Тирилиш. Лев Толстой
маслаҳатхонага кириб кетишди. Уларнинг кетидан эшик ёпилиши биланоқ бир жандарм эшик ёнига келиб қиличини қинидан чиқарди-да, елкасига қўйиб, соқчиликда турди. Судьялар ўринларидан туриб, чиқиб кетишди. Судланувчиларни ҳам олиб чиқиб кетдилар.
Маслаҳатчилар маслаҳатхонага киргач, одатдагидек, аввал папирос чека бошладилар. Маслаҳатхонага кириб папирос чекишлари биланоқ залда, ўз ўринларида ўтирган пайтларида озми-кўпми ҳис этган ғайритабиийлик ва сохталикдан асар ҳам қолмади. Ҳаммалари бироз енгил тортгандек жойлашиб ўтиришди ва гапга тушиб кетишди.
– Қиз бечоранинг айби йўқ, боши айланиб қолган, – деди кўнгилчан савдогар, – инсоф қилиш керак.
– Шуни муҳокама қиламиз-да, – деди старшина. – Биз шахсий таассуротларга берилиб кетмаслигимиз керак.
– Раис якунловчи сўзини жуда боплади, – деди полковник.
– Боплаган эмиш! Оз бўлмаса ухлаб қолай дебман-а.
– Ҳамма гап шундаки, Маслова улар билан тил бириктирган бўлмаса, хизматкорлар пули борлигини билишмас эди, – деди яҳудийнамо приказчик.
– Хўш, нима демоқчисиз, пулни Маслова ўғирлаган демоқчимисиз? – деб сўради маслаҳатчилардан бири.
– Бунга сира ишонмайман, – деб шанғиллади кўнгилчан савдогар, – бу ишларнинг ҳаммасини анави қизил кўз шаллақи қилган.
– Ҳаммасиям бир гўр, – деди полковник.
– Хизматкор хотин номерга кирганим йўқ деяпти-ку.
– Айтганига ишонаверасизми? Мен у манжалақининг гапига ўлсам ҳам ишонмайман.
– Нима бўпти, ишонмасангиз ишонмай қолаверасиз-да, лекин бу кифоя эмас, – деди приказчик.
– Калит Масловада экан-ку.
– Масловада бўлса нима бўпти? – деб эътироз билдирди савдогар.
– Узук-чи?
– Ахир ўзи айтди-ку, – деб яна вағиллади савдогар, – савдогар бўлганда ҳам зарби танг экан, бунинг устига кайфи тарақ экан, уни урибди. Кейин, раҳми келиб, ма, ола қол, йиғлама, деган. Ўзиям тоғни талқон қиладиган одам экан, эшитдик-ку: бўйи икки газ ўн икки вершок, оғирлиги саккиз пуд экан.
– Гап бунда эмас, – деб унинг гапини бўлди Петр Герасимович, – бу ишни бошлаган Масловами ё хизматкорми – гап ана шунда.
– Хизматкор бу ишни ёлғиз қилолмайди. Калит Масловада бўлган.
Бу хилдаги пойма-пой суҳбат узоқ давом этди.
– Шошманглар, жаноблар, – деди старшина, – аввал бундай жойлашиб ўтирайлик-да, кейин маслаҳатлашайлик. Марҳамат, – деди у раислик ўрнига ўтираётиб.
– Бунақа қизларнинг ўзиям ўлгудек ярамас бўлади, – деди гумашта. У асосий айбдор Маслова деган фикрни тасдиқлаш мақсадида шунақалардан бири бульварда ўртоғининг соатини ўғирлаб қўйганини сўзлаб берди.
Полковник ўшанга ўхшаш яна бир ғалати воқеани, яъни кумуш самоварни ўғирлаш воқеасини сўзлай бошлади.
– Жаноблар, саволларни ўқишга ўтайлик, – деди старшина қалам билан столни тақиллатиб.
Ҳамма жим бўлиб қолди. Бу саволлар қуйидагича мазмунда эди:
1)