Капитан Грант болалари. Жюль Верн
ushlanib qolishini xabar qildi. Uchinchi kun yana bitta xat keldi, Glenarvan bu safar admiralteystvodan17 norozi ekanini yashirmagan edi.
Shu kundan boshlab Elen xavotirlanishga tushdi. Kechqurun o‘z xonasida o‘tirgan edi, Malkolm-Kestl qasrining boshqaruvchisi Xelbert kelib, mister Glenarvanni so‘rayotgan bir yosh qiz bilan bir o‘g‘il bolani qabul qila olasizmi, deb so‘radi.
‒ Ular shu yerlikmi? – deb so‘radi Elen.
‒ Yo‘q, missis, – deb javob berdi boshqaruvchi, – men tanimayman. Balloxgacha poyezdda, u yerdan Lyussga piyoda kelishibdi.
‒ Chaqiring ularni, Xelbert, – dedi Elen.
Boshqaruvchi chiqdi. Bir necha minutdan keyin Elenning xonasiga yoshgina bir qiz bilan bir o‘g‘il bola kirib keldi. Ular opa-uka edilar. Qiz bilan bola bir-biriga juda o‘xshash bo‘lganidan ortiqcha shubhaga o‘rin ham yo‘q edi. O‘n olti yoshlarga kirgan bu qizning biroz horg‘in, chiroyligina chehrasi, chamasi, halitdan ko‘pgina ko‘z yosh to‘kib ulgurgan ko‘zlari, kamtarinlik va ayni vaqtda jasorat sezilib turgan boqishlari, oddiy, lekin ozoda kiyimlari kishida unga mehr uyg‘otadi. U o‘n ikki yoshlar chamasidagi o‘g‘il bolaning qo‘lidan yetaklab olgan edi. Bolaning chehrasida qat’iyat aks etib turar, ko‘rinishidan u o‘zini opasining homiysi hisoblar edi. Ha! Bu yigitcha opasi bilan gaplashganda uning hurmatini joyiga qo‘yib muomala qilmagan har qanday kishining ta’zirini berib qo‘yishga tayyor ekani shubhasiz.
Opasi Elen bilan yuzma-yuz kelgach, biroz o‘ng‘aysizlandi, biroq Elenning o‘zi darhol gap ochdi:
‒ Siz men bilan uchrashmoqchi edingizmi? – deb so‘radi Elen, qizga dalda berishga tirishib.
‒ Yo‘q, siz bilan emas, – deb javob berdi bola, qat’iy qilib. – Biz mister Glenarvanning o‘zini ko‘rmoqchimiz.
‒ Siz uni kechiring, xonim, – dedi qiz va ta’na qilganday ukasiga qarab qo‘ydi.
‒ Mister Glenarvan hozir bu yerda emas, – deb izoh berdi Elen, – lekin men uning xotini bo‘laman. Agar men uning o‘rnini…
‒ Siz mister Glenarvanning xotinimisiz? – deb so‘radi qiz.
‒ Ha, miss.
‒ «Tayms» gazetasida «Britaniya» kemasining halokatga uchragani to‘g‘risidagi xabarni e’lon qilgan Malkolm-Kestllik mister Glenarvanning xotini bo‘lasizmi?
‒ Ha, ha! – de javob berdi Elen, shoshib. – Sizlar…
‒ Men kapitan Grantning qizi bo‘laman, bu esa mening ukam.
‒ Miss Grant! Miss Grant! – deb yubordi hayajon bilan Elen va shaxt bilan qizni quchoqladi, bolaning kulcha yuzlaridan o‘pdi.
‒ Xonim, – deb Elenga murojaat qildi miss Grant, hayajon bilan, – otam kapitanlik qilgan kemaning halokati to‘g‘risida nimalar bilasiz? U tirikmi? Biz uni yana qaytib ko‘ramizmi? O‘tinaman, tezroq ayting!
‒ Oh, yaxshi qiz! Men sizning porloq umidlaringiz qarshisida ojizman…
‒ Aytavering, xonim! Men har qanday g‘amga ham bardosh bera olaman, hammasini aytavering.
‒ Jonginam, – deb javob berdi Elen, – umid har qancha oz bo‘lsa ham, har holda, bir kun kelib otangiz bilan yana diydor ko‘rishsangiz ajab emas.
‒ Yo rabbiy, yo rabbiy!.. – deb qichqirdi miss Grant va ortiq o‘zini tutib turolmay, ho‘ngrab yig‘lab yubordi.
Ukasi Robert esa hayajon bilan Elenning qo‘lidan o‘pardi.
Bu alamli sevinchning dastlabki hayajonlari bosilgach, qiz Elenni behisob savollar bilan ko‘mib tashladi, Elen ularga hujjatning qanday topilganini, «Britaniya»ning Patagoniya sohillarida halokatga uchraganini, kapitan bilan ikki matrosning kema halokatidan so‘ng omon qolganini, chamasi, ular qirg‘oqqa chiqib olgan ekanini va, nihoyat, uch tilda yozib okeanga tashlangan hujjatda ular yordam so‘rab, butun dunyoga murojaat qilganliklarini so‘zlab berdi.
Elen hikoya qilar ekan, Robert Grant go‘yo o‘zining butun hayoti Elenning og‘zidan chiqayotgan ana shu so‘zlarga bog‘liqday, ko‘zlarini uzmasdan, unga tikilib turdi. Uning bolalik tasavvuri otasi boshidan kechgan butun dahshatlarni ko‘zi oldida jonlantirar, u otasini halokatga uchragan «Britaniya»ning palubasida, to‘lqinlar orasida ko‘rar, u bilan birga qirg‘oqdagi qoya toshlarga tirmashar, to‘lqin urib turgan qum ustida hansirab emaklar edi. Elenning hikoyasini eshitar ekan, u o‘zi ham sezmagani holda bir necha marta:
‒ Oh, otajon! Bechora otajonim! – deb yubordi. Keyin opasining pinjiga yana ham qattiqroq qisildi.
Miss Grant esa qo‘llarini qovushtirib, bir og‘iz ham so‘z demay tingladi.
‒ O‘sha hujjat qani, xonim, o‘sha hujjat?! – deb so‘radi qiz, Elen hikoyasini tugatishi bilan.
‒ Hujjatlar hozir menda emas, jonginam, – deb javob berdi Elen.
‒ Endi yo‘qmi?
‒ Ha, mister Glenarvan otangizga bir nafi tegarmikin deb, hujjatlarni Londonga olib ketdi. Lekin men sizga hujjatning mazmunini so‘zma-so‘z aytib berdim-ku, uni qay usulda o‘qiganimizni ham aytdim. Deyarlik butunlay o‘chib ketgan bu uzuq-yuluq ifoda va so‘zlar orasidan dengiz to‘lqinlari bir necha raqamga insof qilibdi. Baxtga qarshi, uzunlik…
‒ O‘shasiz ham topsa bo‘ladi ularni, – deb qichqirib yubordi Robert.
‒ Albatta, mister Robert, – dedi Elen bolaning bunday qat’iyat bilan so‘zlashiga beixtiyor tabassum qilib. – Ko‘rib turibsizki, miss Grant, – deb u yana qizga tomon o‘girildi, – men u hujjat to‘g‘risida nima bilgan bo‘lsam, eng mayda ikir-chikirlarigacha – hammasi endi sizga ham yaxshi ma’lum.
‒ Ha, xonim, – deb javob berdi qiz, – lekin men otamning qo‘li bilan yozilgan xatlarni bir ko‘rsam degan edim!
‒ Ehtimol, bugun-erta mister Glenarvan uyga qaytib qolar. U qo‘lidagi hech qanday shubhaga o‘rin qoldirmaydigan bu hujjatni admiralteystvoga taqdim qilib, kapitan Grantni axtarish uchun darhol biror kema yuborilishiga erishmoqchi bo‘lib ketgan.
‒ Iloji bormikin buning! – deb yubordi qiz. – Nahotki, sizlar biz uchun harakat qilib yurgan bo‘lsangiz?
‒ Oppoq qiz, – deb javob berdi Elen, – biz tashakkurga arziydigan hech qanday ish qilganimiz yo‘q: bizning o‘rnimizda har qanday odam ham shunday qilgan bo‘lar edi. Ishqilib, hammamizning umidimiz puchga chiqmasa bo‘lgani! Albatta, sizlar erim qaytib kelguncha shu yerda qolasizlar…
‒ Xonim, men sizning marhamatingizni suiiste’mol qilmoqchi emasman. Axir biz sizga tamomi begona odamlarmiz…
‒ Begona! Yo‘q, jonim, siz ham, ukangiz ham bu uyda begona emassizlar! Men mister Glenarvan kelib, kapitan Grantning bollariga ularning otasini qutqazish uchun nima ishlar qilinajagini aytib berishini istar edim.
Bunday chin yurakdan qilingan taklifdan bosh tortib bo‘lmas edi. Miss Grant bilan ukasi mister Glenarvanning qaytishini kutib, Malkolm-Kestlda qoldilar.
To‘rtinchi bob
ELEN GLENARVANNING TAKLIFI
Elen kapitan Grantning bolalari bilan gaplashar ekan, admiralteystvo Glenarvanning iltimosini qanday qarshi olgani to‘g‘risida hech narsa demadi. Shuningdek, kapitan Grantning Janubiy Amerika hindulariga asir tushib qolgan bo‘lishi mumkinligi to‘g‘risida ham indamadi. Bola bechoralarni battar xafa qilib, ularning ota bilan ko‘rishish umidini qaytadan so‘ndirishning nima hojati bor! Buning biror foydasi ham tegmas edi. Shuni tushungan Elen miss Grantning savollariga javob berib bo‘lgach, endi o‘zi Meri Grantga uning hayoti to‘g‘risida savollar bera boshladi.
Meri Grantning ta’sirli va oddiy hikoyasi Elenning unga bo‘lgan mehrini yana ham oshirib yubordi.
Kapitan Grantning Meri bilan Robertdan boshqa bolasi yo‘q edi. Garri
Admiralteystvo – harbiy flot boshqarmasi.