Казан-йорт / Казань-юрт. Марат Амирханов
да җайлап килә инде. Алгай бәк әнә егерме меңлек Нугай гаскәрен Мәскәү кенәзлеге чигенә тезеп куйды. Монысы да тәтәсе хакына, билгеле.
Тик Мангыт-йортның үзендә дә сулар болганыштырыбрак тора икән. Үрбәт бик борчылды.
– Хәрәм мал төс бирми, тәтә, – диде энесе, ерактанрак суктырып.
– Үзебезчә, мангытча турыдан гына бәреп сөйлә әле, туганым, – диде Үрбәт.
– Мангыт-йортта мангытлар баш булырга тиеш, килмешәкләр түгел, – диде Алгай. Аның да кара күзләреннән очкыннар сибелде. Тәтәсе шикелле ул да хис, тойгы кешесе иде, ахры.
– Нугай морза нәселе, – дип төзәтте энесен Үрбәт. – Идәгә морза, дәүләтебезгә нигез салганда, нигәдер Әбелхәер дәүләтеннән читләшеп бетмәгән. Бу – шуның шаукымы.
– Тәтәй, Идәгә морзага тел тигезмә, заманасы шулай булган, – дип кызып китте Алгай. – Хәзер менә нәкъ вакыты. Җизнәкәй дә ярдәменнән калдырмас, шәт.
– Әйе, энем, тик ул дәүләткә Нугай морза исемен йөртү фарыз. Гаделлек барыннан да өстен.
Алгайның бу сүзләрдән буасы ерылып китте, тигез ак тешләре ялтырап күренде. Даланыкыларча чибәр иде морза. Киң җилкәле, базык гәүдәле. Камыт аяклары да килешеп тора. Хәтта калын иренле зур авызы да, табактай җәлпәк йөзе дә үзенә үлчәп ясагандай нәфис булып тоела иде.
Тәтәсе дә нәкъ ул уйлаганча уйлый икән ләбаса! Шуңа куана иде. Әлбәттә, Урда Нугай морза исемен йөртәчәк.
– Ханәкә, ниятләребез туры килә икән, – диде Алгай.
– Туры килмичә, без мангытлар ла, – дип елмайды Үрбәт.
Чәйдән соң алар, ат менеп, кала карарга чыктылар. Кешеләр танымасын өчен, өсләренә гади кием киделәр, атларны да гомуми утардан гына иярләделәр.
Бераз баргач, Алгай артына борылып карады да озак кына Кремльне күзәтеп торды. Әле офыкка ал төс кунарга өлгермәгән. Шулай да төш вакытындагы тибрәлмә аксыл дулкыннар инде юкка чыккан, көн дә сүрәнләнә төшкән иде.
Кремльнең аеруча матур чагы. Калкулыкка кунаклаган Хан сарае әнә ничек балкый, әйтерсең лә биниһая зур учак өстендә утыра. Мәчет манараларының алтын айлары да кояш нурларында җем-җем җемелдәшә.
– Казан – бик матур кала. Тик Нугайда мондый һәрьяклап ныгытылган кирмән төзүнең хаҗәте юк, – диде Алгай морза, аклангандай. – Дала үзе саклый.
Нишләптер Үрбәт атланган атның авызлыгы ычкынды. Алгай аны тиз генә эләктереп алды.
– Дошман атларының Нугай даласында тояк эзе дә калдырганнары юк дип беләм, – диде Үрбәт, энесе авызлык белән мәшәкатьләнгән арада. Нугай турында әңгәмә кору аңа әйтеп бетергесез рәхәтлек китерә иде.
– Шуңа күрә Әбелхәердән аерылып чыгарга, мөстәкыйль Нугай Урдасы төзергә кирәк, – дип, тәтәсенең сүзен хуплады Алгай.
Әңгәмә бүленде. Чөнки үзләре дә абайламастан ниндидер кешеләр төркеме эченә кереп кысылганнар иде. Көчкә арындылар.
– Кабаланма, бу сиңа дала түгел, – дип кисәтте Үрбәт энесен.
– Әйе, кала дала түгел ик-ә-ә-н, – дип сузды морза.
Хан капкасы янында янә тукталдылар.
Капка үзе бер гаҗәеп корылма икән.