Өтөх иинэ оспот. Татьяна Находкина
аҕай. Ыстапааннаах Маарыйа аһаан-сиэн кимиритэр уолаттарын астына көрө олордулар. Кийииттэрэ Вера иһэ төгүрүйэн, Миитээтэ сүгэн аҕалбыт мас олоппоһугар нэһиилэ олорор. От ыйын ортотугар оҕолонуохтаах, ый эрэ хаалбыт, этэҥҥэ буоллаҕына аны ыйынан «эһэ», «эбэ» буолуохтара. Эһэлэрэ Киргиэлэй оҕонньор сиэннэрэ тиит маһы туруору аспыт курдук лиһигирэспит уолаттар олороллоруттан дуоһуйан, киниэхэ эрэ анаан саламаат буһаран аҕалбытын сиэбэккэ, амтаһыйбыта буола олордо.
– Дьэ, оҕолорум, билигин сахалыы оонньууга Дьөгүөрэптэр ааттарын түһэн биэрбэтэххитинэ табыллар. Мин урут эдэр эрдэхпинэ, чиргэл тиит маһы тосту тутар кыахтаах киһи этим. Аҕаҕыт эмиэ эдэр сылдьан кус быһый, ат бөҕө эр бэрдэ этэ. Ыһыаҕы ылан кэбиһэрбит, – кырдьаҕас кэпсиирдии оҥостубутун көрөн, уола мүчүк гынан баран, тохтотордуу аҕатыгар нөрүс гынан, кулгааҕар сибис гынар.
– Аҕаа, киэһэ дьиэбитигэр тиийдэхпитинэ, нус-хас кэпсэтиэхпит. Билигин оҕолор күрэхтэһэ бараары ыксыы олороллор. Саламааккын сиэн кэбис, иккиэн күрэхтэһии көрө барыахпыт.
Киргиэлэй оҕонньор сөбүлэһэн, тоҥхоҥноон ылар. Ону эрэ күүппүттүү, уолаттар сулбу-халбы аһаат, ойон туран: «Күрэхтэһиигэ сурутуҥ», – диэн дорҕоонноох саҥа иһиллэр сирин диэки сүүрдүлэр. Ыстапааннара Бүөтүр Бөтүрүөбүс кыыһын Киристиинэлиин иннэлээх сап курдук суксуруһалларын таба көрөн, мунчааран ылла. Сэмэй баҕайы кыыс, бэл, кинини утары көрүстэҕинэ, иэдэһэ тэтэр гына түһэр. Онтон Баһылайдара, «ыал кыра оҕото» диэх курдук, кыыска эрэ наадыйбат. Тэҥнээхтэрин кытта күөн көрсөн, сотору-сотору тустан хачымахтаһаллар. Хапсаҕайдаһар санаалаахтар быһыылаах.
Маарыйа күрэхтэһиини көрөөрү, дьүөгэтинээн Мачыаналыын кэккэлэстэ. Мачыана уруккутун курдук күлэ-үөрэ кэпсэппэккэ, дьиппинийэ соҕус туттан олордо.
– Ыстапааныҥ үөрэхтэнэн, үөһэлэри эрэ көрөр буолбут быһыылаах. Мин Өлөөнчүкпүнээн балтын эрэ курдук кэпсэтэр. Сэбиэт бэрэссэдээтэлинээн уруурҕаһар буолбуккун. Мантан ыла хара-кыра дьон атарахсытылларбыт буолуо.
– Чэ, мээнэни саҥарыма. Оҕолор бэйэлэрэ билэн эрдэхтэрэ. Олохторо иннилэригэр турдаҕа. Холбоһон, эрэргэ дылы, айманнаххын, – Маарыйа дьүөгэтин саба саҥарар.
Күрэхтэһии саҕаланан, дьон күрэхтэһээччилэргэ ыалдьан, ыһыы-хаһыы бөҕө буолла. Дьөгүөрэптэр уолаттара сүүрүү, хапсаҕай, мас тардыһыыта буоллун, барытыгар миэстэлэһэн, эһэлэрэ оҕонньор үөрүүтэ улахан. Тэҥҥэ хапсаҕайдаһан хачымахтаһыах, мас тардыһан чиччигинэтиэх курдук өрө мөхсөн олорор. Киһи эрэ буоллар, хаһан кини акылдьыйан тиийиэр диэри сүүрүү бүтэн, көрбөккө хаалла. Күрэхтэһиини түмүктээн, бирииһи туттарар үөрүүлээх чааска оҕонньор күннээтэ. Сиэннэрэ мүһэлэрин барытын эһэлэригэр аҕалан истилэр. Кэлин тиһэҕэр кыайан туппакка, мүччү тутаттаан, күлсүү бөҕө буолла.
Уйгу-быйаҥ ыһыах саамай муҥутуур чыпчаалыгар илии-илиилэриттэн ылсан, оһуокайдаан тэйдилэр. Айылҕаттан айдарыылаах Түмэппий кырдьаҕас оһуокай тылынан төрөөбүт Сахатын сирин кэрэтин, күөҕүнэн симэммит