Тирилиш. Лев Толстой
соққа ташлашни таклиф этибди. Агар чикка тушса, даъвогар ҳақ бўлади, агар пукка тушса, жавобгар ҳақ бўлади деган экан.
Бу ерда ҳам шундай эди. Маълум бир қарорга келинганига ҳамманинг рози бўлиши сабаб бўлгани йўқ. Бунга сабаб, биринчидан, якунлашни шу қадар чўзган раис бу гал, ҳар доим айтадиган гапини, яъни саволга жавоб қайтараётганда маслаҳатчилар: «Ҳа, айбдору, лекин ҳаётига қасд қилган эмас», дейишлари мумкинлигини айтишни унутган эди; иккинчидан, полковник қайин инисининг хотини бошидан кечирган воқеани узоқ ва зерикарли ҳикоя қилди; учинчидан, Нехлюдов шу қадар ҳаяжонланган эдики, ҳаётига қасд қилган эмас, деган изоҳнинг йўқлигини пайқамади ва «талашни хаёлига келтирган эмас» деган изоҳ Маслованинг бегуноҳлигини очиқ-ойдин кўрсатиб беради, деб ўйлади; тўртинчидан, старшина савол ва жавобларни қайтадан ўқиб чиққан пайтда Петр Герасимович йўқ эди, у ташқарига чиқиб кетган эди. Асосий сабаб шунда эдики, ҳамма чарчаган, ҳамма тезроқ қутулиб кетишни ўйлар, шунинг учун ҳам қайси қарор ишнинг тезроқ тугашига йўл очса, шунга қўшилишга уринарди.
Маслаҳатчилар қўнғироқ чалишди. Қиличини яланғочлаб эшик олдида турган жандарм, қиличини қинига солди-да, ўзини четга олди. Судьялар жойларига ўтиришди, маслаҳатчилар бирин-кетин чиқиб кетишди.
Старшина тантанали суратда қоғозни олиб келди. У раиснинг олдига келиб, қоғозни узатди. Раис ўқиди ва ҳайрон бўлди шекилли, елкасини қисиб қўйди-да, ёнидагиларга ўгирилиб маслаҳатлаша бошлади. Раис маслаҳатчиларнинг: «Талашни хаёлига ҳам келтирмаган» деб изоҳ бериб, «жонига қасд қилган эмас» деб изоҳ бермаганларига ҳайрон эди. Маслаҳатчиларнинг қарорига биноан, Маслова ўғирлик, таловчилик қилмагану, лекин шунга қарамай, бекордан-бекорга бир одамни заҳарлаб ўлдирган бўлиб чиқарди.
– Чиқарган бемаъни қарорларини кўринг, – деди у чап томонида ўтирган аъзога. – Бу – каторга меҳнатига маҳкум қилиш демак, аслида эса тариқча гуноҳи йўқ.
– Нега энди бегуноҳ бўларкан? – деди жаҳлдор аъзо.
– Бегуноҳ бўлгандан кейин бегуноҳ деймиз-да. Менимча, бунга 818-моддани татбиқ қилиш керак. (818-моддада, агар суд ҳайъати қўйилган айб нотўғри деб топса, маслаҳатчиларнинг қарорини бекор қилиши мумкин дейилган эди.)
– Бунга сиз нима дейсиз? – деди раис кўнгилчан аъзога юзланиб.
Кўнгилчан аъзо жавоб бера қолмади. У олдида ётган қоғознинг номерига қаради-да, рақамларни қўшди, учга тақсим қилган эди, бўлинмади: у тақсим қилганда, агар бўлинса қўшиламан, деб ўйлаган эди, аммо кўнгилчанлигидан тақсим бўлмаса ҳам қўшила қолди.
– Татбиқ қилинса яхши бўларди, – деди у.
– Сиз нима дейсиз? – деди раис жаҳлдор аъзога қараб.
– Қўшилмайман, – деб жавоб берди у қатъий қилиб. – Газеталарда маслаҳатчилар жиноятчиларни бекордан-бекорга оқлаб юборишяпти деб ёзганлари етмайдими, суднинг ўзи оқлаб юборса, нималар дейишмайди. Йўқ, мен бунга сира қўшила олмайман.
Раис соатига қаради.
– Эсизгина, энди нима ҳам қила оламиз, – раис шундай деди-ю, ўқиб эшиттириш учун қоғозни старшинага узатди.
Ҳамма