Сүз чыгар шагыйрьләрдән хикмәт берлән… / Мудры слова поэтов…. Акмулла
– сәләтлелек.
96
Хазз – өлеш, насыйбы.
97
Кыйсмәт – язмыш.
98
Хиссәт – түбәнлек, хәсислек.
99
Тәхкыйрьгә – хурлау-мыскыллауга.
100
Һиммәт – тырышлык, мәртәбә, олы җанлылык.
101
Кыйльләт – вакыт азлык (юклык).
102
Нәзарында – күз алдында.
103
Хур – җәннәттәге фәрештә, ягъни фәрештәдәй.
104
Зилләт – түбәнлек.
105
Анчә – аңа.
106
Хиддәт – әллә кемлек, тупаслык.
107
Ниһайә – нәтиҗәсе.
108
Мөкайяд йә мөнәүвәл – әҗер йә өмет.
109
Риҗальгә – ир кешегә, затлы иргә.
110
Әһле дәрт – дәрт иясе, диндар.
111
Үзен – малик – үз мәртәбәсен белүче, үзенә хуҗа.
112
Вирдтән тарик – намаз-догадан ваз кичүче.
113
Мотлака мәнгы кылмак – шигырьне кире кагу.
114
Ләһү – шаярту, уен-көлке.
115
Ләм йөбарик – бәрәкәте юк, файдасыз.
116
Әксәре әһле саликъ – күбесе иман юлында йөрүче, хакыйкать иясе; үз фикерле, ирекле кеше.
117
Әзһәде – тугры, тәкъва.
118
Ибне Малик – Мөхәммәд пәйгамбәр заманында яшәгән Мәккә шагыйрьләреннән берсе. Әүвәл Мөхәммәд пәйгамбәргә дошманлык күрсәтеп, аны хурлап шигырьләр язган. «Шигырь (монда сүз җыру, ягъни нәсыйхәтсез шигырь хакында бара – Ф. Я.) ул – Шайтан чыбыркысы» дигән хәдис аңа карата әйтелгән. Соңыннан Ибне Малик иман китерә. Мәккә кяферләрдән азат ителгәч, бервакыт Ибне Маликнең Кәгъбәне шигырь сөйләп тәваф кылуын күргән сәхабәләр моңа канәгатьсезлек белдерә. Шунда Мөхәммәд пәйгамбәр: «Сөйләсен, нәсыйхәтле шигырь – җыру түгел, Аллаһыны данлау», – дип җавап бирә. Акмулла монда шушы вакыйганы искәртә. Шигырьләрендә дә җыруны шигырьгә каршы куеп яза. Аның фикеренчә, шигырьнең асылы нәсыйхәткә корылырга тиеш, шулвакытта ул буш булмый, мәгънәгә ирешә, ди.
119
Нәсыйхәтне хамил булса – нәсыйхәт йөртүче булса.
120
Гамил – эш иясе; гамәл иясе; дәрәҗәле кеше.
121
Шамил булса – эченә-үзенә алса, тупласа.
122
Мәхзәненнән – хәзинәсеннән.
123
Мисрагъ – шигъри юл ачып.
124
Җандар – җан иясе.
125
Сәйран кылыр сәбилендә – юлында очып, әйләнеп йөрер.
126
Җәүлан кылыр сәрирендә – оясы тирәли очып, сайрап йөрер.
127
Әс-сәмигул-каләмне – рифмалы шигъри сүзләрне.
128
Тәхмир кылды – тәэсирле итте.
129
Фөсәханең замирендә –