Gülüstan. Bustan. Sədi Şirazi
sayəban etməz bayquşu.
Hüma quşu qədim nağıl və əfsanələrdə dövlət quşu kimi təsvir olunur. Guya bu quş kimin başı üzərində uçub kölgə salsa, o padşah olar. Əslində isə belə bir quş həyatda mövcud deyil. Klassik ədəbiyyatda mifik hüma quşu nə qədər dövlət və səadət simvoludursa, bayquş da o qədər fəlakət və bədbəxtlik simvolu kimi qələmə alınıb.
20
Günəşi bürüdü zil bir qaranlıq.
Guya ki, Yunisi udmuşdur balıq
Dini əfsanələrə görə qədim İsrail xalqı peyğəmbər Yunisi guya dəryaya atmış, dəryada isə bir naqqa balıq onu udub qarnında salamat saxlamış və sonra işıqlı dünyaya buraxmışdır.
21
Pislərə yar oldu Lutun arvadı,
Ayrıldı peyğəmbər xanədanından.
İtinə diqqət et Əshabi-kəhfin;
Yaxşılarla getdi oldu bir insan.
Dini rəvayətə görə qədim Fələstində peyğəmbər olan Lutun arvadı onun dinini qəbul etməyənlərə qoşulub ərindən üz döndərmişdir. «Əshabi-kəhf» isə dini əfsanələrdə adı çəkilən «Mağara sahibləridir» (əshab sahiblər, kəhf – mağara). Hədislərdə nağıl olunur ki, qədim Misirdə Dəqyanus adlı zalım bir hökmdarın 6 nəfər saray xadimi onun zülmündən qaçır, yolda bir çoban da öz iti ilə onlara qoşulur. Gecələdikləri bir mağarada guya Allah onlara qiyamətə qədər əbədi yuxu vermişdir, onların hamısı, o cümlədən çobanın iti də guya behiştə gedəcəkdir və o dünyada Əshabi-kəhfin iti ilə Lutun arvadının dərisini bir-birilə dəyişəcəklər.
22
Zal bir gün söylədi oğlu Rüstəmə…
Zal farsların qədim əfsanəvi qəhrəmanı, misilsiz pəhləvan Rüstəmin atasıdır. Onun atası Sam, anadan ağ tüklü doğulmuş, buna görə də ona qoca mənası verən Zal adını vermişdir.
23
Oğulmuş – Atabəy Özbək ibn Məhəmməd Cahan pəhləvanın yaxın adamlarından və Sultan Əlaəddin Məhəmməd Xarəzm şahın əmirlərindən biridir. Həmədan, Rey və İsfahanın alınmasında Özbəyə kömək etmiş və həmin yerlərə hakim təyin edilmiş, nəhayət 1217-ci ildə İsmaili fədailəri tərəfindən öldürülmüşdür.
24
Əcəm – Ərəblər ərəb olmayanları, türklər isə iranlıları əcəm yaxud əcəmi (yəni əcnəbi) adlandırmışlar.
25
«Şahnamə» – Əbülqasim Firdovsinin (934–1020) məşhur əsəridir. Firdovsi bu ölməz epope
1
«Gülüstan» əsərinin müqəddiməsində, Allahın, Peyğəmbərin və Şiraz hökmdarı Əbubəkr Səd ibn Zənginin tərifi var.
2
3
4
5
Üzərinə nömrə qoyulmuş ad və beytlər kitabın sonunda izah edilib.
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18