Hekayələr. Герберт Уэллс
bu adam otuz yaşına qədər ən qatı skeptiklərdən olub və heç bir möcüzəyə də inanmayıb!
Yeri gəlmişkən qeyd edim ki, o, bəstəboy, qəhvəyigözlü, kürən, pırtlaşıqsaçlı bir adamdır. Bundan başqa, ucunu yuxarı burduğu bığ da saxlayır, üstəlik, sifəti çillidir. Onun adı Corc Makuirter Foderingey idi (bu ad qətiyyən möcüzə yarada bilən adama uyğun gəlmir), Homşottun idarəsində klerk8 vəzifəsində çalışırdı.
Bu adamın işi-gücü dost-tanış arasında oturub höcətləşmək, hər vəchlə haqlı olduğunu sübut etmək idi. Elə onun qeyri-adi qabiliyyəti də dünyada möcüzə olmadığını qəti surətdə bəyan etdiyi zaman ortaya çıxmışdı.
Mübahisə “Uzun əjdaha” barında baş vermişdi. Mister Foderingeylə söz güləşdirən Toddi Bimiş adlı cənab bütün faktları təkcə bir ifadə ilə təkzib edirdi: “Sizə elə gəlir!” – bu da onu tamamilə özündən çıxarırdı.
Bu iki centlmendən başqa, barda üstü toza bulaşmış velosipedçi, “Əjdaha”nın sahibi Koks və bufetçi qadın, olduqca nəcib və dolubədənli miss Meybric də var idilər. Bu xanım arxası Foderingeyə tərəf dayanaraq stəkanları yuyurdu. Yerdə qalanlar isə maraqla mübahisə edənləri izləyir, onların öz fikrini necə sübut etmələri cəhdinə əylənirdilər.
Mister Bimişin seçdiyi mübahisə üsulundan cin atına minən mister Foderingey fikrini isbatlamaq üçün bəlağətini işə salmışdı.
– Qulaq asın, cənab Bimiş, – deyirdi. – Əvvəlcə gəlin aydınlaşdıraq ki, möcüzə nə deməkdir. Bu, təbiət qanunları, iradənin gücü ilə uyğun gəlməyən bir şeydir və nə qədər cəhd edirsən et, mövcudluğu mümkün deyil.
– Bu sizə elə gəlir! – cənab Bimiş qalibsayağı öz fikrini bildirirdi.
Cənab Foderingey üzünü bayaqdan bəri sakit oturmuş velosipedçiyə tutdu, o da öskürə-öskürə, tərəddüdlə Bimişə baxaraq bu fikirlə razı olduğunu bildirdi. Barın sahibi, ümumiyyətlə, münasibət bildirməkdən imtina etdi. Ancaq Foderingey yenidən Bimişə tərəf çevriləndə o, gözlənilmədən bəzi düzəlişlər edərək möcüzənin bu cür tərifi ilə razılaşdı.
– Məsələn, – Foderingey daha da ruhlanaraq dedi, – möcüzə bax bu olardı: bu lampa tərsinə çevrilərsə, təbiət qanunlarına uyğun olaraq yana bilməz, elə deyilmi, Bimiş?
– Sizə elə gəlir ki, yana bilməz, – Bimiş qeyri-ixtiyari cavab verdi.
– Bəs sizə necə gəlir? – Foderingey qəzəblə çığırdı. – Deməli, sizə elə gəlir ki…
– Hə, – Bimiş könülsüz halda razılaşdı, – yana bilməz.
– Əla! – Foderingey davam etdi. – Tutaq ki, kimsə gəlir, lap elə deyək ki mən, ortada dayanır və bütün iradəsini toplayaraq lampaya mənim deyəcəyimi deyir: “Tərsinə çevril, ancaq düşüb qırılma, yanmağa davam et!” və “Oy!”
Bax burda “Oy!” deyə heyrətlənmək üçün səbəb vardı: hər kəsin gözünün önündə mümkünsüz, inanılmaz bir şey baş verdi. Lampa tərsinə çevrilib havada asılı qaldı və piltəsi aşağıya doğru yanmağına davam elədi. Bu fakt elə bardakı lampanın özünün mövcudluğu qədər danılmaz və şəksiz idi.
Cənab Foderingey şəhadət barmağını lampaya tərəf tutaraq yerində donub-qalmış, qaçılmaz fəlakəti gözləyən adam kimi qaşları çatılmışdı. Lampaya daha yaxın oturmuş velosipedçi yerindən sıçrayıb kənara atıldı. Onunla bərabər digərləri də oturduqları yerdən dik qalxdılar. Miss Meybric çevrilib zingiltili səs çıxartdı.
Təxminən üç saniyə lampa havada asılı qalaraq işıq saçmağa davam elədi. Sonra Foderingey əzabverici həyəcanla zarıyıb dedi:
– Daha onu saxlamaq gücündə deyiləm!
Bunu deyib daldalı çəkildi; çevrilmiş lampanın piltəsi söndü, yerə düşüb çilik-çilik oldu. Xoşbəxtlikdən lampanın kiçik çəni metaldan idi, yoxsa yanğın baş verə bilərdi.
Sükutu ilk pozan cənab Koks oldu. Danışığındakı artıq ifadələri çıxarsaq, onun fikri ondan ibarət idi ki, Foderingey axmaq adamdır. Amma Foderingey elə bir vəziyyətdə idi ki, belə bir mütləq bəyanata etiraz etmədi. O, baş verən hadisənin təsirindən hələ də karıxıb qalmışdı. Digərləri də danışmağa başladılar, amma nə hadisənin mahiyyətinə, nə də Foderingeyin buradakı qüdrətinə aydınlıq gətirə bilmədilər. Ümumi fikir cənab Koksun fikri ilə üst-üstə düşürdü, hətta daha ağır səslənirdi. Hamı Foderingeyi axmaq hiylədə günahlandırır, bununla da sübut etməyə çalışırdı ki, o, düşüncəsiz hərəkətləri ilə ətrafdakıların dincliyini pozaraq onları təhlükə qarşısında qoyub.
Cənab Foderingey elə mat qalmış və özünü itirmişdi ki, bardakılar ona deyəndə ki çıxıb evinə getsin, heç bir etiraz etmədən onlarla razılaşdı.
O, ayaqları dolaşa-dolaşa, həyəcandan pul kimi qızarmış, pencəyinin yaxası əzilmiş vəziyyətdə, gözləri, qulaqları alışıb-yanaraq evinə gedirdi. Yolda qabağına çıxan küçə fənərlərinin hər birinə narahatlıqla gözucu baxırdı. Çerçrou küçəsindəki evinin kiçik yataq otağında, nəhayət, fikirlərini toplayıb özünü ələ ala bildi. Hadisəni yenidən xatırlayıb özü-özündən soruşdu:
“Axı, əslində, nə baş vermişdi?!”
O artıq pencəyini soyunub, ayaqqabısını çıxarıb çarpayının kənarında oturmuşdu. Əlini cibinə salaraq on yeddinci dəfə idi ki bu sözü təkrarlayırdı: “Mən axı o lənətə gəlmiş lampanın çevrilməsini istəmirdim!”
Bu zaman, barda əmr verərkən, əslində, şüuraltı tələbinin yerinə yetirilməsini arzuladığını xatırladı. Sonra lampanı havada görəndə hiss edirdi ki, necə olursa-olsun onu bu vəziyyətdə saxlayan da elə özü olmalıdır. Əgər cənab Foderingey məntiqi düşüncə qabiliyyətinə malik olsaydı, sözsüz ki, “şüuraltı istək” fikri ətrafında xeyli baş sındırardı, çünki bu fikir iradə qüvvəsinin çox mürəkkəb problemlərini əhatə edir. Amma Foderingeyin belə mücərrəd fərziyyələrə meyli olmadığından bu məntiq ona qaranlıq qaldı; ona görə də onu qeyd-şərtsiz qəbul etdi. Sonra da buna söykənib – etiraf etməliyəm ki, heç bir məntiqə sığınmadan – qəlbindən keçirdiklərini təcrübədə yoxlamaq qərarına gəldi. Qəti hərəkətlə əlini şama uzadıb fikrini cəmlədi, axmaqlıq etdiyini anlasa da, əmrini verdi:
– Qalx!
Elə həmin anda onun olan-qalan şübhələri də yoxa çıxdı: şam qalxıb bir anlıq havada asılı qaldı, sonra onun çaşqın “Ah!” iniltisinin ardınca şappıltı ilə dolabçanın üstünə düşərək közərən fitilini nəzərə almasaq, Foderingeyi qaranlıqda qoydu.
Bir müddət cənab Foderingey tərpənmədən qaranlıqda oturdu.
– Deməli, belə də olub!.. – nəhayət, dodağının altında mızıldandı. – Axı nə baş verir, onu anlamıram?!
Dərindən ah çəkib kibrit tapmaq ümidi ilə ciblərini eşələdi. Orada əlinə bir şey keçmədiyindən qalxıb dolabçanı qarışdırmağa başladı.
– Heç olmasa, bir dənəsini tapa bilsəydim!.. – deyə düşündü.
Pencəyinin