Надбярэзінцы. Фларыян Чарнышэвіч
засталіся толькі ногі ў ботах і лахманы ад вопраткі».
«А якія боты, што за вопратка?» – пытаю.
«Боты стараватыя, з падноскамі, порткі даматканыя, у клетку, а світка чорная, зверху касматая».
– Гэта ён, Косцік! – закрычалі смалерчукі, а Ромка працягнуў:
– «Калі не баішся, – кажа аб’ездчык, то ідзі да Юркі-лесніка, ён табе пакажа, што ёсць». Я спытаў дарогу і пайшоў. Ляснік гаворыць: усё, маўляў, так, боты стараватыя былі, порткі ў клетку, світка чорнай й касматая, але лахманы я спаліў, а адным з ботаў падшыў сабе лапці. «А ногі дзе?» – пытаю. «Ногі, – кажа, – я на могілках у Кунцэвічах пахаваў, засталіся толькі халява і рабрына, якую я пазней знайшоў. Магу аддаць».
Смалерчукоў ахапіла прыгнечанасць. Ад думкі пра смерць на воўчых іклах у кожнага пайшлі па ўсім целе дрыжыкі, кожны бязмежна шкадаваў хлопца. Пачалі ўздыхаць, успамінаць, тужыць і нават плакаць.
– Бедны Косцік, – казалі яны, – столькі страху, столькі болю нацярпеўся. Такім маладым загінуў. Такі ўжо лёс, такое прызначэнне ў хлопца было. Нават пахавання людскага не даў яму Бог і касцям спачыну. Тут рабрына, там ногі, а астатняе цела дзікія звяры разам са смярдзючай падлай ператравілі і разнеслі па лесе паскудным чынам. А які хлопец быў, колькі дабра зрабіў людзям! Не было яшчэ на свеце такога, як ён.
Стах, Ганка Пятроўская і Быліна разрыдаліся ўголас.
XXIII. Сустрэча
Шмат дзён Косцік жыў у пушчы пустэльнікам, ніяк не могучы набрацца адвагі. Еў яблыкі-дзічкі, картоплю, скрадзеную ноччу на полі, спаў у дуплах дрэваў і бураломах. Ён адчуваў усё большы страх перад наступствамі і ўсё больш падаў духам. Схуднеў, счарнеў, абтрапаўся, здзічэў хлопец.
Але аднойчы ўранку ён прачнуўся, высунуў галаву з зарасніку – а побач бацька сядзіць. Сядзіць, курыць люльку і глядзіць на яго, а ў вачах слёзы. Косцік вылез і моўчкі сеў насупраць, чакаючы, пакуль бацька загаворыць. Хвілінаў пяць яны глядзелі адзін на аднаго, не кажучы ні слова, а потым стары пачаў першы.
– Вось я дзіўлюся, – прамовіў ён, – ты ўжо такі дужы хлопец, а курыць яшчэ не ўмееш, нібы і не Васілеўскі зусім. Бяры, – кінуў ён сыну некалькі лістоў тытуню, – скруці цыгарку і запалі. Убачыш, адразу весялей зробіцца.
Косцік пачаў круціць, а стары, хвілю счакаўшы, працягнуў:
– Хлопча, чаму ты такі? Чаму ты мяне айчымам лічыш?
– Вы ж, мабыць, ужо ведаеце, што я… – асекся хлопец.
– Усё ведаю. Я тут бадзяюся, шукаю цябе, бядую па табе, галаву ламаю, а ты вось так. Навошта?
Косцік кінуўся цалаваць бацьку рукі.
– Татка! Я ж яго ненаўмысна, я яго зусім слаба стукнуў, а ён і паваліўся.
– Ды не пра тое я. Трэба табе было стукнуць – ты стукнуў, такое з кожным можа здарыцца, але чаго ты тут валэндаешся і мне не паказваешся?
– Баяўся я, татка, што вы мяне за гэта…
– Значыць, я для цябе не родны бацька, а нейкі суччын сын? Ты на сябе паглядзі, да каго ты падобны! Чорны, абтрапаны, босы.
– Падэшвы ў ботах паадставалі, дык я іх схаваў.
– Ды чорт з імі, з ботамі! Дзякуй Богу, сам жывы.
– Мяне