Атырдьах сэргэ. Данил Макеев
тур! Стройдуур үһүбүт, – диэн саҥа хоту өрө көрбүтэ Железнов саатын сүкпүтүнэн саба нөрүйэн турара.
Аҥаар эҥээрин тэлгэммит, атынынан саптыбыт синиэлин кэтээт, кууһа сыппыт бинтиэпкэтин туппутунан киһитин кэнниттэн батыспыта. Дьонноро бөлөхтөөн үүммүт талахтар кэтэхтэригэр стройдаары үөмэхтэһэн эрэллэрэ. Бары үс кэккэнэн стройдаан кырылаабыттарын кэннэ командирдара майор Распутин хас да офицеры кытары тиийэн кэлбиттэрэ.
– Табаарыстар! Сааҕытын-сэпкитин туттарыҥ, туох эрэ сыыһа бирикээс тахсыбыт. Быһаарсыахпыт.., – диэн баран портупеятын устан ылан оргууй сиргэ уурбута уонна туора тахсан турунан кэбиспитэ. Мэхээлэ онно өйдөөн көрбүтэ уҥа-хаҥас өттүлэригэр сабыс-саҥа формалаах, автоматтаах саллааттар кэккэлээн тураллара. Онтон-мантан «Тоҕо? Хайдах?» диэн саҥалар иһиллэн эрдэхтэринэ, били, бөлөхтөөн турар офицердартан петлицатыгар үс шпалалаах киһи бэстилиэтин сыгынньахтыы туппутунан:
– Армия главнокомандующайын бирикээһэ. Бары сааҕытын-сэпкитин туттараҕыт. Өрөлөспүт киһини суута, силиэстийэтэ суох ытан кэбиһэр бырааптаахпыт, – диэн хаһыытыы-хаһыытыы, строй иннинэн хааман чиккэҥэлээбитэ.
Хайыахтарай, сааларын-сэптэрин – ким кыргыһыыга былдьаабыт автоматын, бэстилиэтин, атыттар бинтиэпкэлэрин – биир сиргэ чөмөхтүү быраҕа-быраҕа стройга төттөрү турунан испиттэрэ. Мэхээлэ маһа онон-манан хабырыттыбыт бинтиэпкэтин бэркэ сэрэнэн чөмөх үрдүгэр ууран баран, стройга төннөн иһэн саата нүөмэрин таһынан өссө туох ураты бэлиэлээҕин өйдүү сатаабыта. Саха киһитин сиэринэн саатын бэркэ харыстаан илдьэ сылдьыбыта. Көнөтө, тэбэрэ үчүгэйэ бэрдэ. Адьас кыҥаабыт сиригэр түһэрэрэ. Элбэхтэ үрүҥ тыынын өллөйө буолбута. Ол иһин, төттөрү биэрэр буоллахтарына, бэйэтин эрэ бинтиэпкэтин ылар санаалааҕа.
Бары сааларын-сэптэрин туттарбыттарын кэннэ аны «Формаҕытын устуҥ!» диэн бирикээстээбиттэрэ. Бу сырыыга улаханнык мөккүспэккэ, киҥинэйэн үөхсэ-үөхсэ тас таҥастарын устан чөмөхтүү бырахпыттара.
Маҥан сиидэс ис таҥаһынан эрэ хаалбыт дьону икки өттүлэриттэн автоматтаах саллааттар хонбуойдаан чугас соҕус баар землянкаҕа илдьибиттэрэ. Сэрии сэбин уурарга анаан оҥоһуллубут, ортотунан тулааһын баҕаналардаах кэҥэс соҕус землянкаҕа лыык курдук симиллибиттэрин кэннэ ааны олуйан халыгыраппыттара.
– Тоҕо биһигини хаайдылар? Туох буруйбут иһин? – диэн дьон бэйэ-бэйэлэриттэн ыйыталаспыттара. Өмүрэн, соһуйан хаалан дөйүөрбүт курдук дьон ити ыйытыылартан, дьэ, өрө оргуйа түспүттэрэ. Ханна эрэ, землянка түгэҕин диэки Распутин саҥата иһиллибитигэр айдаан хам барбыта.
– Ленинград оборонатын быраҕан, гитлеровецтарга таҥнарбыт генерал Власов бирикээһин толорон чугуйбут үһүбүт.
– Власов таҥнарбыт даа?!
– Оо, ыт эбит дии…
– Биһиги бирикээһи эрэ толорбуппут. Таҥнарбатахпыт, – диэн маарыҥҥытааҕар өссө күүстээх күйгүөр буола түспүтэ.
– Тохтооҥ! Тохтооҥ! Чуумпуруҥ! Биһиэхэ Москваҕа куттал