Pan Wołodyjowski. Henryk Sienkiewicz
id="n_13">
13
szwank (z niem.) — szkoda.
14
wyrostek (daw.) — kilkunastoletni chłopiec.
15
wiechy (daw.) — włosy.
16
erygować (z łac.) — ufundować.
17
Bellona (mit. rzym.) — bogini wojny.
18
wziąść — dziś popr.: wziąć.
19
konfuzja (z łac.) — zmieszanie, zakłopotanie.
20
zgliszczów — dziś popr.: zgliszczy.
21
zakarbować — tu: zapisać.
22
moję (forma B. lp) — dziś popr.: moją.
23
tentować — starać się, próbować.
24
pofortunić — poszczęścić; por. fortuna: los, szczęście.
25
udelektować (starop.) — ucieszyć.
26
łuby — kosze; tu: bagaż podróżny.
27
patientia (łac.) — cierpliwość.
28
non sufficit (łac.) — nie wystarczy.
29
perswadować — tłumaczyć, przekonywać.
30
do nozdrzech (forma D. lm)— dziś popr. do nozdrzy.
31
fatyga — trud, niewygoda.
32
siedmdziesiąty (przestarz. forma liczebnika) — dziś popr.: siedemdziesiąty.
33
ośmdziesiąty (przestarz. forma liczebnika) — dziś popr.: osiemdziesiąty.
34
machnąć kozła — fiknąć koziołka, zrobić przewrót do przodu.
35
eksperiencja — doświadczenie.
36
eo modo (łac.) — na swój sposób.
37
odbieżać (przestarz.) — odejść, opuścić.
38
duszny (przestarz.) — duchowy, dotyczący duszy.
39
periculum (łac.) — niebezpieczeństwo.
40
sub onere (łac.) — pod ciężarem.
41
desperacja (z łac.) — rozpacz.
42
pogasiwszy pożary — za panowania Jana Kazimierza II (1648–1668) na terenie Rzeczypospolitej wybuchło powstanie Chmielnickiego (1648–1649, 1651–1654), wojna polsko-rosyjska (1654–1667, przerwana w latach 1656–1660) oraz wojna polsko-szwedzka (1655–1660).
43
elekcja — sejm elekcyjny odbył się 19 czerwca 1669 r.
44
jechali (...) koleśno — jechali kolasami, czyli karetami.
45
personat (daw.) — osobistość.
46
sum (łac.) — jestem.
47
gloria et decus (łac.) — chwała i ozdoba; gloria: sława, chwała; decus: zaszczyt, ozdoba.
48
poły — połowy dolnej części ubrania rozpinającego się z przodu.
49
żupan — noszony przez szlachtę staropolski ozdobny strój męski, zapinany z tyłu na haftki lub guziki, ze stojącym kołnierzykiem i wąskimi rękawami.
50
gaudium (łac.) — radość, przyjemność; tu: ucztowanie.
51
baczyć — uważać.
52
wasąg — czterokołowy odkryty powóz z bokami z plecionki wiklinowej.
53
sepet (starop.) — kufer a. skrzynia z szufladami; ozdobny mebel do przechowywania kosztowności.
54
przezpieczeństwo — bezpieczeństwo. W tekście zastosowano liczne archaizmy, używając jednak niekonsekwentnie różnych form, np. obok formy „przezpieczeństwo”, pojawia się „bezpieczność”, a także współcześnie obowiązująca forma.
55
rugi (daw.; z niem. Rüge: nagana, staroniem. rouge: oskarżenie) — procedura służąca kontrolowaniu ważności mandatów poselskich w sejmie.
56
skop (daw.) — kastrowany baran.
57