Әлеуметтік-экономикалық қауіпсіздікті басқару. Өтеғали Шеденов
пайда болуы, террористтік ұйымдардың қызметін, экономикалық, әлеуметтік және ақпараттық қауіпсіздікті және т.б. сипаттайтын жалпы қоғамдық ұғым.
Ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету мемлекеттің ұлттық мүдделердің қорғалуын сақтауға бағытталған шаралар кешенін сипаттайды.
Ұлттық мүдделердің қажетті деңгейде қорғалуын қамтамасыз ету мен қолдаудың жолдарына төмендегілер жатады:
– мемлекеттің осы саладағы қызметінің негізгі бағыттарын анықтау;
– ұлттық қауіпсіздікке төнетін қатерлерінің алдын алу мен жою бойынша ағымдық және ұзақ мерзімдік шаралар кешенін жүзеге асыру;
– ұлттық мүдделерге тікелей қауіп төнгенде, сондай-ақ мемлекет ішінде, шекаралық және жаһандық сипаттағы төтенше жағдайлар орын алғанда ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге күш пен құралдарды жүгіндіру;
– ұлттық мүдделерді қорғау, ұлттық қауіпсіздікке қатер төндіретін заңсыз қызметтерді анықтау, өзге де құқықтық шектеулі шараларды жүзеге асыру бойынша кейінге қатырылмас шешім қабылдау және іс-әрекет жасау;
– ұлттық мүдделерге нұқсан келтіру нәтижесінде орын алатын салдарды оқшаулау және жою.
Қазақстан Республикасының ұлттық қауіпсіздігін қамтамасыз етудің принциптері:
1) ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөніндегі қызметті жүзеге асыру кезінде заңдылықты сақтау;
2) ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету күштерінің бір-біріне жедел хабардар етіп отыруы және келісілген іс-қимыл жасауы;
3) ұлттық қауіпсіздіктің барлық түрлерінің бірлігі, өзара байланысы және теңестірілгендігі;
4) саяси, экономикалық және ақпараттық шаралардың басымдығы;
5) жеке адамның, қоғам мен мемлекеттің өзара жауапкершілігі;
6) ұлттық қауіпсіздікті қорғау жөніндегі іс-әрекеттің күллі жиынтығын іске асыруды бақылау болып табылады.
Ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету тек мемлекеттің бірегей саясаты шеңберінде жүйелік тәсіл қолдану негізінде ғана мүмкін болады.
Ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету жүйесін қолданылып жүрген заңдардың негізінде және бірыңғай мемлекеттік саясат шеңберінде оны қамтамасыз ететін, бір-бірімен өзара іс-қимыл жасайтын күштер, өз құзыреті шегінде ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін бүкіл жауапкершілікті толық мойнына алатын өзге де мемлекеттік органдар мен ұйымдар құрайды.
Ұлттық қаупісіздікке төнетін қауіп-қатерлердің түріне байланысты оның көрінісі мен қамтамасыз етуі келесідей салаларға жіктеледі:
– экономикалық қауіпсіздік;
– әлеуметтік қауіпсіздік (оған демографиялық жағдай, денсаулық сақтау, білім беру, мәдениет және т.б. жатады);
– қаржылық қауіпсіздік;
– әскери қауіпсіздік (өзіне ядролық қауіпсіздікті қосады);
– ресурстық қауіпсіздік;
– ақпараттық қауіпсіздік;
– азық-түлік қауіпсіздігі:
– ғылыми-техникалық қауіпсіздік;
– саяси