Ибройим Юсупов. Шарап Уснатдинов
Ёлғиз ёнган шамга ўхшаб
Тонг Чўлпони кўкка ўрлади.
Учар тонгда чарх уришиб,
Тинчликнинг кабутарлари.
Мийиғида кулди-да, яна қўлёзмаларни авайлаб тинта бошлади. Тинтув деганимиз тўғри бўлмас, у ҳар саҳифани варақлаганда ёки бошқа қоғозларни ўқиб кўрганида, уларга бошқа одамнинг қўли теккани билинмаслиги учун авайлабгина ўрнига қўяди.
… Ёдингдами “Басув сув”нинг бўйида
Якшанбада гуллар териб келганинг?
У ушбу сатрларни ўқиганида ўзини худди ўғирликка тушаётган одамдай сезиб, аланглаб эшик томонга қаради. Унинг излагани аслида шундай шеърлар эди. Сабаби, шоирлар маъшуқаларига шеър ёзмасдан туролмайди. Бу шеърларни кимга бағишлаган экан? Онаси Айимхон келин келиб-кетганини Маденга айтган эди. Шунинг учун ака бўлмишнинг ҳам боши қотиб қолди. Институтга борса, анов бўтакўз қиз хумор бўлиб юрганини кўради. Шунинг учун Маден бу сафар шоир инисининг қоғозларини кавлаштириб ўтирганидан мақсадини энди ўзидан ҳам яширмай, ўқишда давом эди.
“Соғиндим”, деб хат ёзибсан яқинда,
Эсдаликка юборибсан қўлрўмол.
Хат ёзибсан: “Гулистонни соғинсанг,
Бориб янги қурилишдан хабар ол”.
Йўқ, бу сиёсат учун ёзилганга ўхшайди. Менинг излаганим бу эмас, дегандай яна қоғозларни титкилашда давом этди. Насрий сўз билан тўлган мана бу саҳифага “Адабиётнинг эсдалиги” деб сарлавҳа қўйилибди. “Бизнинг замонамизга қадар қорақалпоқ адабиётида ранглар-бўёқлар билан тасвирлаш бўйича ажойиб бир бадиий мисол бор. Бу – Бердақнинг “Аҳмоқ подшо” романи…” деб бошланган жумлаларни ўқиди.
Ёзув столининг бир четида “Қизил Қорақалпоғистон” газетасининг 1950 йил 30 сентябрдаги сони турибди. Унинг биринчи саҳифасида Қорақалпоғистон обкомининг биринчи секретари Пиржон Сейтовнинг “Кўп асрлик армон ушалди” деган мақоласини қайта-қайта остига чизиб, бир жумлаларга ундов белгиси, бошқа жойларига сўроқ белгиси қўйиб ўқиган. Қайта-қайта қўл билан ушлангани учунми, газета титилиб кетгудай бўлибди. Маден мақоланинг нима ҳақида эканини дарҳол тушунди-да, жойига қўйди…
Пиржон Сейтовнинг мақоласи Совет ҳукуматининг сентябрь ойида қабул қилган қарори асосида (Сталин вафот этгандан кейин бекор қилинган) Бош туркман канали деган ном билан улкан қурилишнинг бошланиши, бу иш амалга оширилгандан кейин халқнинг кўрадиган фойдаси ҳақида эди. Амударё – Красноводск Бош туркман каналини барпо этиш, Амударёнинг қуйи ҳудудларида, Қорақум чўлининг ғарбий томонидаги ерларни суғориш, сув билан таъминлаш бўйича кенг кўламли чора-тадбирлар режалаштирилган.
Бу қарор эълон қилинганидан кейин кўп ёзувчиларни Хўжайли бандаргоҳининг нариги қирғоғига ўтказиб, ҳозирги Тахиатош шаҳри жойлашган ерга олиб бориб кўрсатган эди. Ёзувчилар, шоирларга бу қурилиш қаҳрамонлари ҳақида йирик асарлар битиш ҳақида қатъий топшириқ берилди. Маденнинг ҳалиги ёлқинли ҳовур, саратон ва йўловчининг қизиган тандирдай танглайи ҳақида ўқиган шеърлари Ибройимнинг кейинчалик эълон этилган “Акация гуллаган ерда” достонининг дастлабки чизгилари қўлёзмаси эди…
Ёш