Капитан Грант болалари. Жюль Верн
– 50 gektolitrga teng (Muallif izohi).
38
Bushprit – kemaning tumshuq tomonidagi machta.
39
Aleksandr Gumboldt (1769 – 1859) – nemis tabiatshunosi, sayyoh, geograf. 1799 –1804-yillarda fransuz botanigi E.Bonplan bilan birga Markaziy va Janubiy Amerikani tadqiq qilib Yevropaga qaytgach, toʻplagan kolleksiyalarini 30 jildli asarida umumlashtirdi (1807 – 1834). 1829-yil Rossiya va Oʻrta Osiyoga kelgan (Muharrir).
40
Topografiya – geodeziyaning yer sathini o‘lchash hamda uni plan va kartalarda ifodalash ishlari bilan shug‘ullanuvchi bo‘limi. Klimatologiya – iqlim turlarini, ularning yuzaga kelishi va ta’sirini o‘rganuvchi fan. Etnografiya – xalqlarning kelib chiqishini, turmushini, moddiy va ma’naviy madaniyatini o‘rganadigan fan. Gipsometriya – biror joyning balandligini o‘lchash (Muharrir).
41
Korvet – uch machtali yelkanli kema.
42
Veragua – Panamaning eski nomi.
43
Liman – ko‘rfaz, qo‘ltiq.
44
XVIII – XIX asr geograflari asarlarida Janubiy Amerikaning etnografik nomlari bo‘yicha chalkashliklar mavjud edi. O‘sha paytlarda Patagoniya Buenos-Ayres kengligidan Olovli Yergacha bo‘lgan hududning nomi bo‘lgan. Aslini olganda, patagoniyaliklar texuelche hindular guruhi bo‘lib, ular shimoliy va janubiy to‘dalarga bo‘lingan (Muharrir).
45
Reya – kema machtalarida yelkan bog‘lanadigan ko‘ndalang yog‘och.
46
Faktoriya – ajnabiy savdogarlarning mustamlaka mamlakatlardagi savdo-sotiq olib boradigan manzili, kontorasi.
47
Forshteven – kema tagyog‘ochining kema tumshug‘iga o‘tgan tomoni.
48
And tog‘lari (ink xalqlari tilida anta – mis konli tog‘lar) – dunyodagi eng uzun (qariyb 9000 km) va eng baland (6960 m) tog‘ tarmoqlaridan biri. Eni 800 km gacha. And togʻlari Janubiy Amerikani butun uzunligi bo‘ylab g‘arb tomonidan o‘rab turadi. U ko‘plab parallel, asosan meridional tizmalardan iborat bo‘lib, ular Kordiler deb ataladi. Shu bois And tog‘lari Kordiler tog‘lari deb ham yuritiladi (Muharrir).
49
Pampas (kechua indeyslari tilida pampa – oʻtloq) – Janubiy Amerikadagi, asosan, oʻt oʻsimliklari oʻsadigan baʼzi bir tekisliklarning nomi. Aslida Argentina hududining 29 – 39° janubiy kengliklar orasi va gʻarbda Sʼyerras-de-Kordova togʻlarigacha boʻlgan joylar Pampas deyiladi (Muharrir).
50
Tom Sayers – londonlik mashhur boksyor (Muallif izohi).
51
Kabeltov – dengizda: 185,2 metrga teng uzunlik o‘lchovi.
52
Katsik – hindu qabila boshlig‘i.
53
Arrob – 11 kilogrammga to‘g‘ri keladigan mahalliy og‘irlik o‘lchovi.
54
Araukaliklar (o‘zlarini mapu-che deb ataydilar) – Chilining indeys aholisining asosiy qismini tashkil etuvchi xalq. Ispanlar kelgunigacha araukaliklar hozirgi Chilining butun hududiga tarqalganlar. Ularning bosqinchilar va mustamlakachilarga qarshi kurashi 300 yildan ortiq davom etgan. Hozirgi araukaliklar Markaziy Chilining janubiy qismida to‘plangan; ularning anchagina qismi rezervatsiyalarda yashaydi (Muharrir izohi).
55
Ispan mustamlakachilari Araukaniyani bosib olishga muttasil harakat qilishgan, araukanlarni mamlakatning chetki viloyatlariga siqib chiqarishgan. 1773-yilda Ispaniya hukumati Araukaniyaning mustaqilligini rasman tan oldi. XIX asrning 80-yillarida u Chili tarkibiga qo‘shib olindi (Muharrir izohi).
56
Sajen, sarjin – uch gazga yoki 2,134 metrga teng uzunlik o‘lchovi; dengiz sarjini 1,83 m (Muharrir izohi).
57
Janubiy yarim sharda qish Shimoliy yarim shardagi yoz oylariga to‘g‘ri keladi.
58
Morena – muzliklar bilan birga ko‘chib kelgan tog‘ jinslari uyumi (Muharrir).
59
Taxminan har 324 metr balandlikda suv bir gradus past temperaturada qaynaydi (Muallif izohi).
60
1820-yilda Monblan tog‘ tizmalarida xuddi shunga o‘xshash tabiat hodisasi yuz bergan edi. U dahshatli ofat paytida shamunlik uchta yo‘l boshlovchi halok bo‘ldi (Muallif izohi).
61
Janubiy Amerikada yashaydigan o‘limtikxo‘r yirik yirtqich qush. Kondorning changallari o‘zining tuzilishi jihatdan biron narsani ko‘tarishga qodir emas, ayniqsa bunchalik balandlikka sira ham olib chiqolmaydi. O‘sha vaqtlarda kondorlar to‘g‘risida yurgan juda ko‘p ertaklar Jyul Vernni xato fikrga olib kelgan, kondorlar haqidagi bu gaplarning tamomila noto‘g‘ri ekani keyingi ilmiy tekshirishlarda isbot qilindi.
62
Ispanmisiz?
63
Siz juda yaxshi yigit ekansiz.
64
Siz patagoniyaliksiz, shundaymi?
65
Javob bering!
66
Tushunyapsizmi?
67
Tushunmadim.
68
Ispanmisiz?
69
Ha, ha!
70
Unsiya – 1) oltin va boshqa nodir qimmatbaho metallarning asosiy vazn birligi (troyya yoki tanga u.si) = 31,1035 g; 2) ing. o‘lchov tizimida massa birligi. 1 U. = 16 draxma = 437,5 gran = 28,35 g; 3) dorixonada ishlatiladigan ogʻirlik birligi, hozirgi vaqtda qoʻllanilmaydi; 4) suyuqlik unsiyasi hajm (sigʻim) birligi. AQShda 29,57 sm3 (1/128 gallon), Buyuk Britaniyada – 28,41 sm3 (Muharrir izohi).
71
150 kilometr (Muallif izohi).
72
Qir yo‘lto‘sarlari (Muallif izohi).
73
Uning otasimi!?
74
Islandiyada