мин суларның төбенә.
Су төпләрендә, ай, кара юк,
Хак язмышын күрми, әй, чара юк.
Су төпләрендә, ай, кара юк,
Язмышларны күрми чара юк…
Карлыгач кара, ай, муйны кара ала,
Ник моңая икән лә бу бала?..
Моңаймас ла иде бу бала,
Эчләрендә аның, ай ла, ут яна…
Кубрат хан, туктап, җырны ахырынача тыңлап торды.