Сүз чыгар шагыйрьләрдән хикмәт берлән… / Мудры слова поэтов…. Акмулла
шуңа ишарә ясый һәм сөт дигәнендә гыйлемгә киная итә.
25
Тәхкыйкларын – хакыйкатьне ачыклап бирүләрен.
26
Голямага – галимнәргә.
27
Сәрдар – юлбашчы, юл күрсәтүче.
28
Ту – байрак.
29
Мөбариз – көрәш, бәхәс.
30
Аңынаусыз – аңламыйча, аңсыз килеш.
31
Анау-монау – аңгы-миңге.
32
Чубалгандай – чуалучы.
33
Палваннардан – пәһлеваннардан, батырлардан.
34
Йыйгылып – җыелып.
35
Фазыйл галләмә – мәртәбәле галим.
36
Узган таптан – борынгы табигыйннар (ягъни сәхабәләргә иярүчеләр) мисалыннан.
37
Хаззы – өлеше.
38
Дәрәҗәи иҗтиһаддан – дин һәм хокук фәннәре буенча катлаулы мәсьәләләрне хәл итә алу дәрәҗәсеннән; дин галиме булу мәртәбәсеннән.
39
Әгъдасена – дошманнарына.
40
Мөҗәһидмез – сугышучыбыз.
41
Дәкаикъта – фәндә нигезле тикшерүдә.
42
Әһле гасыр – тарихчылар.
43
Гадил – тиң.
44
Мөганиднең – дошманлашучының.
45
Сәнәд илә – дәлил белән.
46
Баһир – ачык, өстен.
47
Хәленә кале – гамәленә сүзе.
48
Заһир – ачык, якты.
49
Нәзыйр – охшаш, тиңдәш.
50
Мәгърифәтүр-риҗалидә – мәгърифәтле-гыйлем иясе ирләр арасында.
51
Фашын – фаш булуын, танылуын.
52
Аһ дәрига – аһ кызганыч.
53
Кашына – каршысына.
54
Сөйүлүде-дәкаикътан – нечкә фикер ташкыннарыннан.
55
Йиме гыйрфан – белем ризыгы.
56
Дәрдемәнд диванамын – сагышлы диванамын.
57
Каеда – кайсы җирдә.
58
Тәхкыйк – хакыйкать; хакыйкать иясе, хакыйкатьне яклаучы.
59
Би зарур – зарурсыз, тиешсез.
60
Хубаламын – яхшырамын.
61
Кәиз – тизәк.
62
Кодыгына – коесына.
63
Каугамыз – чиләгебез.
64
Менән – белән.
65
Эрбет менән Мәкәрҗәгә… – ХIХ йөзнең иң зур һәм данлыклы сәүдә базарлары саналган Эрбет шәһәре һәм Мәкәрҗә ярминкәләре күздә тотыла.
66
Буаз мәҗмәгым – калын шигырьләр җыентыгым.
67
Яшьтә җыйган бер буаз мәҗмәгым бар… – монда М. Акмулла үзенең яшь чагыннан туплаган шигырьләре җыентыгы барлыгын искәртә. Әлегәчә аның ул тупланмасы табылганы юк.
68
Шәрик – дус, иптәш.
69
Остап торса (эстәп торса) – тотып (туплап) торса.
70
Алаңдай – алырдай, алан-йолан.
71
Үгәй ана кулында ятим калдым… – М. Акмулланың әнисе Бибиөммегөлсем (Бибигөлсем) исемле булган. Әмма аның шагыйрьгә үги ана булуы фәндә ачык мәгълүм түгел.
72
Дамбал – чалбар.
73
Алыс – ерак.
74
Мәргәннәрне – төз атучыларны, укчыларны.
75
Фәез бабы бикләгән – белемне күңеленә җыйган.
76
«Җарудә» – Габдулла бине Мозаффар ән-Насавиның «Мөзаһарат әл-кәлимә әл-җәрудә әлләти һийә фин-Назурат» («Назурат («Яктырту») китабыннан шомлы фикерләрне