Сыр өңірі қазақтары. Тарихи-этнографиялық зерттеу (ХІХ ғасырдың екінші жартысы – ХХ ғасырдың басы). 1-том. Тәттігүл Картаева
Бестамақ сайынан аяқталды [5, 10].
1886 жылғы дерек бойынша Перовск уезі 65965 кв. шақырым, 1906 жылы Перовск уезінің жер көлемі 95965 кв. шақырым болған [287, 1]. Перовск уезі 1907-1908 жылдардағы деректе 95965 кв. шақырым [288, 1] деп көрсетілсе, 1910 жылғы мәліметте 82720 кв. шақырым [262, I] жерді алып жатты делінген. Перовск уезінің жер көлемінің әр әдебиетте әртүрлі көрсетілуі зерттеулер кезінде статистардың Қызылқұм мен Арысқұм құмдарының көлемін қаншалықты енгізу, енгізбеуіне байланысты.
С.Неуструевтың «Зона южной полупустыни. Перовский уезд Сырдаринской области» атты жазбасы бойынша статист-зерттеушілер Перовск уезін 5 аймаққа бөліп қарастырған: 1. Сырдария өзені мен оның сағалары; 2. Сарысу өзенінің төменгі ағысы бойындағы Телікөл және Ащыкөл аңғары; 3. уездің солтүстік бөлігі немесе Сырдария өзенінің оң жақ беті және уездің оңтүстігі немесе Сырдария өзенінің сол жақ беті мен Қызылқұм құмдары мен Тақыр жазығы; 4. Қаратау тауының сілімдері мен қыраттары;
5. уездің солтүстік қиыры мен Арысқұм құмдары. Ал, ауылшаруашылығы санағы кітабындағы дерекке сүйенсек 1910 жылы статистар Первоск уезінің адам қоныстанған өңірін 4 аймаққа бөлген:
1. Таулы өңір, Қаратау таулары етегі; 2. Сырдарияның тоғайлы оң жақ беті; 3. Сырдарияның тоғайлы сол жақ беті; Телікөл, уездің солтүстік-шығысы, Сарысу өзенінің төменгі ағысы бойы [262, ІІ-ІІІ]. Перовск уезі аймақтық-әкімшілік тұрғыда Перовск және Жөлек учаскелеріне бөлінген.
Перовск қаласы Перовск уезінің әкімшілік орталығы, әрі сауда орталығы, Перовск сауда нүктесінен жүн, тері сияқты мал өнімдері таратылған. Сауда орындары татарлар, оралдықтардың қолында болған. Сауда күздің соңғы күндерінде көшпелілердің жайлаудан оралған кезінде қызған [313, 597].
Перовск қаласы Сырдария өзенінен тартылған арықтар мен шығырлар көмегімен суарылды [302, 47]. Қалаға жақын орналасқан қоныстанушылардың Александровск және Ново-Астраханское поселкелері болып, ондағы тұрғындар мал шаруашылығы, егіншілік, бау-бақша өндірісімен шұғылданған.
Бәйгеқұм бекетінен үш шақырым жерде 1861 жылы құрылған Жөлек бекінісі орналасты. Жөлекте учаскелік пристав, почта-телеграф бөлімі, орыс-түзем мектебі, бірнеше лавкалар болған. Аптасына бір рет сауда базары жұмыс істеген. Жөлек маңында Жөлек атанған орыс селениесі болды. [313, 598] Ал, И.И.Зарубин жолжазбасында Жөлекте өндіріспен қатар, ешқандай сауда да жоқ деп көрсетілген [138, 622]. И.И.Зарубиннің осындай жансақ пікірге ұрынуына оның Жөлек үстінен көшпелілердің жайлауға кеткен уақытында өткендігі себеп болған шығар, себебі жоғарыда айтқандай Сыр өңірінде сауда көшпелілердің оралған уақытында қызған. Статист А.Фишер түсірген «Жөлектегі базар» атты фотосы Жөлек базарының ірі сауда орталығы болғандығын айғақтайды [Қосымша Л, Сурет Л3].
Шиелі бекеті маңында 1896 жылы құрылған 3580 десятин жерді алып жатқан Скобелев поселкесі орналасып, 500 десятина жерін Шиелі арығы суарған, бұл жерде үлкен базар болып, мал саудасы жүрген.
Төменарық бекетінен бастап, темір жол Сырдария өзенінен