Тауарлар мен капиталдың халықаралық қозғалысы. Оқу құралы. Әсемгүл Бекмухаметова
да сұраныстың өзгерүлеріне жиынтық ұсыныс реакциясы лезде жауап береді.
Қазіргі заманғы макроэкономикаға инфляция мен жұмыссыздық тән екенін атап ескере кету керек. Баға мен жалақы динамикалық тұрде болады – төмендеуі де, жоғарылауы да мүмкін. Сондықтан да AS жиынтық ұсынысының ирегі жалпы нарықтық тепе-теңдіктің неоклассикалық және кейнсиандық моделдерінде көрсетілгендей қатаң вертикал және горизонтал жайда болмайды. AS жиынтық ұсынысының шынайы ирегі тұрлі ұдайы өрбіп отыратын өндірістік ситуациялардың үш кесіндісі болады: I горизонтал кесінді (кейнсиандық); III – вертикал кесінді (классикалық); II – жаңадан жоғарылап келе жатқан аралық сипатқа ие кесінді (3-сурет).
3-сурет. Тұрлі үдайы өндіріс жағдайларындағы жиынтық ұсыныс ирегі.
Көріп тұрғанымыздай, AS жиынтық ұсынысының өсуі жағдайында тепе-теңдік шарты жиынтық ұсыныс ирегінің қандай кесіндісінде AD жиынтық сұранысының жаңа ирегімен қиысатынына байланысты болады. Егер де AD жиынтық сұранысы горизонтал I кейнсиандық кесінді шеңберінде өзгеретін болса, онда сұраныстың өсуі жиынтық ұлттық өнімнің шынайы көлемінің өсуіне алып келеді, алайда баға деңгейін өзгертпейді. AD III классикалық кесіндіде өскенде баға көтеріледі, ал жалпы ұлттық өнімнің шынайы өсімі бұрынғы қалпында қалады, бірақ та толық жұмыспен қамту жағдайында өз деңгейінің шеңберінен асып кетуі мүмкін. Егер де AD жиынтық сұранысы II аралық кесіндіде өсетін болса, бұл жалпы ұлттық өнімнің және баға деңгейінің өсуімен қатар жүретін болады.
Ашық экономикадағы қойылған мақсаттарға қол жеткізу үшін макроэкономикалық саясаттың бюджеттік-салықтық және кредиттік-ақшалық қуралдары сияқты дәстұрлі тұрлерімен қатар, сыртқы сауда және валюта, сыртқы қарызды басқару сияқты тұрлері де қолданылуы мүмкін. Бұдан басқа, бюджеттік-салықтық және кредиттік-ақшалық саясаттың жабық экономикада өзінің тиімділігін көрсеткен шаралары ашық экономикада көп жағдайда тиімсіз болып қалады.
Ашық экономикада экономиканың ішкі жағдайының сипатын беретін негізгі макроэкономикалық өзгергіштердің арасындағы өзара байланыстары сыртқы әлемде болып жатқан үрдістер арқылы жүзеге асатын болғандықтан айтарлықтай күрделенеді. Ал сыртқы сектор көрсеткіші болып табылатын экономикалық өзгергіштер ішкі өзгергіштердің әсерінде болады.
Мұның бәрі көбейіп келе жатқан факторларды есепке алуды талап ететін макроэкономикалық саясатты жүргізуді күрделендіре түседі.
Ішкі және сыртқы тепе-теңдікті қамтамасыз ету проблемасы тауарлық, ақша және валюталық рыноктардың жұмысына жатады. Ішкі және сыртқы тепе-теңдікке жету макроэкономикалық реттеудің маңызды проблемасы болып табылады, кері жағдайда ішкі және сыртқы өзгергіштердің өзара әсер етуін және де олардың бір-біріне кері әсер етуін назарға алу қажеттілігін тудырады.
IS-LM моделі – тауарлар мен қызметтер нарығын, ақша нарығы мен қаржы активтері нарығын бір бүтінге біріктіретін базалық