Алыһардаах Аана. Коллектив авторов
көрсүбүтэ, күнү-күннүктээн олорон кэпсэппиттэрэ. Кини кэпсээбит сэһэннэрэ сурукка киирбэккэ хаалбыттара хомолтолоох.
Сүлбэ Баһылай иккис уолун Биллигир Мэхээлэ туһунан «Лүүчүннэр. Өбүгэлэрбит омоон суолларынан» кинигэҕэ (Дьокуускай, 2008) сиһилии соҕус суруллан турар: «Биллигир Мэхээлэ орто уҥуохтаах киһи кырдьыбыта, тардыбыта быһыылааҕа. Тараҕай төбөтө өрүү былааттаах буолара, үрдүнэн хара хортуус уурунара. Үчүгэйдик истээри гынара эбитэ дуу, былаатын аҥаар өттүн кулгааҕын кэннигэр кыбытар идэлээҕэ. Баркытын, чараас ырбаахытын кэтэн олохтоохтору уонна кэлбит дьону батыһыннаран сулбу-халбы хомунан хоруу хоро үөскэ киирэрэ. Маннык субуотунньуктар, хоруу бүтүөр диэри, нэдиэлэнэн барар быһыылаахтар этэ. Бөһүөлэк дьоно барбыттарын да кэннэ, Мэхээлэ оҕонньотторун батыһыннаран, өссө хас да хонукка үрэхтэри устатынан кэһэ сылдьан, атахтарынан мээрэйдииллэрин, сорох сиринэн күрдьэҕинэн эбии баһан биэрэллэрин батыһа сылдьан көрөрбүт.
Бу үлэ төһө, туох кэскиллээҕин биһиги оччолорго хантан билиэхпит баарай? Төһөлөөх бааһына сирэ солонорун, үгүс үрэх хорулларын көрө улааппыппыт буолуой? Баҕар, күнүгэр дьоммут такайыыларынан тугу эмэ ыйдаҥардыбыта буоларбыт эбитэ буолуо да, кэлин улаата түһэн эрэ баран ити барыта олоххо улахан наадалааҕын, инникини өтө көрөн, кэскили тэринии буоларын удумаҕалатарбыт быһыылааҕа.
Биллигир Мэхээлэ сүрдээх сытыы гынан баран, бал-бааччы тыллаах-өстөөх кырдьаҕас этэ. Өрөлөһөр киһиэхэ баламат да соҕустук тыллаһара. Ордук холкуос салайааччыларын кыайара. Үлэ-хамнас кыайтарбата, сыыһа-халты да дьаһаныы ханна барыай? Дьэ, онно кини үчүгэй аҕайдык кымньыылаталаан биэрэрэ» (С.С. Ионов).
Биллигир Мэхээлэ биэс сылы быһа субуруччу 40 биэттэн 40 кулуну ылбыта. Үөһээ тэрилтэттэн: «Социалистическай Үлэ Геройугар киһигит докумуонун оҥорон түһэриҥ», – диэбиттэрин, олохтоох салалта дьоно: «Киһи быһыытынан герой буолар кыаҕа суох», – диэн куолулаан, Мэхээлэни өйөөбөтөхтөр. Били сытыы кылыс тылынан кымньыылаталларын сөбүлээбэттэрэ итинник диэлийэн таҕыстаҕа. Ол да буоллар С. Ионов суруйарынан, салайааччылар Мэхээлэ оҕонньору бэйэлэриттэн тэйиппэттэр этэ. «Туох эмэ уустук боппуруос үөскээн таҕыстаҕына, Мэхээлэни кытта сүбэлэһэллэрэ, ыллыктаах тылын-өһүн истэллэрэ. Кэлин эргитэ санаан көрдөххө, улахан муударай оҕонньор бу орто дойдуга кэлэн барбыт эбит. Хайаан да тылынан-өһүнэн, өйүнэн-санаатынан сабырыйтыыр буолан тойотторго «сээн» дэттэҕэ, үөлээннээхтэригэр баһылык буоллаҕа.
Кини туһунан билигин да төрөөбүт түөлбэтигэр эрэ буолбакка, чугастааҕы нэһилиэктэргэ, өссө улууска даҕаны тиийэ элбэх үһүйээн аҥаардаах кэпсээннэри истиэххэ сөп. Онно кини мындыр өйө, сытыы тыла-өһө булгуччу чорботуллан бэлиэтэнэр. Үтүө киһи аата-суола ити курдук уос номоҕо буолбут. Биллигир Мэхээлэ сахаҕа дэҥҥэ төрөөн ааһар сүдү киһи этэ» (С. 216–217). Эйээкчин атын оҕолорун, ыччаттарын туһунан эмиэ бу кинигэттэн билсиэххэ сөп.
Нээтийэ иккис кыыһа Орина (1722 с.т.) биир дойдулааҕар Оебит Ожиҥҥа-Николай