Sağlam Çocuklar Yetiştirmek. Harold S. Koplewicz
yapı iskelenizi inşa ettiğiniz temeldir, zemindir. Bu temel, duygusal olarak hazır olma, olumlu motivasyon, açık mesajlar verme ve tutarlı kurallardan oluşan sağlam bir karışımla atılırsa çocuğunuz bu sağlam temele dayanarak güvenle yükselip büyüyecektir. Temelin betonu duygusal mesafe, olumsuz motivasyon, muğlak mesajlar, tutarsız kurallardan oluşan kalitesiz bir karışımsa çocuğunuz da sağlam ve güvenli olmayan bir temele dayanarak yükselme ve büyüme mücadelesi verecektir.
Sağlam Durun. Kendinizi güvenceye almış, güzel bir plan çizmiş, sağlam bir temel atmış olsanız bile, hayatta sizin kontrolünüz dışındaki koşullar nedeniyle çocuğunuzun binasının yanı sıra yapı iskelenizin de sarsılacağı zamanlar olacaktır. Yapı iskeleniz bu talihsiz, öngörülemez zamanlarda sağlam değilse çocuklarınız gelişimleri sırasında başa çıkacak donanımı edinmedikleri duygulara ve deneyimlere açık ve onlardan etkilenebilir hale gelebilir. Ama siz bütün vidaları, cıvataları sağlamlaştırır, yapı iskelesini zorluklara hazırlarsanız çocuklarınıza fırtınalı dönemlerde kılavuzluk edebilirsiniz, böylece bu zamanı kendilerinden emin ve güvenli biçimde atlatır, bir sonraki zorlukla karşılaşmaya hazır olurlar.
Onların Seviyesinde Kalın. Bir evin zemin katında dururken çatıdaki biriyle konuştuğunuzu hayal edin. Hiç kolay değildir. Çatıdakinin sizinle “yüksekten” konuşması ya da bağırması gerekir. Konuşmanın fazlasıyla büyük bir dert olduğuna da karar verebilir. Aranızdaki mesafe açık, rahat bir iletişimi imkânsız hale getirir. Şimdi çocuğunuzun binasıyla sizin yapı iskelenizin aynı seviyede olduğunu gözünüzde canlandırın. Kısa bir mesafeden doğrudan konuşabilir, birbirinizin gözlerinin içine bakabilir, etkili iletişim kurabilirsiniz. Açık iletişim hatları kurmak ve korumak için yapı iskelenizi çocuğunuzun binasıyla aynı seviyede tutun. Dürüst ve sahici olarak “o seviyede” kalın.
Büyümeyi Motive Edin. Bir çocuk yeni beceriler öğrenirken binası yükselecek ve genişleyecektir. Öğrenmek denemek ve bazen de başarısız olmak anlamına geldiğinden çocuğun inşası yeni kısımlar ve parçalar ekleme sürecidir. Yapı iskelesi binanın düşen parçalarının tutulması, malzemelerin toplanmasına yardımcı olunması ve yeni eklemelere uygun araçların seçilmesi için hep oradadır. Bazı çocukların binaları bir gökdelen gibi doğruca yukarı tırmanacaktır. Bazılarıysa geniş bir çiftlik evi gibi dışa doğru açılır. Çocuğun binasının tarzı size bağlı değildir. Ebeveynin yapı iskelesi çocuğun büyüyüp aldığı şekle uyum sağlamalıdır. Sizin büyümeyi engelleme ya da kontrol etme yönünde göstereceğiniz herhangi bir çaba onu gerçekten güdük bırakabilir.
Güç Toplayın. Çocuğunuzun binası büyüyor, sizin yapı iskeleniz de yakın ama açık bir mesafeyle onun yanında yükseliyor. Bu etkileyici büyümeyi güçlendirmek için çocuğunuzun cesaret, özgüven, dayanıklılık ve azim gibi çelik kirişler yerleştirmesine yardımcı olabilirsiniz. Bu iç kuvvetle birlikte içinde “yaşayacak” bir binadan fazlasına sahip olacaktır. Kötü hava koşullarına dayanacak ve zor zamanlarda ayakta duracak bir kalesi olacaktır. Onun içindeki çeliği ona kılavuzluk edip onu destekleyerek, sınandığınızda ve güçlü olmanız gerektiğinde hangi araçların en yararlısı olduğunu davranışlarınızla göstererek sağlamlaştırabilirsiniz.
Gerçekçi Sınırlar Koyun. Yapı iskeleniz büyümeyi asla engellememeli ya da çocuğunuzun binasının alacağı şekle girmesini önlememelidir. Ne var ki binanın güvenlik standartlarına uyması gerekir. Bir inşaat alanındaki baş müteahhit gibi ebeveynlerin de çocuklarının gelişiminde kalite kontrolü korumaları, çocuklarının büyümelerinin “kurallara uygun olmasını” sağlamaları gerekir. Bunu sınırlar koyarak ve kötü davranış için sonuçlar uygulayarak yaparsınız. Bir şeylerin kayıp gitmesine izin verirseniz bina, içinde yaşanacak kadar sağlam ve güvenli olmayacaktır.
Koşulsuz Destek Verin. Çocuğunuzun binasının mimarisi sizin zevkinize uygun olmayabilir. Ama kişisel tercihleriniz önemli değildir. Önemli olan, çocuğun binasının istikrarlı ve güçlü olması, sizin yapı iskelenizin yapılandırmak ve düşen parçaları tutmak üzere orada olmasıdır. Onun lüks apartman dairesini Victoria dönemine özgü tuhaf bir eve çevirirseniz ya da onun binasının bir gün mucizevi biçimde hayalinizdeki eve dönüşeceğini düşünerek kendinizi kandırırsanız yapı iskeleniz yapıya gereği gibi uymaz ya da gerekli desteği sunmaz. Onun binasını, size tuhaf görünse de olduğu gibi kabul edin. Yapılıp bittiğinde orada o yaşayacak, siz değil.
Çatlakları Onarın ve En Aza İndirin. Bina yukarı doğru yükselirken inşaat ekibi her zaman çatlakları arar. Bütün çatlaklar önemli değildir. Bazıları sadece estetiktir, azıcık çimentoyla kapatılır. Bazıları daha büyüktür ve özel dikkat gerektirir. Binadaki çatlakları taramanın yanı sıra yapı iskelesindeki hasarı da kontrol etmeniz gerekir. Yapı iskelesinin iyi bir onarım halinde tutulması, inşaat açısından binanın korunması kadar önemlidir.
Modern hayatın baskıları altında çocuk yetiştirmenin ne kadar zor olduğunu biliyorum. Bir hata yapma ya da çocuğunuza geri dönülemez zararı olacak bir şey yapma konusunda muhtemelen kaygı duyduğunuzun da farkındayım. Çocuklarınıza hayat yolunda eşlik etmek oldukça streslidir ve doğru olanı yapıp yapmadığınızla ilgili düşünceler kaygılanmanıza yol açabilir. Bir akıl hastalığı ya da bir davranış bozukluğu bütün bunları daha da zorlaştırır.
Biraz önce tartıştığımız yapı iskelesi stratejilerini kullanarak bu kaygılara bir nokta koyabilirsiniz. Hayatın engelleri ve güçlükleri karşısında çocuğunuza kılavuzluk etmek, evde aile içindeki gerilimi azaltmak, öfke patlamalarına, kapıların çarpılmasına, akşam yemeği sırasındaki tuhaf sohbetlere son vermek için aradığınız çözüm bu stratejilerde yatıyor.
Sütunları (yapı, destek ve teşvik) aklınızdan çıkarmaz, kalasları (sabır, sıcaklık, farkındalık, duygulara kapılmama ve izleme) iyi çakarsanız, özellikle de işler zorlaştığında daha iyi bir ebeveyn olursunuz. Bu stratejileri kullandığınız takdirde büyüyüp kendilerinin en iyi halini bulacak yetkin, meraklı, becerikli çocuklar yetiştirebilirsiniz. Ayrıca ergenlikte ayakta kalacak ve yetişkinlikte daha da güçlenecek bağlar kurabilirsiniz; çocuklarımız ve kendimiz için istediğimiz de budur zaten.
2
Önce Kendinizi Güvende Hissedin
Ebeveynin yapı iskelesi çocuğun “binasının” çevresindeki dış yapı ve destektir. İlk günlerde yapının sağlam bir çerçevesi yoktur. Şükürler olsun ki binayı çevreleyen güçlü ebeveyn yapı iskelesi binanın çökmesini engeller.
Şimdi şöyle, yapı iskelesi güvenli değilse binanın yukarı doğru büyümesine kılavuzluk edecek kadar güçlü ve istikrarlı olmayacaktır. Yapı iskelesi fazlasıyla çürükse zorlu bir kriz bütün yapıyı –yapı iskelesini ve binayı– yerle yeksan edebilir.
Çocuğunuzu etkili biçimde yetiştirebilmek için kendi yapı iskelenizi güvenli kılmanız ve güçlendirmeniz esastır.
Kırk yaşındaki Lisa, on yaşındaki oğlu Max’i haftalık seansına getirdiğinde, önce benimle birkaç dakika baş başa görüşmek istemişti. Sıradışı bir istek değildi bu, Lisa peşimden ofisime girerken Max bizi resepsiyonda bekledi.
Lisa bir koltuğa oturdu, ağır çantasını yere bıraktı ve başını iki yana sallamaya başladı. “Berbat ettim,” diyordu. “Feci.”
“Ne oldu?”
Olay hafta sonu başlamıştı. “Dördüncü sınıfa giden tüm çocukların pazartesi gününe, evde yapılmış bir Rube-Goldberg makinesi getirmesi gerekiyormuş, hani bir düzenek oluyor ya, bir hareket diğerini tetikliyor, sonra bir diğerini, o tür bir