Сүрэххэ сөҥмүт сулустар. Анна Андросова
Дьэ, итиннэ сытар кистэлэҥэ. Сарсын биһигини хаайыыга таһаарыахтара. Онуоха диэри миигин кытта сырыт, ким да тыытыа суоҕа. Мин, холобур, «киһи ханна баҕарар киһи буолуохтаах» диэн өйдөбүлүнэн олоробун.
Бу кэмҥэ ас биэрэр чуолҕаннара аһылынна. Бочуокка оргуйбут итии ууну куттулар. Биирдии быһыы хара килиэби кытта эбиэс хааһытын биэрдилэр. Ыксыспакка үчүгэй баҕайытык астарын ыллылар. Баабыр миэстэтиттэн өндөйбөтө даҕаны, аһын аҕалан биэрдилэр. Бүөккэ аччыктаабыт да эбит. Киһитин аттыгар олорон аһаан кимиритэн кэбистэ. Сотору аһаан бүттүлэр, хаамыра иһин эмиэ табах буруота тунуйда. Баабыр, топпут киһи быһыытынан, кэтэх тардыста сытан табахтаан унаарытар. Туох эрэ дириҥ санааҕа ылларбыт көрүҥнээх.
Бүөккэ бу аттыгар сытар, олоҕо табыллыбатах, уустук дьылҕалаах киһини бэркиһии көрдө. Кини санаатыгар өҥнөөх буолла да, быһаҕы туппутунан, туох да сууту-сокуону билиммэт, бас баттах сылдьар дьон курдук саныыра… Оттон бу Баабырга туох эрэ киһилии майгы, бэйэтигэр тардар биллибэт күүс баара сөхтөрдө. Эмискэ кини санаатын өтө көрбүт курдук Баабыр ыйытта:
– Бүөккэ, тугу саныыгын?
– Ээ, бэйэм мээнэ, буолары-буолбаты…
– Тугу саныырыҥ – бэйэҥ үтүө көҥүлүҥ. Өскө киһи санаатын хаайаллара буоллар, киһи биир да хонук барыа суоҕа этэ.
– Ол тоҕо? – Бүөккэ өйдөөбөккө ыйытта.
– Киһи санаатынан олох олорор. Бу ыарахан кэмҥэр санаа буоллаҕа – саамай аралдьыйарыҥ. Хата, хайдах түбэспиккин кэпсээ эрэ.
– Ээ, арыгылаан баран охсуһан. Охсуһан да диэн буолуо дуо, дьиҥинэн, кырбанааччылар бэйэбит этибит.
– Дьэ, эмиэ кэпсээннээх ыччат буоллуҥ дии.
Кырбаныаҥ ини, түбэһиэҥ ини, – улахан баҕайытык күлэн алларастаата. Дьон бары хайыһа түстүлэр. – Бүөккэ, өйдөө, манна кыайбыттар кэлэр сирдэрэ. Кыайтарбыт – халдьаайыга, эбэтэр балыыһаҕа.
Бүөккэ бу өйдөөн көрдөҕүнэ, кини кэпсээнин истээри хаптаҕай сирэйдээх бөҕө тоҕуоруспут эбит. Төһө да кэмчиэрийдэр, ол ааспыт быһылаан хараҕар бу көстөн кэллэ.
– Чэ, сөп. Бэһиэ буолан арыгылаабыппыт. Топпокко маҕаһыын таһыгар тиийбиппит. Эбинээри, кэлбити-барбыты хайыта сылдьыбыппыт. Арай өйдөөн көрбүтүм, табаарыспыт биир нуучча киһитин кытта охсуһа сылдьар эбит. Мин көмүскэһээри сүүрэн тиийбиппэр, түҥнэри охсон түһэрдэ уонна андаатар бэргэһэбин былдьаан ылла, – истээччилэрэ Бүөккэ охсуһарын өйдөрүгэр оҥорон көрдүлэр быһыылаах, күлсэн тоҕо бардылар. —
Үөс-батааска биэрбэккэ, иккиэммитин саҕабытыттан тутан, эчи, бөдөҥө да бэрт этэ, участковайга илдьэн туттартаан кэбистэ. Бүттэҕэ. Кэнники билбиппит, нууччабыт хомуньуус эбит. Бастаан уон биэс суукканан бүтэрээри гыммыттарын, участковайбыт ол-бу дьыаланы хомуйан, эбэн-сабан суруйан холуобунай оҥорбута. Сатахха, сууппут нууччалыы барбыта, онон кырдьыкпытын сатаан таһаарымматахпыт.
– Оттон аармыйаҕа сылдьыбытыҥ дуо? – ким эрэ ыйытар.
– Суох, сылдьыбатаҕым. Суукка диэри баппыысканан сылдьыбыппыт. Ол кэмҥэ аармыйаҕа барарга бэбиэскэ кэлбитэ. Ону албакаатым судьуйаҕа