Pan Wołodyjowski. Henryk Sienkiewicz
(daw.) — przyznanie obcokrajowcowi obywatelstwa kraju, w którym przebywa.
59
ku Mokotowu — w stronę Mokotowa.
60
chwila separationis — chwila rozdzielenia, rozstania.
61
tumult (daw.; z łac. tumultus: zgiełk, rozruch) — zamieszki (często na tle wyznaniowym); zamieszanie, zamęt; tu forma zdr.: tumulcik.
62
sejm konwokacyjny — zwoływany w okresie bezkrólewia sejm poprzedzający wolną elekcję; ustalano na nim termin i miejsce elekcji, a także kandydatów, spośród których miano wybierać nowego władcę i pacta conventa mające obowiązywać króla. Pierwszy sejm konwokacyjny odbył się w 1573 r. po śmierci Zygmunta Augusta.
63
powołać do laski — w domyśle: marszałkowskiej; wybrać na urząd marszałka sejmu, przewodniczącego obradom.
64
jeniusz (przestarz.) — geniusz; wybitny umysł.
65
niewód — sieć służąca do połowu ryb, złożona z dwóch skrzydeł oraz stożkowatego worka po środku, zw. matnią; ryby napędza się do matni, przeciągając niewód za skrzydła wzdłuż akwenu.
66
stawać na wstręcie — stawać na drodze, przeszkadzać.
67
contra me (łac.) — przeciwko mnie.
68
vanitas (łac.) — marność; tu forma B lm: vanitates.
69
oponować się — przeciwstawiać się.
70
permisja (z łac.) — zgoda.
71
carissime frater (łac.) — najdroższy bracie.
72
furtian — odźwierny w klasztorze; zakonnik, którego zadaniem jest obsługiwanie furty klasztornej: pilnowanie kluczy do drzwi prowadzących do klasztoru, otwieranie i zamykanie ich, przyjmowanie gości itp.
73
podwikarz — kobieciarz; od starop. podwika: noszona przez kobiety biała płócienna chusta osłaniająca głowę i szyję a. młoda dziewczyna.
74
laudetur (łac.) — niech będzie pochwalony; formuła powitalna przyjęta w katolicyzmie.
75
memento mori (łac.) — pamiętaj o śmierci.
76
rezolucja (daw.) — postanowienie.
77
wokacja (z łac. vox, vocis: głos) — powołanie.
78
impedimenta (lm; łac. impedire: hamować) — przeszkody.
79
gallus (łac.) — kogut.
80
per amicitiam nostram (łac.) — ze względu na naszą przyjaźń.
81
repeto (łac.) — powtarzam.
82
vitare (łac.) — omijać, unikać.
83
prowiantować — karmić.
84
parol — słowo, słowo honoru.
85
vicit (łac.; 3 os. lp) — zwyciężył.
86
vivat (łac.) — niech żyje.
87
raróg — ptak drapieżny z rodziny sokołowatych o charakterystycznym upierzeniu, białym z czarnymi plamkami.
88
kobuz — ptak drapieżny z rodziny sokołowatych; tzw. sokół leśny a. sokolik drzewiec.
89
vivat Joannes dux (łac.) — niech żyje wódz Jan.
90
bułany — określenie maści konia: płowy, jasnobrązowy z czarną grzywą i ogonem.
91
dzianet (daw.; z wł. giannetto: koń wyścigowy)— piękny rasowy koń paradny.
92
ptastwo — dziś popr.: ptactwo.
93
bandolet — rodzaj krótkiej strzelby używanej przez jazdę; pierwotnie: pas noszony przez prawe ramię, na którym jeźdźcy zawieszali strzelbę, ładunki do niej lub broń białą.
94
krócica — krótka broń palna, nabijana ładunkami od przodu, z zamkiem skałkowym lub kapiszonowym. Krócica mogła mieć dwie, trzy lub cztery lufy. Stosowana głównie do samoobrony, krócica zwana była niekiedy pistoletem podróżnym, jednak od pistoletu różniła się budową zamka.
95
karabon a. karaban — wieloosobowy pojazd konny stosowany do dalekich podróży.
96
podjezdek — młody, dopiero ujeżdżany koń.
97
prawić (daw.) — mówić.
98
samoczwart (starop.) — we cztery osoby (wraz z osobą mówiącą).